– Z dzieciństwa codziennego wciąż mam w ustach smak wody sodowej w syfonie za 2,20 złotych od Stefana Poleskiego – wspomina archeolog Marcin Lewandowski. – Była najlepsza na świecie i kręciła w nosie, jak cholera. Smakiem niecodziennym na zawsze pozostanie w moich ustach napój firmowy ze słomką, rarytas w kawiarni „Mocca”. A także kasza gryczana z tłuszczem i skwarami, wielkimi jak pontony, w barze „Słonecznym” przy XX-lecia (dziś Wyszyńskiego).
Marcin miał okazję jadać także w innych – jak wówczas mawiano – lokalach gastronomicznych.
– Kilka razy do roku w restauracji „Stylowa” połykałem barszczyk czerwony i dwa paszteciki. To było naprawdę coś! Te smaki pamiętam do dziś – opowiada. – I jeszcze smak kanoniczny z lat 1960-1970, czyli: pomidorówka, schabowy z kapustą i ziemniaki w barze „Golonka”.
Buchający wonią golonki, zasmażonej kapusty i piwa słynny bar na rogu ulic Pułaskiego i Armii Czerwonej (Zamkowej) z rozrzewnieniem wspomina także emeryt Wiesław Kaczorowski:
– Czasami tato zabierał mnie tam na obiad. Ja wcinałem z czubatego talerza, a tato stawiał przed sobą ciężki kufel piwa – opowiada. – Najbardziej smakowały mi polane tłuszczykiem kartofelki z mielonym i mizerią. O rany, jakie to było dobre! W któryś dzień tygodnia kuchnia robiła pampuchy z gulaszem, nazywane „dętymi kluchami”. Kto dziś potrafi uparować takie kluchy?Początek formularza
Wśród obiadowych smakołyków z lat 1960-1990 pabianiczanie często wymieniają: kaszankę na ciepło, czerninę, frytki ze smażalni przy Kilińskiego – po sąsiedzku z zakładem pogrzebowym, w witrynie którego stała dziecięca trumienka. A także: frytki z wątróbką i pieczarkami w kawiarni „Turkus”, zapiekanki ze smażonymi boczniakami z okienka budki przy SDH „Trzy Korony”, pieczone kurczaki ze sklepu przy Żukowa (Łaskiej) na rogu Mielczarskiego.
Stanisław Misiek – wielki miłośnik historii Pabianic, w swych wspomnieniach przywołuje kawiarnię „Staromiejską” przy placu Obrońców Stalingradu (dziś Stary Rynek). Były lata 60.
– Zapamiętałem to miejsce z dwóch powodów – opowiada. – Jako młody człowiek czyniłem tam pierwsze kawiarniane przymiarki. Prócz tego w „Staromiejskiej” tanie wino podawano w… szklankach.
W lokalu po „Staromiejskiej” dziś mieści się redakcja Życia Pabianic.
Nawet pyry smakowały inaczej…
Na pytanie o smaki z dzieciństwa, przedsiębiorca Włodzimierz Tokarczyk odpowiada bez cienia wątpliwości:
– Przepyszna kaszanka od Grali, wyrabiana zawsze w środę. Masarnia pana Grali była w Ksawerowie przy ulicy Wschodniej. Nigdy później nie jadałem takiej kaszanki!
Przy ulicy Cegielnianej w Ksawerowie stała świniarnia. Jej kierownikiem był tata kolegi Włodka.
– Przywożono tam przeterminowane artykuły spożywcze, by świnie je „utylizowały” – wspomina Tokarczyk. – Czego tam nie było! Czekolady z Wedla, batony, ciastka, cukierki czekoladowe… Mieliśmy do tego dostęp, bo tata kolegi pozwalał. Choć te frykasy formalnie nie nadawały się do jedzenia, pięknie pachniały i smakowały. Jacy my byliśmy szczęśliwi, pomagając świniom w utylizacji. Zwłaszcza, że nigdy nikt się nie pochorował.
W latach 60. zeszłego wieku żyło się biednie.
– Jesienią w świniarni parowano kartofle na zimę dla tuczników – opowiada Włodek. – Z potężnych parników wypadały sterty uparowanych kartofli. Jak one pachniały! A smakowały tak, że nigdy nie zapomnę…
Niemal wszyscy pabianiczanie wspominają zapach i smak chleba z dzieciństwa.
– W piątki jeździłem rowerem do piekarni Nowakowskiego przy ulicy Wolskiej 4 po gorący dwukilowy bochen nieziemsko pachnącego chleba – opowiada Piotr Chałaśkiewicz, agent ubezpieczeniowy. – Dziś bochenek z tej piekarni waży 1,2 kg, ale wciąż jest najsmaczniejszy w okolicy.
