Celebrujemy w Gdyni Rok Tadeusza Wendy i przybliżamy postać inżyniera, któremu miasto zawdzięcza powstanie. Już za miesiąc zostanie odsłonięty jego pomnik na molo Rybackim. Dziś odkrywamy miejskie ślady twórcy portu.
Pisaliśmy już o tym, jak doszło do tego, że Wenda na port II RP wybrał Gdynię oraz o tym, jak przebiegała budowa portu. Czas poszukać w mieście tropów inżyniera.
Najważniejszą pamiątką po Tadeuszu Wendzie jest zaprojektowany przez niego i wybudowany pod jego nadzorem w latach 1921 – 1937 port. Najlepszym miejscem, by rzucić okiem na dzieło inżyniera, które w nieznacznie zmienionym kształcie funkcjonuje do dziś, jest Nabrzeże Pilotowe obok Kapitanatu Portu przy ul. Polskiej 2. To swoista brama do portu, przez którą wpływają wszystkie odwiedzające go statki.
Port w Gdyni widziany z Nabrzeża Pilotowego, fot. Przemysław Kozłowski
Tuż obok stoi modernistyczny gmach Dworca Morskiego, oddany do użytku 8 grudnia 1933 roku. To niestety niechlubne świadectwo tego, jak z budowniczym portu obchodziły się, mimo jego zasług, władze sanacyjne. Otóż Tadeusz Wenda nie został zaproszony na uroczyste otwarcie Dworca Morskiego i poświęcenie portu. Dziś w budynku przy ul. Polskiej 1 mieści się Muzeum Emigracji. Przed gmachem stoi Pomnik Ludziom Morza, zbudowany w 1965 roku z czterech głazów wydobytych z dna akwenu portu.
Budynek Dworca Morskiego oraz Pomnik Ludziom Morza. Fot. Przemysław Kozłowski
Nad budową portu inżynier Wenda pracował m.in. w Gmachu Biura Budowy Portu przy ul. Waszyngtona 38. W zbudowanym w 1928 roku budynku Wenda zarówno pracował, jak i mieszkał. Na przeciwko gmachu stoi Krzyż Rybacki im. Tadeusza Wendy. Pierwszy drewniany krzyż postawiono z inicjatywy Wendy u nasady drewnianego molo, tzw. Tymczasowego Portu Wojennego i Przystani dla Rybaków. W miarę rozbudowy portu, krzyż znalazł się na terenie prowadzonych prac i w 1932 roku został przeniesiony na ówczesny brzeg morski. W pierwszych dniach okupacji Niemcy krzyż zniszczyli. Nowy, wykonali po wojnie miejscowi rybacy i postawili na starym miejscu, gdzie stoi do dziś.
Gmach Biura Budowy Portu i Krzyż Rybacki im. Tadeusza Wendy. Fot. Przemysław Kozłowski
Przy wejściu do Gmachu Biura Budowy Portu 10 lutego 2002 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą Tadeusza Wendę, z inicjatywy Rady i Zarządu Miasta w 76. rocznicę nadania Gdyni praw miejskich. „W tym domu mieszkał i pracował inż. Tadeusz Wenda, projektant i budowniczy gdyńskiego portu, człowiek skromny i prawy” – głosi napis na tablicy.
Tablica upamiętniająca Tadeusza Wendę na budynku Gmachu Biura Budowy Portu przy ul. Waszyngtona 38. Fot. Przemysław Kozłowski
Zanim zbudowano w 1928 roku Gmach Biura Budowy Portu, Wenda mieszkał w kilku różnych wynajmowanych pokojach w mieście. Między innymi w jednej z rybackich chat, która nie przetrwała do dziś. Jednym z ostatnich zachowanych obecnie w centrum miasta rybackich domków jest checz zbudowana około 1890 roku przy pl. Kaszubskim 7B, w której mieści się Cafe Strych. W urządzeniu wnętrza lokalu wykorzystano oryginalne sprzęty, dokumenty i fotografie archiwalne opisujące historię Gdyni. W podobnej chacie przez pewien okres mieszkał Tadeusz Wenda.
Checz rybacka z około 1890 roku, w której mieści się Cafe Strych. W podobnej chacie mieszkał Tadeusz Wenda. Fot. Przemysław Kozłowski
Kolejnym miejscem pracy inżyniera był Urząd Morski w Gdyni przy ul. Chrzanowskiego 10. Nowe miejsce zatrudnienia Wendy to kolejny przykład, jak rząd II RP traktował budowniczego portu. Został on przeniesiony w 1931 roku ze stanowiska kierownika budowy portu w Gdyni w Ministerstwie Przemysłu i Handlu do Urzędu Morskiego, gdzie nadzorował dalsze prace jako naczelnik Wydziału Techniczno-Budowlanego.
Urząd Morski w Gdyni, do którego prowadzi ul. Tadeusza Wendy. Fot. Przemysław Kozłowski
Do Urzędu Morskiego w Gdyni wiedzie ulica Tadeusza Wendy. Z mostu nad torami prowadzącymi do portu można dostrzec jeden z portowych akwenów – Basen II inż. Wendy, przy którym stoją dwa charakterystyczne budynki – chłodnie Dalmoru. Chłodnia nr 1 jest powojenna. Natomiast Chłodnia nr 2 pamięta czasy inżyniera Wendy. Powstała w latach 1931-1932 jako Chłodnia Śledziowa.
Basen II inż. Wendy z charakterystycznymi chłodniami Dalmoru w tle. Z prawej przedwojenna Chłodnia Śledziowa. Widok z mostu na ul. Tadeusza Wendy. Fot. Przemysław Kozłowski
W nieco dalszej części miasta, poza śródmieściem, stoi jeszcze inny monumentalny gmach z czasów Tadeusza Wendy. W latach 1929-1934 mieścił się w nim Instytut Handlu Morskiego w Gdyni. Obecnie przy ul. Morskiej 79 znajduje się Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 1 w Gdyni, w skład którego wchodzi Technikum Mechaniczne nr 1 im. Inż. Tadeusza Wendy.
Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 1 w Gdyni, w skład którego wchodzi Technikum Mechaniczne nr 1 im. Inż. Tadeusza Wendy. Fot. Przemysław Kozłowski
Obok drzwi wejściowych do gmachu znajduje się tablica poświęcona patronowi szkoły. Natomiast przy schodach wiodących do budynku posadzono w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości – 11 listopada 2018 roku, dwa dęby. Jednemu nadano imię Tadeusza Wendy, drugiemu – Eugeniusza Kwiatkowskiego, ministra przemysłu i handlu, który szanował i wspierał budowniczego portu.
Tablica poświęcona Tadeuszowi Wendzie i dąb jego imienia przed Technikum Mechanicznym nr 1 im. inż. Tadeusza Wendy. Fot. Przemysław Kozłowski
Oprócz śladów inżyniera w porcie i na mieście, przeróżne pamiątki po naszym bohaterze znajdują się w zbiorach Muzeum Miasta Gdyni, jak np. oryginalne plany budowy portu sporządzone przez Wendę.
Plan budowy portu w Gdyni ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni.
– Już 20 czerwca w Muzeum Miasta Gdyni zostanie zaprezentowana wystawa czasowa, uzupełniająca wystawę stałą „Gdynia – dzieło otwarte”, która poświęcona będzie postaci inżyniera Tadeusza Wendy. Zaprezentowane zostaną zbiory dotyczące zarówno pracy Tadeusza Wendy przy budowie portu w Gdyni, takie jak plany i szkice sporządzone przez inżyniera, czy kostka do papieru, wykonana z kawałka gdyńskiego nabrzeża, jak i pamiątki związane z jego życiem osobistym, w tym walizka, czy elegancka, wizytowa laska. Wystawę będzie można zwiedzać do końca roku w Muzeum Miasta Gdyni – mówi Dawid Gajos z działu historycznego Muzeum Miasta Gdyni.
Muzeum zaplanowało również wytyczenie Trasy Śladami Tadeusza Wendy w ramach projektu „Spaceruj z Gdynią”. Trasa zostanie udostępniona 25 czerwca, czyli w dzień zakończenia roku szkolnego.
– Warto również samemu udać się na spacer śladami Tadeusza Wendy w Gdyni. Trasa pokazująca najważniejsze miejsca związane z postacią inżyniera, przygotowana przez Muzeum Miasta Gdyni w ramach obchodów Roku Tadeusza Wendy i projektu “Spaceruj z historią!”, będzie dostępna do pobrania na stronie internetowej muzeum już 25 czerwca, czyli dokładnie pierwszego dnia wakacji – dodaje Dawid Gajos.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS