Hutnik ma corocznie dostarczać do pabianickiego zamku 300 błon (szyb) i 100 szklanic (pucharów do napojów), nie licząc czynszu z ziemi – takie obowiązki miał w 1499 roku niejaki Andrzej, zwany Hutnikiem. To on w pobliżu Pabianic zbudował z kamieni piec do wytapiania szkła – jeden z nielicznych w tej części kraju. Piec był mniejszy niż połowa chałupy kmiecia, przypominał piec chlebowy. Gdy w 1480 roku wypłynęło z niego pierwsze szkło, mistrz Andrzej dostał zgodę na założenie osady hutniczej w pobliżu Rzgowa. Zgodę tę dali mu księża z Krakowa rządzący miastem i ziemią wokół Pabianic, gdyż mistrz potrzebował wielu pomocników, a księża – pieniędzy z opłat i podatków..
Na początku XVI wieku „szklarską osadę” nawiedziła straszliwa zaraza. Według ówczesnych kronik, ludzie gwałtownie słabli i w kilka godzin umierali. Wystraszony Andrzej Hutnik porzucił swój piec, spakował dobytek i uciekł. Jego pomocnicy i kmiecie z okolicznych zagród „poginęli od morowego powietrza” – o czym wiele lat później pisał historyk Maksymilian Baruch.
Gdy zaraza minęła i przybyli nowi osadnicy, mieszkający w pabianickim zamku tenutariusz (zarządca) – Latalski, odbudował hutę. Postawił większy piec, kilka budynków dla czeladzi i dom dla mistrza szklarskiego sprowadzonego z południa kraju. Lustracja włości pabianickich z 1533 roku dowodzi, że hutę przeniesiono spod Rzgowa bliżej miasta. Odtąd nowy hutnik musiał corocznie przywozić na dwór aż 1000 szyb i 200 szklanic, jako opłatę za przywilej wytapiania szkła.
„Znamy dotąd blisko 30 hut szklanych, które funkcjonowały w XVI wieku. Co najmniej trzecia ich część znajdowała się na terytorium królewszczyzn. Z wyjątkiem huty poznańskiej i pabianickiej, założonej przez kapitułę krakowską już w wieku piętnastym, oraz paru hut ruskich, wszystkie huty szklane znajdowały się w województwach krakowskim i sandomierskim” – pisał Ignacy Baranowski w książce pod tytułem „Przemysł polski w XVI wieku”, wydanej w 1919 r.
Ówczesne huty wyrabiały szkło okienne, flaszki, szklanice, kieliszki, ozdobne naczynia, a nawet szkło kolorowe. Najpiękniejsze szklane przedmioty wożono do Krakowa – na handel. Z krakowskich jarmarków kupcy wywozili je jeszcze dalej – na Węgry i Litwę, gdzie wytworne szkło było dużo droższe.
Huta pod Dłutowem
Jeszcze wcześniej, bo w końcu XIV wieku dymił w dobrach pabianickich komin huty szkła zwanej Wólką Dłutowską. Jak sugerowali kronikarze, nazwa ta mogła się wziąć od sąsiedniej wsi Dłutów, założonej znacznie wcześniej. W dokumencie kościelnym z 1398 roku napisano, iż Huta Szklana Wólka Dłutowska w parafii tuszyńskiej leżąca, dziesięcinę z pól wszystkich kmieci, poddanych kapituły krakowskiej, wnosi kościołowi pabianickiemu”.
W tym samym okresie szkło okienne i szklanice wyrabiała też huta w Chocianowicach. Według Ignacego Baranowskiego, „w odległych nawet od ówczesnych centrów gospodarczych Polski Chocianowicach nad Nerem w dobrach pabianickich była huta szklana już przed 1398 rokiem”.
Kronikarz Jan Długosz i późniejsi lustratorzy dóbr kapituły krakowskiej już nie wspominają o hucie pod Dłutowem. Prawdopodobnie dlatego, że po zbudowaniu większych pieców hutniczych w Chocianowicach, poddłutowska huta straciła na znaczeniu, mało zarabiała i opustoszała.
W 1466 roku Długosz doliczył się w okolicach Pabianic 29 wsi, 6 folwarków, 14 młynów oraz jednej huty żelaza i jednej huty szkła. Oto długoszowy opis owej huty szkła: „Mają też dobra pabianickie w swoim obrębie fabrykę szkła, czyli hutę, w granicach wsi Chocianowice położoną, która posiada i pola uprawne i łąki, i ze wszystkiego płaci 7 wiardunków (czynszu pieniężnego – przypisek) na świętego Marcina, dostarczając również do dworu pabianickiego szkła do stołu i okien podług zwyczaju i potrzeby; obecnie już nie jest czynną”.
Na początku XVI wieku hutnicy wrócili do Wólki Dłutowskiej. Odbudowali dwa kamienne piece. W sprawozdaniu rewizorów z 1505 roku znajdziemy zapiski, że „starosta osadził w Dłutowskiej Woli ludzi na 31 łanach, którym kapituła nadała wolność na 18 lat. Zakład hutniczy zaczął na nowo być czynnym i hutnik, podług lustracji 1551 roku, płacił czynszu rocznego złotych 6 i groszy 12”. Coraz powszechniej miejsce to nazywano Huta Dłutowską.
Teraz flaszki
„W XVI wieku na polu hutnictwa szklanego w Polsce był ruch bardzo ożywiony, po puszczach królewskich, duchownych i pańskich powstawały coraz to nowe huty, z których niejedna rozwinęła się wkrótce w całą wioskę” – pisał w swej historycznej pracy Ignacy Baranowski. „Tak więc na początku XVI wieku powstała nowa huta szklana, zwana Wyskicką (w Wiskitnie – przypisek) w dobrach pabianickich, a około 1536 roku biskupi kujawscy załozyli aż trzy huty w Górach Świętokrzyskich. Tylko z jednej huty sprowadzono w 1595 roku do Krakowa taką ilość szklanic, że do ich przewozu musiano użyć 14 koni.
Na rozmiar produkcji hut szklanych rzucają pewne światło opłaty w naturze, jakie musiały dawać niektóre fabryki.
Na przykład huta wyskicka w kluczu pabianickim, według lustracji 1494 roku, musiała dostarczać corocznie do dworu 300 szyb i 100 szklanic, zaś huta myślenicka w Trzebuni jeszcze w XVII wieku dawała corocznie dzierżawcom po 6000 szyb większych, 5000 mniejszych, 80 tuzinów szklanek i kieliszków, 240 flaszek, nadto 60 sztuk szkła malowanego i rysowanego.
Z hut szkła sprzedawano różnego rodzaju flaszki, szklanice i puchary oraz błony (szyby do okien), zwłaszcza małe okrągłe, które szklarze (błoniarze) oprawiali w ołów, składając w ten sposób szyby potrzebnej wielkości. W XVI wieku szklarstwo osiągnęło tak wysoki poziom rozwoju, że w następnym stuleciu w niektórych hutach pracowały malarnie i szlifiernie.
„Ożywienie produkcji szkła w Polsce było niewątpliwie wywołane wzrostem potrzeb coraz kulturalniejszej ludności” – uważa Baranowski. „Okna szklane były w XVI wieku już w powszechnym użyciu, zapotrzebowanie więc szyb doszło do bardzo znacznych rozmiarów. W 1490 roku istniał cech szklarski w Krakowie, w XVI wieku podobne zrzeszenia miał również Poznań i Warszawa. Ale i po innych miastach, np. w Korczynie, Kaliszu, Płocku, bywali szklarze w XVI wieku”.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS