Dziś mija 60. rocznica śmierci Ferdynanda Goetla, polskiego pisarza, publicysty i działacza politycznego, pierwszego Polaka, który został dopuszczony do oględzin ciał ofiar zbrodni katyńskiej.
Ferdynand Goetel urodził się 15 V 1890 roku w Suchej Beskidzkiej (obecnie miasto powiatowe w woj. małopolskim) w zaborze austriackim . W latach 1908-1912 studiował architekturę na politechnice w Wiedniu. W 1912 roku zamieszkał w Warszawie. Gdy wybuchła I wojna światowa Rosjanie jako poddanego austriackiego aresztowali go i deportowali do Taszkientu w Azji Środkowej (obecnie stolica Uzbekistanu). Po wybuchu rewolucji lutowej w 1917 r. wszedł w skład tamtejszej Rady Robotniczych i Żołnierskich Delegatów. Jesienią 1918 roku został siłą wcielony do Armii Czerwonej. Udało mu się z niej zdezerterować i uciec do Iranu. Stamtąd przedostał się do Indii, skąd statkiem odpłynął do Europy. Do Polski udało mu się wrócić dopiero w 1921 roku.
W okresie międzywojennym był dziennikarzem lub współpracownikiem wielu czasopism, między innymi „Naokoło Świata” (1922-1925” i „Kuriera Porannego” (1937-1939).
Został też pisarzem. Reprezentował nurt egzotyki, który wyrósł z jego doświadczeń z lat 1914-1921, dodatkowo poszerzonych przez już dobrowolnie podjęte turystyczne podróże do Egiptu (1926), na Islandię (1927) i ponownie do Indii (1931-1932). W 1924 r. opowiedział o swoim pobycie w Azji podczas wojny w książce Przez płonący Wschód (1924), o podróży do Egiptu w książce Egipt (1927), o Islandii w książce Wyspa na chmurnej północy (1928). Obok relacji reporterskich pisał też beletrystykę – powieści Kar Chat (1923) i Serce lodów (1930) oraz liczne opowiadania, m.in. Kos na Pamirze (1928). Napisał również eksperymentalną powieść Z dnia na dzień (1925). Był też autorem dramatów, m.in. Samuela Zborowskiego (1929).
Jego twórczość przyniosła mu uznanie. Został przyjęty do polskiego oddziału Pen Clubu – międzynarodowego stowarzyszenia pisarzy – zaś w latach 1926-1933 był jego prezesem. W latach 1932-1939 był prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich. Od 1935 roku był członkiem Polskiej Akademii Literatury (PAL). Otrzymał państwową nagrodę literacką (1929) i Złoty Wawrzyn PAL.
Działania na rzecz polskiego środowiska literackiego podejmował w okresie okupacji niemieckiej. Podjął kontrowersyjne działanie, przez niektórych postrzegane jako ocierające się o kolaborację, jakim było usłuchanie apelu Niemców o zarejestrowanie się jako pisarza. Ten jawny status wykorzystywał jednak do prowadzenia działalności dobroczynnej w Radzie Głównej Opiekuńczej, stworzenia kuchni dla literatów. Równolegle uczestniczył też w życiu konspiracyjnym, zarówno politycznym, jak też literackim. Stworzył podziemne czasopismo „Nurt”.
Gdy w 1943 roku Niemcy ogłosili, że odkryli w Katyniu ciała zamordowanych przez NKWD polskich oficerów, postanowili skompletować delegację z Polaków, którzy mieli być świadkami. Niewiele osób kwapiło się. Goetel zgodził się, ale przed oficjalnym wyrażeniem zgody skonsultował się, korzystając z pośredników, z Delegaturą Rządu na Kraj, która udzieliła zezwolenia na wyjazd. Na miejscu przekonał się, że akurat w tej sprawie Niemcy wyjątkowo powiedzieli prawdę. W specjalnych raportach składanych władzom konspiracyjnym przekazał wszystko, co zobaczył.
Właśnie bycie świadkiem badań miejsca zbrodni w Katyniu ściągnął na niego poważne kłopoty. Komuniści uznali go za śmiertelnego wroga. Został oficjalnie oskarżony o kolaborację z Niemcami. W styczniu 1945 r. ukrył się w klasztorze. Wydano za nim list gończy. W grudniu 1945 r. zdecydował się na próbę ucieczki na Zachód przy pomocy fałszywych dokumentów. Zakończyła się ona powodzeniem. Przez Czechy, Bawarię i Austrię dotarł do Włoch, gdzie wciąż stacjonował powoli rozformowywany 2. Korpus Polski. Specjalna komisja oczyściła go z zarzutów o kolaborację.
W 1946 r. zamieszkał w Londynie. Pisał do polskiej prasy emigracyjnej, m.in. wydawanych w brytyjskiej stolicy „Wiadomości” i do paryskiej „Kultury”. W okresie powojennym wydał też powieść Anakonda (1960), zbiór opowiadań Kapitan Łuna (1947) i pamiętniki Czasy wojny (1955).
W kraju został zapomniany. Jego książki zostały zakazane przez komunistów. Wycofano je z bibliotek i aż do 1989 r. ich nie wznawiano. Nie można było o nim wspominać, chyba że w kontekście rzekomej kolaboracji. Dopiero w latach 80. cenzura nieco złagodziła podejście i w wydanym w 1985 r. przewodniku encyklopedycznym „Literatura polska” pojawił się jego biogram, i to nie zawierający zarzutu o kolaborację, ale nie zawierający też rzecz jasna informacji o wyjeździe do Katynia i ukrywaniu się przed komunistami, wspominający za to członkostwie w radzie robotniczej i byciu żołnierzem Armii Czerwonej.
W czerwcu 1989 r. polski oddział Pen Clubu oficjalnie zajął stanowisko w sprawie swojego przedwojennego prezesa, odrzucając fałszywe oskarżenia. Napisano, że Pen Club „stwierdza bezpodstawność zarzutów wobec osoby i działalności Ferdynanda Goetla oraz domaga się, aby jego postać i dzieło przywrócone zostało społeczeństwu”.
Ferdynand Goetel już tego oczywiście nie dożył. Zmarł 24 XI 1960 w Londynie. Tam też pierwotnie został pochowany. Dopiero w 2003 r. jego szczątki zostały sprowadzone do Polski i pochowane na Cmentarzu Zasłużonych w Zakopanem. Przyczyną takiej lokalizacji pochówku było to, iż był zapalonym taternikiem. Na wyprawy w góry wyruszał często w towarzystwie przyjaciół, a także brata, Walerego Goetla (1889-1972), cenionego profesora geologii, jednego z członków-założycieli Ligi Ochrony Przyrody oraz prekursora sozologii, czyli ochrony środowiska. Na jego temat też pisałem na Radzyninfo:
130. rocznica urodzin Walerego Goetla (14 IV 1889)
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS