W piątek 25 czerwca 2021 roku Instytut Pileckiego przygotował dwie uroczystości:
- Oddanie czci ofiarom Zagłady przy nowo oznaczonej mogile w miejscowości Poręba k. Ostrowi Mazowieckiej
godz. 10:00 teren przy cmentarzu (lokalizacja: https://goo.gl/maps/wT6cP1uuDdmJt6yN6). W symbolicznej uroczystości wezmą udział m.in. rabin Michael Schudrich; ksiądz proboszcz Andrzej Grzybowski; wiceminister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu prof. Magdalena Gawin oraz dyrektor Instytutu Pileckiego dr Wojciech Kozłowski, - Upamiętnienie w ramach programu “Zawołani po imieniu” Bolesława Książka w miejscowości Olesin k. Dębego Wielkiego
godz. 12:00 – uroczysta Msza Św. (Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Dębem Wielkiem)
godz. 13:30 – odsłonięcie tablicy upamiętniającej (teren u zbiegu ulic Ekologicznej i Długiej w Olesinie)
– Instytut Pileckiego realizuje program “Zawołani po imieniu”, poświęcony Polakom mordowanym przez Niemców za pomoc Żydom. W konsekwencji prowadzonych badań niekiedy docieramy do miejsc, w których lokalna społeczność pamięta o istnieniu mogił żydowskich, do tej pory nieoznaczonych – mówi Wojciech Kozłowski, dyrektor Instytutu Pileckiego.
– Dlatego zaprosiliśmy do współpracy Fundację Zapomniane, której misją jest identyfikowanie i oznaczanie anonimowych grobów ofiar Holokaustu. W czerwcu 2019 roku we wsi Poręba-Kocęby Instytut jako swoje drugie upamiętnienie zawołał po imieniu Piotra Leszczyńskiego i Antoniego Prusińskiego, którzy zostali zamordowani za pomoc ukrywającemu się w lesie nieznanemu już z imienia Żydowi. Analizując zeznania przed Główną Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich, złożone kilkadziesiąt lat temu przez mieszkańców Poręby, oraz rozmawiając z ludźmi na miejscu, zweryfikowaliśmy potencjalne miejsce pochówku kilkorga Żydów zamordowanych przy innej okazji przez niemieckich żandarmów, najpewniej w styczniu 1943 r. – dodaje Wojciech Kozłowski.
– Dziś, dzięki współpracy z Fundacją, miejsce to nie jest już nieoznaczone. Stoi tutaj drewniana macewa, która stanowi pierwszy krok do trwałego oznaczenia tej mogiły, kolejnego śladu zbrodniczej okupacji niemieckiej.
Podczas dziewiętnastego upamiętnienia realizowanego w ramach programu Instytutu Pileckiego “Zawołani po imieniu” zostanie uhonorowany Bolesław Książek, zamordowany przez Niemców za pomoc, której udzielił żydowskiemu chłopcu Idelowi podczas okupacji.
– Kiedy zaczęły się prześladowania Żydów, wówczas ostrzegałem brata Bolesława, ażeby się miał na baczności i odesłał chłopca z domu. Brat Bolesław oświadczył mi wówczas, że chłopiec tyle się u niego napracował, że nie mógłby zrobić mu krzywdy – zeznawał w 1970 r. Henryk Książek.
Historia Bolesława Książka
W czasie okupacji niemieckiej Bolesław Książek mieszkał wraz z żoną Aleksandrą na pograniczu wsi Cezarów i Olesin. Mieli dom położony nieopodal lasu oraz gospodarstwo rolne. Bezdzietni Książkowie utrzymywali zażyłe kontakty z dalszą rodziną i byli znani z życzliwości. Najprawdopodobniej wiosną 1941 roku Bolesław Książek udzielił schronienia młodemu Żydowi o imieniu Idel, który uciekł z warszawskiego getta. Idel przebywał u Książków przez około dwa lata i był przez nich traktowany jak domownik. O tym, że Bolesław i Aleksandra ukrywają Żyda, wiedzieli sąsiedzi, a także członkowie ich rodziny oraz niektórzy granatowi policjanci. Po pewnym czasie krewni i sąsiedzi, świadomi terroru niemieckiego, zaczęli ostrzegać Bolesława, że jeśli nie odeśle Idela, będzie grozić im niebezpieczeństwo.