Chleb ze słynnej w mieście piekarni Nowakowskich wspomina także Hieronim Ratajski, były wiceprezydent Pabianic, prezes Towarzystwa Muzycznego im. Karola Niczego.
– Byłem wtedy nastolatkiem, mieszkałem z rodzicami w domu przy Rzgowskiej – opowiadał przed kilku laty. – Raz do roku, w święta, na pajdę tego chleba z masłem można było położyć plaster szynki domowej roboty. Moi rodzice kupowali surową szynkę z kością od gospodarzy z Woli Zaradzyńskiej. Mama ją peklowała, gotowała i wędziła. Szynka była różowiutka, soczysta, z obrąbkiem białego tłuszczyku. Wyśmienita!
Ach, te lody!
Lody z cukierni Malinowskiego, od Chęciów, „familijne” (trzy smaki) w tekturowym pudełku i te przywożone autem w ogromnych termosach z Dobronia to wciąż wspomnienia żywe.
– Przy ulicy Kilińskiego, naprzeciwko wylotu ulicy Moniuszki, stała biało-niebieska budka z lodami śmietankowymi w prostokątnych wafelkach. Były zapakowane w cieniutki pergaminowy papier. Cały kosztował 2,40 zł – wspomina Piotr Chałaśkiewicz. – Nie było mnie stać na całego, kupowałem więc pół loda za 1,20 zł, przekrojonego kuchennym nożem. O rany, jak on smakował!
Na długiej przerwie dzieciaki z podstawówki nr 6 im. Adama Mickiewicza biegły do „lodowej budki”, ustawiając się w ogonku. Przez osiem lat biegał także Piotrek.
– Z tamtych czasów pamiętam smaki „sodówki” z rozlewni Poleskiego, kolorowej oranżady od Malinowskiego i pierwszej po zimie sałaty od ogrodnika Habury, którego szklarnie z nowalijkami ciągnęły się pomiędzy ulicami Moniuszki i Orlą.
Smak oranżady, chałwy i pieczonego ciasta świetnie pamięta Dariusz Mordziński:
– Na rogu ulic 7 Listopada i Moniuszki był kiosk, w którym sprzedawano przepyszną oranżadę w butelkach zamykanych krachlami (porcelanowymi korkami na wygiętych w pałąki drucikach). Miała smak landrynek – opowiada. – W tym kiosku bywała także sezamowa chałwa o smaku, jakiego nigdy się nie zapomni.
Przy ulicy 7 Listopada (Świętokrzyskiej) rodzina Dariusza piekła ciasta.
– Gdy zanosiło się na święta, całą szerokością ulicy snuł się niesamowity zapach makowców i serników – opowiada.
Danuta Koralewska – wybitna koszykarka Włókniarza i uwielbiana przez uczniów nauczycielka, wspomina wodę sodową z syfonu napełnianego w wytwórni wód gazowanych na rogu ulic Armii Czerwonej i Reymonta.
– Stałam tam w długiej kolejce ludzi, którzy przynosili syfony „do nabicia”, czyli napełnienia litrem wody – opowiada. – W drodze powrotnej do domu dźwigało się te ciężkie butle, trzema palcami dłoni chwytając plastikową nasadkę.
Danuta Koralewska pamięta też smak… tranu.
– Lubiłam tran, serio! – zapewnia. – I zalewajkę ugotowaną przez dziadka Krysiaka. Nie lubiłam natomiast słodyczy, bo źle trawiłam cukry. Dlatego nie miałam próchnicy i zachowałam własne zęby.
Woda sodowa przewija się we wspomnieniach wielu pabianiczan.
– Nie można zapomnieć o sodówce z saturatora stojącego latem przy głównej ulicy Pabianic, pitej z jednej szklanki przez tysiące spragnionych ludzi – pamięta Jan Wawrzko, przedsiębiorca i prezes strażaków z Woli Zaradzyńskiej.
„Czysta” sodowa kosztowała 30 groszy, a z sokiem – złotówkę.
– Ja nigdy nie zapomnę smaku oranżady w proszku, kupowanej w papierowych torebeczkach – wspomina muzyk Marek Smuga. – Wsypywało się ten proszek prosto do ust, ślina go rozpuszczała, a po chwili nosem tryskał gejzer gazu. Doskonale pamiętam też zieloną oranżadę od Malinowskiego, w butelkach, cukierki pastylki ze sklepu „22 Lipca dawniej E. Wedel”, zwane też tabletkami. No i oczywiście lody z budki.
Co wspominają na obczyźnie
Od lat zadomowiony w Niemczech Mariusz Jabłoński chętnie przywołuje smaki z domu babci, mieszkającej na Dąbrowie.
– Gdy byłem pod opieką babci, miałem jak w niebie – wspomina. – Przy ulicy Zachodniej w Ksawerowie był sklepik spożywczy, w którym babcia kupowała mi na śniadanie kakaowy serek homogenizowany. Pycha! Niestety, serek ów przywozili tylko w środy. W pozostałe dni tygodnia babcia dosypywała kakao do serka śmietankowego. Też pycha!
Mariusz Jabłoński tęskni do smaku pizzy z „Gubałówki”, wypiekanej jakieś 35 lat temu.
– Była na wysokim cieście, z zielonym groszkiem i ciągnącym się serem – opowiada. – Nie zapomniałem też smaku orzechów włoskich z gwiazdkowej paczki od mikołaja, w której zawsze były pomarańcze i pierniczki „Katarzynki”.
Od 33 lat mieszkający poza Pabianicami Paweł (Paul) Candrowicz w szczeniackich czasach maszerował do szkoły ulicą Żwirki i Wigury.
– Najpierw do nosa dolatywał tam zapach słodkiej śmietany i sera z mleczarni, która wtedy pracowała po sąsiedzku z Zakładami Mięsnymi, zwanymi „rzeźnią” – opowiada. – Zza płotu „rzeźni” dobiegał pisk zabijanych świń i ryk krów, a parę kroków dalej uderzał nieprzyjemny zapach parzonego mięsa. Do dziś mam ten smród w pamięci!
Skręciwszy w ulicę Kresową, chłopak przeskakiwał z piekła do nieba. Najbliżej nieba był przy piekarni Antczaka.
– Boże, jak tam pachniało! – mówi Paweł. – To był cudowny zapach świeżutkich pączków, sernika, jabłecznika i stefanki, które po wywiezieniu z piekarni sprzedawano w cukierni Antczaka przy sądzie, naprzeciwko kościoła św. Floriana.
Te wigilie, te hot-dogi…
Marzenie Litman – dyrektorce Miejskiej Biblioteki Publicznej, która jest sentymentalna i kocha Pabianice, smaki dzieciństwa kojarzą się ze smakołykami szykowanymi w domu na świąteczny stół. Przy tym stole w komplecie zasiadała rodzina.
– Jestem łakomczuchem – odważnie przyznaje pani dyrektor. – Uwielbiam wigilijne śledzie, karpia, kapustę z grochem… Te potrawy w Wigilię smakują jakoś magicznie, a w inne dni nie są przecież żadnymi pysznościami. Święta to jednak magiczna pora.
Po Wigilii Marzena chowała przed bratem swoją tabliczkę czekolady z bezcennej paczki od mikołaja.
– Musiałam – tłumaczy. – Brat szybko zjadł swoją czekoladę, a później próbował skubnąć ode mnie. Gdy się ma starszego brata i siostrę, dziecko szybciej uczy się życia.
Jeszcze inne smaki i zapachy przywołuje menedżer Jarosław Cichosz – były wiceprezydent Pabianic:
– Moje smaki pochodzą z rejonu Szkoły Podstawowej nr 14, do której chodziłem, a także z dworca kolejowego – opowiada. – To niezapomniane obiady w barze „Pierożek”, jednym z niewielu, który przetrwał. Mile wspominam kawiarnię „Murzynek”, choć nie pamiętam, co tam kupowałem. Jednak najmocniej wrył mi się w pamięć smak frytek z papierowego rożka, smażonych w barze na ryneczku. Także tam ostatni raz jadłem hot-doga z pieczarkowym nadzieniem.
We wspomnieniach pabianiczan sprzed kilkudziesięciu lat pojawia się również smak bułgarskiego arbuza z warzywniaka przy ulicy Suwary (Szarych Szeregów), serka widzewskiego z mleczarni przy Partyzanckiej, preparowanego ryżu w pękatych foliowych woreczkach, „czarnych perełek” (drobniutkich cukierków w okrągłym plastikowym pudełku z dziurką na boku), surowego barszczu za 50 gr „od babki” z sąsiedztwa oraz salcesonu i pasztetowej z Dobronia.
A Wam, z jakimi smakami kojarzą się Pabianice? Podzielcie się swoimi wspomnieniami pisząc do nas na: [email protected]
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS