Czy sprzedaż akcji i udziałów w spółkach jest opodatkowana VAT?

Kto jest podatnikiem VAT?

Aby odpowiedzieć na pytanie w pierwszej kolejności należy przytoczyć przepisy ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako ustawa o VAT). I tak, w myśl art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Natomiast działalność gospodarcza – zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o VAT – obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Co więcej, działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Nie każda transakcja jest opodatkowana VAT

Z powyższego można wnioskować, iż podatek VAT z tytułu sprzedaży akcji i udziałów w spółkach zapłaci podatnik prowadzący działalność gospodarczą w owym zakresie. Jednakże, nie każda sprzedaż, ale także nabycie udziałów spółek, szczególnie te dokonywane w ramach czynności wykonywanych niezawodowo, zostanie uznana za dokonywaną w ramach działalności gospodarczej podatnika.

Do podobnych wniosków można dojść po przeczytaniu interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 5.02.2019 r., sygn., 0114-KDIP4.4012.731.2018.2.EK:
„(…) nie każda czynność dokonana przez podmiot mający status podatnika będzie podlegać opodatkowaniu. Status podatnika podatku od towarów i usług nie powoduje automatycznie rozciągnięcia skutków podatkowych na całą sferę aktywności danego podmiotu. Zatem, za działalność rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług należy uznać tylko tę działalność, którą można zidentyfikować i zaliczyć do zawodowej płaszczyzny jednostki”.

Natomiast odnosząc się bezpośrednio do tematu, w serii wyroków TSUE stwierdził, iż pojęcie działalności gospodarczej należy interpretować w ten sposób, aby nie obejmowało działalności polegającej na zakupie i sprzedaży udziałów i innych papierów wartościowych (między innymi sygn.: C-155/94 i C-80/95).

Czy sprzedaż akcji i udziałów w spółkach jest opodatkowana VAT? Zasada i wyjątki

Tym sposobem, wspomagając się wyrokami TSUE oraz opinią organu podatkowego, można stwierdzić, że co do zasady, czynności sprzedaży udziałów nie stanowią działalności gospodarczej, a ich dokonanie nie rodzi skutków podatkowych w VAT, pomimo posiadania statusu podatnika z tytułu innej działalności. A w skrócie, czynność sprzedaży udziałów nie będzie podlegać opodatkowaniu.

Jednakowoż, w orzecznictwie TSUE od powyższej zasady pojawiają się również wyjątki. Dotyczą one okoliczności, w których podmiot prowadzi profesjonalną działalność gospodarczą w zakresie obrotu papierami wartościowymi. Mianowicie, sprzedaży akcji i udziałów będzie podlegała opodatkowaniu w sytuacji, gdy:

• Posiadanie akcji lub udziałów w spółkach stanowi bezpośrednie, stałe i konieczne rozszerzenie prowadzenia działalności gospodarczej – wyrok TSUE z 11.07.1996 r., sygn.: C-306/94;
• Podmiot posiadający akcje lub udziały uczestniczy w zarządzaniu spółką, której papiery wartościowe sprzedaje – wyrok TSUE z 20.06.1991 r. sygn.: C-60/90;
• Sprzedaż akcji lub udziałów prowadzona jest w ramach profesjonalnej działalności maklerskiej lub brokerskiej – wyrok TSUE z 06.02.1997 r. w sprawie C-80/95.

Jednak, nawet w przypadku wystąpienia powyższych przesłanek, dalej nie można przesądzić, że podatnik zapłaci podatek VAT od sprzedaży akcji lub udziałów. Dzieje się to, ponieważ czynności, które podlegają opodatkowaniu są rozróżniane na czynności opodatkowane oraz czynności zwolnione.

Zwolnienia z VAT

W tym miejscu, w sukurs przychodzi zwolnienie z art. 43 ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 40a ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi, w tym także usługi pośrednictwa, których przedmiotem są udziały w spółkach oraz w innych niż spółki podmiotach, jeżeli mają one osobowość prawną. Natomiast, transakcja sprzedaży akcji spółek korzysta ze zwolnienia z podatku VAT na mocy art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy o VAT.

Jednak w ramach kolejnego wyjątku, i przy tych zwolnieniach występują przesłanki negatywne. Przesądza o tym art. 43 ust. 16 ustawy o VAT, zgodnie z którym zwolnienie nie ma zastosowania do usług dotyczących praw i udziałów odzwierciedlających:

1. tytuł prawny do towarów;
2. tytuł własności nieruchomości;
3. prawa rzeczowe dające ich posiadaczowi prawo do korzystania z nieruchomości;
4. udziały i inne tytuły prawne dające ich posiadaczowi prawne lub faktyczne prawo własności lub posiadania nieruchomości lub jej części;
5. prawa majątkowe, których instrumentami bazowymi są towary, mierniki i limity wielkości produkcji oraz uprawnienia do emisji zanieczyszczeń, i które mogą być zrealizowane poprzez dostawę towarów lub świadczenie usług innych niż zwolnione z podatku.

Dopiero po wykluczeniu przesłanek z art. 43 ust. 16 ustawy o VAT, podatnik prowadzący profesjonalną działalność gospodarczą opierająca się na obrocie akcjami i udziałami może mieć pewność, że czynność sprzedaży owych, nie będzie opodatkowana podatkiem VAT.

Dominik Świercz, młodszy konsultant podatkowy w ECDP Tax Żuk Komorniczak i Wspólnicy Sp. k.