– Tatuś mówił: wygnajcie go, wygnajcie go, Bolciu, bo zobaczysz, że będzie źle – opowiada Lucyna Urbaniak, chrześnica Bolesława Książka.
Bolesław konsekwentnie odmawiał. W pewnym momencie postanowił dla bezpieczeństwa, że jego podopieczny nie będzie już nocował w domu, lecz w stodole. 12 maja 1943 roku nad ranem na terenie gospodarstwa Książków pojawili się niemieccy żandarmi w towarzystwie granatowych policjantów. Niemcy wtargnęli do domu. Zaczęli bić Bolesława Książka i zażądali, aby przyznał się do ukrywania Żyda.
ZOBACZ: Zmarła najstarsza Sprawiedliwa wśród Narodów Świata
– Katowali go tak brutalnie, że na ścianach mieszkania znaleziono później ślady krwi. Mężczyzna nie wskazał jednak kryjówki. Żandarmi brutalnie wyciągnęli go na podwórze, a jego żonie kazali przynieść z domu postronek. Przerażona, przekonana, że Niemcy chcą powiesić ją oraz jej męża, uciekła przez okno, po czym przez okoliczne pola dotarła do domu swojego ojca. W ten sposób uratowała swoje życie – opowiada Emilia Dziewiecka z Instytutu Pileckiego.
Podczas przeszukania gospodarstwa Książków żandarmi znaleźli kryjówkę Idela. Wyciągnęli go na zewnątrz, po czym popędzili razem ze skatowanym Bolesławem Książkiem w kierunku pobliskiego lasu. To właśnie tam, w odległości około kilometra od gospodarstwa – doszło do egzekucji. Niemieccy żandarmi zamordowali Bolesława Książka kilkoma strzałami w tył głowy. Idel zginął wraz z nim. Niemcy wyrazili zgodę na pochówek Bolesława Książka na cmentarzu w pobliskim Dębem Wielkiem. Ciało Idela pozostało tam, gdzie go rozstrzelano.
Po tragicznych wydarzeniach w Cezarowie Aleksandra Książek, w obawie przed represjami ze strony Niemców, zamieszkała u krewnych. Dopiero po wojnie powróciła do swojego domu, gdzie gospodarowała wraz z drugim mężem aż do swej śmierci w 1982 roku. Dom Książków zachował się do dziś, lecz od wielu lat stoi opuszczony.
O programie “Zawołani po imieniu”
W ramach programu “Zawołani po imieniu” Instytut Pileckiego wydobywa z niepamięci historie Polaków, którzy za ratowanie Żydów od Zagłady zapłacili życiem własnym i swoich najbliższych. Program łączy badania naukowe, edukację historyczną i różnorodne działania w obszarze kultury pamięci. Nazwa przedsięwzięcia nawiązuje do wiersza Zbigniewa Herberta “Pan Cogito o potrzebie ścisłości”, w którym poeta wzywa do precyzyjnego oszacowania liczby ofiar “walki z władzą nieludzką”. Instytut Pileckiego rozpoczął ten program w Sadownem 24 marca 2019 roku, w Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.
Program “Zawołani po imieniu”, zainicjowany przez Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Magdalenę Gawin, a realizowany przez Instytut Pileckiego, powstał z potrzeby zaznaczenia w przestrzeni publicznej miejsc związanych z pomordowanymi. Instytut Pileckiego podejmuje starania, aby te lokalne doświadczenia stały się częścią powszechnej świadomości historycznej.
red./polsatnews.pl
Czytaj więcej
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS