Filip II kazał stworzyć Wielką Armadę ze wszystkich okrętów i statków, jakie udało się zebrać wiosną 1588 r. w Hiszpanii, i wyprawić ją na Anglię z kilku powodów. Po pierwsze, nienawidził szerzącego się w Europie protestantyzmu; po drugie, Anglia wsparła protestanckich buntowników holenderskich; po trzecie, Anglicy stawali się konkurencją w handlu i podbojach zamorskich; po czwarte, piraci oraz korsarze angielscy napadali i rabowali hiszpańskie miasta na amerykańskim wybrzeżu oraz statki wiozące złoto i srebro z Nowego do Starego Świata. W tym ostatnim procederze wiodącą rolę odgrywał niejaki Francis Drake.
Pirat fregata i ofiara głuptak
Francis Drake zaczynał jako pirat, czyli bandyta, ale ponieważ podzielił się łupem z królową angielską, ta wzięła go pod swoją opiekę i nadała mu status korsarza. Był to – niezależnie od bandyckich skłonności – jeden z najlepszych żeglarzy wszech czasów. Za zgodą królowej jesienią 1577 r. zaczął łupić wybrzeża południowej Ameryki, potem przepłynął Cieśninę Magellana i w następnym roku napadł na Valparaiso (dziś w środkowych Chile). Potem pożeglował na północ i zaatakował Panamę, a w 1579 r. splądrował wybrzeża Hondurasu i Nikaragui, docierając aż do Kalifornii. Stamtąd poprzez wyspy Mikronezji i Melanezji dopłynął do Moluków. Wreszcie we wrześniu 1580 r. wrócił szczęśliwie z bogatym łupem do Anglii. W latach 1585–1586 wyprawił się na Karaiby, gdzie zdobył m.in. Cartagenę, a opuścił ją dopiero po zainkasowaniu 116 tys. dukatów. W 1587 r. Drake napadł na główny hiszpański port w Kadyksie i spalił tam liczne okręty. To była kropla, która przelała czarę goryczy Filipa II.
Dla oddania istoty usług, jakie świadczył Jej Królewskiej Mości Elżbiecie I, posłużymy się przykładem morskiego ptaka drapieżnego – fregaty wielkiej. Zmusza ona inne ptaki, a zwłaszcza – nomen omen – głuptaki, do oddania upolowanego wcześniej łupu. Proceder nazywa się naukowo kleptoparazytyzm, a wygląda tak: fregata z ogromną szybkością pikuje na głuptaka, wrzeszczy, dziobie go i bije skrzydłami, goni dopóty, dopóki ten nie wypluje trzymanej w dziobie ryby, którą napastnik z łatwością chwyta w locie i niesie do własnego gniazda.
Fregata jest czarnym ptaszyskiem o rozpiętości wąskich, ostro zakończonych skrzydeł przekraczającej 2 m, ale o wadze ciała poniżej 1 kg. Głuptak również należy do świetnych lotników, ale gdzie mu tam do fregaty. Waży ponad 4 kg, zaś rozpostarte skrzydła mierzą znacznie mniej niż 2 m. Trzeba pióra Ezopa bądź La Fontaine’a, aby porównać owe ptaki do okrętów wojennych i statków handlowych, z których te pierwsze są wąskie i bogato ożaglowane, a więc szybkie, zwrotne i skuteczne w ataku, a drugie – pękate i stabilne – zabierają znacznie więcej towaru (dajmy na to srebra i złota z Meksyku lub Peru), ale ani uciec przed napastnikiem nie potrafią, ani tym bardziej go pokonać.
Ptaki morskie z zasady – jak żaglowce – wykorzystują siłę wiatru, ale raczej nie po to, aby pędzić do przodu lub halsować, lecz aby unosić się w powietrzu. Czynią tak, gdyż wiatr uderza we wzburzone fale i tworzy prądy wstępujące. Na pustyni prądy owe występują dzięki różnicom temperatur różnych warstw powietrza, z czego korzystają sępy, natomiast fregaty – ale i głuptaki czy albatrosy – cieszą się z wiatru morskiego. Czyż i w tym nie są podobne do żeglarzy? Bez silnego wiatru zarówno żagle, jak i skrzydła są mało przydatne…
Dopaść hiszpańską karakę, karawelę bądź galeon, sterroryzować ich załogę, a jeśli się opiera, to ją zdrowo poturbować muszkietem i kordelasem, zabrać drogocenny towar z ładowni, a łup zatargać nad Tamizę – jak fregata do gniazda – tym trudnił się Francis Drake. Pirat, a potem korsarz, którego królowa angielska obdarzyła łaskami i nadała mu szlachectwo.
