Orzeczenia TSUE a frankowicze – analiza Rzecznika Finansowego

Rzecznik Finansowy przenanalizował orzeczenia TSUE z 2020 r. pod kątem frankowiczów

Klauzule niedozwolone w umowach oraz koszty kredytu ponoszone przez konsumenta to dwa kluczowe zagadnienia, którymi m.in. zajmował się w 2020 r. TSUE – wynika z analizy orzeczeń Trybunału przeprowadzonej przez Rzecznika Finansowego, który odniósł je m.in. do sprawy frankowiczów.

Jak zauważa w czwartkowym komunikacie na temat analizy orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o obszarze rynku bankowo-kapitałowego w 2020 r. Biuro Rzecznika, TSUE podejmuje m.in. kwestie prawne dotyczące produktów i usług finansowych. Wyznacza przy tym kierunki interpretacji przepisów unijnych, co wprost przekłada się na orzecznictwo sądów państw członkowskich, w tym – polskich.

Według komunikatu Rzecznik Finansowy, dostrzegając istotność powyższych interpretacji dla spraw klientów podmiotów rynku finansowego, dokonał analizy orzeczeń TSUE zapadłych w 2020 r.

“Śledzenie i analiza orzecznictwa TSUE mają istotne znaczenie ze względu na charakter prawny tych wyroków oraz reguły ich obowiązywania. Trybunał bardzo często podkreśla wiodącą rolę sądu krajowego w sprawach dotyczących konsumentów. Zdaniem sędziów TSUE nierówność między konsumentem a przedsiębiorcą może zostać zrównoważona jedynie przez aktywną interwencję podmiotu trzeciego, niezależnego od stron umowy, którym jest polski sąd” – ocenił dr hab. Mariusz Jerzy Golecki, prof. UŁ, Rzecznik Finansowy, cytowany w komunikacie.

Zagadnienia podejmowane przez TSUE w sprawach frankowiczów

Zdaniem Rzecznika Finansowego spośród podejmowanych zagadnień w orzecznictwie TSUE w roku 2020 podkreślenia wymagają dwie kwestie. Po pierwsze: problem skutków nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (określanych w polskim prawie jako niedozwolone postanowienia umowne lub klauzule abuzywne), zwłaszcza w umowach kredytu denominowanego oraz indeksowanego w walucie obcej. Po drugie: zagadnienie kosztów kredytu ponoszonych przez konsumenta.

Jak podkreślono w raporcie Rzecznika, Trybunał konsekwentnie przyjmuje, iż stwierdzenie niedozwolonego charakteru postanowienia umownego powinno wiązać się z zapewnieniem pełnej skuteczności praw konsumentów.

Rzecznik Finansowy odniósł stanowisko przedstawione w wyrokach TSUE do umów kredytu indeksowanego we franku szwajcarskim. Stwierdził przy tym, że uznanie danych postanowień za niedozwolone oznaczać może, że umowa zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem “w pozostałej części” będzie nadal obowiązywała strony, o ile jest to obiektywnie możliwe po wyłączeniu z niej klauzul abuzywnych.

Alternatywnie umowa taka może zostać uznana za nieważną, jeśli takie rozwiązanie zapewni lepszą ochronę konsumenta, a on sam wniesie o unieważnienie. Jak zauważa Rzecznik, z orzecznictwa TSUE wynika, iż konsument powinien być chroniony przed unieważnieniem umowy w całości, jeśli naraziłoby go to na szczególnie niekorzystne konsekwencje.

W ocenie Rzecznika Finansowego fundamentalną rolę pełni prawo konsumenta do informacji, której udzielenie stanowi zarazem obowiązek przedsiębiorcy. To prawo ma szczególne znaczenie zwłaszcza dla interpretacji zarówno umów kredytu denominowanego oraz indeksowanego w walucie obcej, jak i ewentualnych przyszłych ugód polskiego konsumenta z bankiem.

Ugody między frankowiczami i bankami pod kątem orzeczeń TSUE

Rzecznik odnosi się w analizie do dyskusji dot. ewentualnych ugód między frankowiczami i bankami. Zwraca uwagę na stanowisko TSUE rozgraniczające odstąpienie od sądowego dochodzenia roszczeń, jeżeli zostało ono przewidziane w porozumieniu takim jak ugoda, której przedmiotem jest samo rozstrzygnięcie sporu istniejącego między przedsiębiorcą a konsumentem, od wcześniejszego odstąpienia od sądowego dochodzenia wszelkich roszczeń wynikających z umowy zawartej pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą.

Zdaniem Rzecznika z orzeczeń TSUE wynika, iż w tym drugim przypadku konsument nie może skutecznie zobowiązać się do odstąpienia od korzystania w przyszłości z ochrony sądowej i praw, ponieważ nie może zrozumieć konsekwencji przystąpienia do takiego warunku w odniesieniu do sporów, które mogą powstać w przyszłości. Ponadto według Rzecznika Finansowego do podjęcia decyzji o ugodzie przez konsumenta ważne jest, aby mógł on rzetelnie ocenić swoją sytuację również co do sposobu rozliczenia po ewentualnym unieważnieniu umowy kredytowej przez sąd.

Stanowisko TSUE dotyczy wykładni prawa unijnego

Jak podkreślono w informacji Rzecznika, choć omawiane sprawy mają swój kontekst krajowy, to “stanowisko Trybunału dotyczy zawsze wykładni prawa Unii i tym samym ta wykładnia powinna być wiążąca przy orzekaniu przez polskie sądy na podstawie polskich przepisów”.

Pełna treść analizy orzeczeń TSUE o obszarze rynku bankowo-kapitałowego w 2020 r. dostępna jest na stronie internetowej Rzecznika. (PAP)

autorka: Małgorzata Werner-Woś

mww/ mk/