130 okrętów Mediny-Sidonii
Dowództwo Armady, nazwanej Wielką lub Niezwyciężoną, powierzono księciu Medinie-Sidonii, który jako głównodowodzący wojska, a zwłaszcza floty, nie dorównywał zmarłemu, wspaniałemu admirałowi, markizowi Santa Cruz. Śmierć markiza była pierwszym problemem, który później zadecydował o porażce Hiszpanii. Medina dostał pod komendę 8 tys. marynarzy na 130 jednostkach pływających, z których tylko 40 było wielkimi galeonami wojennymi. Resztę stanowiły galery – czyli okręty wiosłowo-żaglowe, dobre do walk z galerami Turków na Morzu Śródziemnym; gorsze na oceanie w starciu z żaglowcami Anglików – oraz statki handlowe do przewozu wojska.
Desantu na wybrzeżach Kentu miała bowiem dokonać niemal 20-tysięczna armia, w większości złożona z odnoszących zwycięstwa nad Holendrami żołnierzy księcia Parmy. Tyle tylko, że dopiero trzeba było ich zabrać z Flandrii, a z tym mogły wystąpić – i wystąpiły! – kłopoty. Kolejnych problemów nastręczały stare, trudne w obsłudze działa okrętowe (zresztą obsługiwane przez niedostatecznie wyćwiczonych kanonierów), przeważnie o małym kalibrze i zasięgu. Ufając przewadze żołnierzy znajdujących się na pokładach, Hiszpanie chcieli rozstrzygać bitwy przez abordaż, czyli wdarcie się na okręty wroga. Jednak Anglicy – kolejny kłopot! – byli na to przygotowani. Dysponowali jednostkami mniejszymi, ale za to zwrotnymi i szybszymi, a ponieważ byli na ogół lepszymi żeglarzami, potrafili wykorzystać owe atuty. Mieli też lepsze działa i kanonierów, co pozwalało im strzelać kilkakrotnie częściej od wroga!
Trzeba zaznaczyć, że rozpowszechnione mniemanie o przytłaczającej przewadze ilościowej floty hiszpańskiej nad angielską jest mitem. Anglicy, którymi dowodzili Charles Howard i Francis Drake, mieli niemal 200 jednostek. To prawda – były to na ogół niewielkie patrolowce przybrzeżne, ale to właśnie dawało im przewagę na wodach pełnych mielizn i płycizn w pobliżu portów, gdzie również miały niebawem toczyć się decydujące boje. Wprawa żeglarska załóg i doświadczenie oraz talent dowódców pozwoliły zaś w pełni wykorzystać moc największego sojusznika Anglików – wiatru.
W kanale La Manche
Niekorzystny wiatr przyniósł Hiszpanom złowrogą zapowiedź nieszczęść już w połowie maja, kiedy na dwa tygodnie zatrzymał całą flotę w porcie. Potem, wiejąc z północnego wschodu, hamował posuwanie się okrętów Sidonii do tego stopnia, że Hiszpanie musieli wyrzucać zepsutą żywność za burtę i ograniczyć racje żywnościowe rozgoryczonych z tego powodu marynarzy.
Kiedy Hiszpanie uzupełniali zaopatrzenie 19 czerwca w La Coruňi, nagle zerwał się gwałtowny południowo-zachodni wiatr, który zagnał 28 jednostek z 6 tys. żołnierzy i ciężkimi działami daleko na wschód. Długo trwał ich powrót.
Dopiero 21 lipca – kiedy zaczął się już trzeci miesiąc wyprawy! – powiał sprzyjający wiatr z południa. 25 lipca Armada wpłynęła z tym wiatrem na wody kanału La Manche. Mogła zgnieść Anglików w Plymouth, ale straciła tę okazję, tymczasem przeciwnicy wysłali 105 okrętów z tego portu na południe i – płynąc tak jak Hiszpanie z wiatrem na wschód – znaleźli się na ich prawym skrzydle.
31 lipca doszło do pierwszego kontaktu. Sidonia zgrupował największe galeony w środku, ale płynął dalej na wschód w dość luźnym szyku marszowym, zgodnie z rozkazem otrzymanym od króla: dotrzeć do Flandrii, zaokrętować żołnierzy księcia Parmy, dokonać desantu w hrabstwie Kent, pomaszerować na Londyn. Anglicy ostrzeliwali Hiszpanów bez skutku, bo z daleka, ale naraz potężny wybuch o niewyjaśnionej przyczynie posłał na dno potężny okręt „San Salvador”. Kolejny zły znak od początku wyprawy, ale nie ostatni, bo oto „Nuestra Seňora del Rosario” zderzyła się z innym hiszpańskim okrętem i została unieruchomiona. Drake tylko na to czekał: zajął jednostkę i zabrał z niej cały zapas złota.
Odtąd Armada płynęła w zwartej grupie o kształcie półksiężyca, a wielkie galery, które w mniejszym stopniu były uzależnione od kierunku wiatru, zapewniały ochronę bojowym żaglowcom. Wiatr chwilowo nie był korzystny. Medina-Sidonia wysłał kolejny szybki statek w kierunku Flandrii, ale nadal nie nawiązał kontaktu z wojskami hiszpańskimi na kontynencie.
2 sierpnia wiatr powiał znów od wschodu i hiszpańskie okręty zmusiły Anglików do dwugodzinnej walki w pobliżu Portland Bill. Hiszpanom nie udało się jednak dokonać abordażu, a Anglikom – wyrządzić wrogowi poważniejszych szkód. Podobnie było 4 sierpnia u wejścia do cieśniny Solent między wyspą Wight a angielskim wybrzeżem.
Sidonia zawinął 6 sierpnia do francuskiego Calais i tam – po uzgodnieniu tego wreszcie z księciem Parmy – czekał, aż wojska będą gotowe do rozpoczęcia desantu, który Wielka Armada miała ochraniać.
Bój pod Gravelines
Do desantu nigdy nie doszło, bowiem nocą z 7 na 8 sierpnia Anglicy zaatakowali, wysyłając przeciwko okrętom hiszpańskim osiem statków wypełnionych prochem i materiałami łatwopalnymi, które tuż przed atakiem podpalono. Gnane wiatrem brandery (Hiszpanie zdołali zatopić tylko dwa) znalazły się wśród zakotwiczonych statków i wywołały na nich panikę. Załogi łamały szyk i odcinały nawet kotwice, by ujść przed płomieniami. Medina-Sidonia – co mu się chwali – zdołał jednak z częścią swych okrętów podjąć walkę, która trwała aż dziewięć godzin. Anglicy po raz pierwszy podpływali blisko, zyskując przewagę w wymianie ognia artyleryjskiego. Zatopili trzy statki nieprzyjaciela i zabili 1 tys. ludzi, sami tracąc ledwie 100.
Hiszpanie wyrwali się z pułapki, gdy Anglikom zabrakło amunicji, i pożeglowali w rozsypce na wody Morza Północnego. Porażka pod Gravelines nie uszczupliła jeszcze w istotnym stopniu ich floty, ale bardzo osłabiła wojowniczego ducha oraz oznaczała rezygnację z przeprowadzenia desantu. Pod względem strategicznym Sidonia przegrał właśnie pod Gravelines.
Myśl o wznowieniu działań ofensywnych przez 112 pozostałych jeszcze pod rozkazami Sidonii jednostek znów udaremnił silny wiatr południowo-zachodni. Pędził on statki hiszpańskie coraz bardziej na północ, a gdy dotarły one na wody Szkocji, flota angielska zaprzestała pościgu i wróciła do macierzystych portów, bo ich okręty też wymagały napraw oraz zaopatrzenia w prowiant i amunicję. Powrót floty inwazyjnej na kanał La Manche stał się już niemożliwy. Medina-Sidonia rozkazał, by okręty kierowały się jeszcze dalej na północ Atlantyku, aż do 61. równoleżnika, ominęły łukiem Wyspy Brytyjskie i z północno-zachodnim wiatrem wróciły do Hiszpanii. Ta trasa wydawała się mniej niebezpieczna niż rejs wzdłuż nieznanych wybrzeży Irlandii. Jednak rozpoczęły się silne sztormy, które o wiele mocniej niż flota angielska dały się we znaki Hiszpanom, cierpiącym z głodu, chłodu, pragnienia i chorób.
Czytaj także:
Europa zatapia muzułmanów. Ostatnia taka bitwa
Siły natury, a nie Howard z Drakiem, rozproszyły flotę hiszpańską i zadały jej naprawdę śmiertelne ciosy. Statki tonęły, a rozbitków czekała często śmierć głodowa lub z rąk mieszkańców – katolickich Irlandczyków! Niektórzy ocaleli, przewiezieni do Flandrii czy Norwegii. A jednak 21 września do ojczyzny dotarła najpierw część floty z flagowym okrętem Sidonii, a potem aż do grudnia przybywały następne jednostki. Wcale – wbrew mniemaniu o całkowitej zagładzie Wielkiej Armady – nie było ich mało: ze 130, które wyruszyły na Anglię, ocalało 60, w tym 34 jednostki bojowe. Kilka tysięcy żołnierzy i marynarzy hiszpańskich zginęło podczas wyprawy; kolejni umierali z wycieńczenia i chorób – ogółem życie straciło 10 tys. osób. Jednak straty Anglików też nie były małe – oblicza się, że z 16 tys. obrońców Anglii połowa nie przeżyła następnego roku, umierając wskutek ran i epidemii.
Ocalili jednak swój kraj, którego potęga morska stale odtąd rosła i umożliwiła w ciągu kolejnych trzech wieków stworzyć ogromne imperium. Holendrzy umocnili własne państwo, a protestantyzm na kontynencie stał się jeszcze bardziej wojowniczy. Natomiast siła Hiszpanii, dotąd największego mocarstwa globu – przeciwnie – malała od klęski Wielkiej Armady, aż uczyniła z niej pod koniec XVIII w. państwo drugorzędne. Jej znaczenie, można powiedzieć, przeminęło z wiatrem.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS