Pierwszym skojarzeniem z melatoniną jest dobry, mocny sen. Rzeczywiście, hormon ten ma bezpośredni wpływ na długość i jakość nocnego wypoczynku. Jednak melatonina to nie tylko „hormon snu” – jej wpływ na funkcjonowanie ludzkiego organizmu jest znacznie większy niż mogłoby się wydawać.
- Melatonina – co to takiego?
- Funkcje melatoniny w organizmie człowieka
- Objawy i skutki niedoboru melatoniny
- Co może powodować problemy z melatoniną?
- Objawy nadmiaru melatoniny
- Melatonina w tabletkach – kto może po nią sięgnąć?
- Przeciwwskazania do stosowania melatoniny
Melatonina – co to takiego?
Melatonina to hormon, którego poziom w organizmie zmienia się przez całą dobę. Powstaje z tryptofanu – proces jej syntezy obejmuje cztery etapy, w trakcie których powstaje też m.in. serotonina. Głównym ośrodkiem produkcji melatoniny jest szyszynka – niewielki gruczoł położony w nadwzgórzu. W niewielkich ilościach jest też wydzielana w siatkówce oka, przewodzie pokarmowym i komórkach krwi. Wytwarzanie melatoniny jest aktywowane przez bodźce świetlne – jej stężenie wyraźnie wzrasta po zapadnięciu zmroku. Informacja o zmniejszeniu lub zwiększeniu naświetlenie jest przekazywana za pomocą narządu wzroku, wpływając na zwiększenie lub obniżenie poziomu hormonu w organizmie.
Intensywność produkcji melatoniny jest też wyraźnie skorelowana z wiekiem. W pierwszych latach życia człowieka jest stosunkowo niska, następnie wzrasta od ok. 4-5 r.ż., stabilizując się i pozostając na podobnym poziomie do ok. 40-45 r.ż. W miarę starzenia się organizmu synteza melatoniny systematycznie spada – po 65-70 r.ż. osiąga minimalny poziom lub wręcz zanika. To właśnie z tego powodu starsi ludzie zazwyczaj przesypiają mniej godzin w ciągu doby w porównaniu np. do osób w średnim wieku.
Funkcje melatoniny w organizmie człowieka
Podstawową i najlepiej zbadaną funkcją melatoniny jest jej zdolność do regulowania rytmu dobowego, a także sezonowego, który jest wyraźniej zaznaczony w przypadku niektórych gatunków zwierząt. To za sprawą zmiennego stężenia tego hormonu po zmroku stajemy się senni, zaś rano wstajemy gotowi do podjęcia codziennych aktywności. Można powiedzieć, że dzięki melatoninie organizm wie, kiedy jest noc, a kiedy dzień. Im wyższy jest jej poziom we krwi, tym bardziej jesteśmy senni. Podczas snu melatonina zmniejsza temperaturę organizmu, spowalnia procesy trawienne i obniża ciśnienie krwi. Najwyższe stężenie tego hormonu obserwuje się między 24 a 3 w nocy. Problemy z wydzielaniem melatoniny są ściśle powiązane z bezsennością i zaburzeniami snu.
Poza tym, że odpowiada za dobry sen, melatonina ma też wpływ na pracę układu odpornościowego, stymulując jego komórki. Charakter tej zależności jest wciąż dość niejednoznaczny, jednak niewątpliwie istnieje, co potwierdzono licznymi badaniami. Wiadomo, że melatonina działa immunomodulująco – reguluje odpowiedź układu immunologicznego. Naukowcy podejrzewają, że z tego względu jej poziom w organizmie może wpływać na przebieg COVID-19 – choroba ta stosunkowo rzadko wywołuje ostre objawy u dzieci, u których stężenie melatoniny jest naturalnie wyższe niż w przypadku osób po 60 r.ż., które chorują znacznie ciężej. Jednak potwierdzenie tej tezy wymaga dalszych badań.
Inną ważną właściwością melatoniny jest jej działanie antyoksydacyjne – wspomaga procesy niwelujące szkodliwe działanie wolnych rodników. Zmniejszając stres oksydacyjny, zapobiega wymieraniu komórek. Wskazuje się, że jest pod tym względem skuteczniejsza niż często wskazywane jako antyoksydanty witaminy E i C. Neutralizując wolne rodniki, melatonina obniża też ryzyko rozwoju komórek nowotworowych i jednocześnie wykazuje zdolność do hamowania wzrostu tych, które ewentualnie już istnieją. Z tego względu uważa się, że może mieć duże znaczenie w profilaktyce i leczeniu raka.
Kolejnym układem, na który wydaje się mieć wpływ melatonina jest układ hormonalny. Niektóre badania sugerują, że melatonina ma udział w regulacji rozwoju i dojrzewania płciowego. Istnieją też doniesienia o jej możliwym wpływie na wydzielanie prolaktyny i hormonu wzrostu, jednak zagadnienia te nie zostały jeszcze dostatecznie dokładnie zbadane.
Objawy i skutki niedoboru melatoniny
Ponieważ melatonina ma kluczowe znaczenie dla codziennego funkcjonowania człowieka, ewentualne niedobory tego hormonu mogą skutkować poważnym rozchwianiem pracy całego organizmu. Najbardziej charakterystyczne są problemy z utrzymaniem dobowego rytmu snu i czuwania – niemożność zaśnięcia, wybudzanie się w nocy i odwrotnie, uczucie senności i zmęczenia w ciągu dnia, gdy wymagane jest zachowanie koncentracji. Przedłużające się problemy ze snem po pewnym czasie powodują ogólne pogorszenie kondycji psychofizycznej. Mogą wystąpić takie symptomy, jak:
- Przewlekłe zmęczenie
- Stany rozdrażnienia
- Zaburzenia lękowe
- Problemy z koncentracją
- Nasilenie objawów istniejących chorób
- Zwiększona podatność na infekcje
Przewlekłe problemy z syntezą melatoniny mogą prowadzić do rozwoju wielu poważnych schorzeń. Z występowaniem niedoboru tego hormonu wiąże się m.in. takie choroby, jak:
- Cukrzyca typu 2
- Choroby oczu
- Choroby jelit
- Depresja
- Choroby sercowo-naczyniowe
- Rak piersi
- Rak prostaty
- Rak okrężnicy
- Otyłość
Co może powodować problemy z melatoniną?
Syntezę melatoniny może utrudniać szereg czynników, przy czym niektóre są bezpośrednio związane z prowadzeniem niezdrowego trybu życia. Jednym z nich jest światło niebieskie, które – oprócz słońca – emitują ekrany urządzeń elektronicznych. Pozornie niewinne przyzwyczajenia, takie jak korzystanie z komputera do późnych godzin wieczornych czy też zabieranie smartfona do łóżka obniżają produkcję melatoniny i mogą skutkować narastającymi problemami z zasypianiem.
Udowodniono, że kłopoty z utrzymaniem właściwego poziomu melatoniny często powoduje praca zmianowa, która wiąże się z nieregularnym rytmem okołodobowym. Wymuszona aktywność w nocy i odsypianie w ciągu dnia rozregulowuje naturalny zegar biologiczny człowieka, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do rozwoju poważnych chorób.
Innym czynnikiem, który według naukowców wpływa na wydzielanie melatoniny jest witamina D. Według niektórych badań, jej niedobór spowodowany brakiem dostatecznej ekspozycji na słońce może przekładać się na obniżenie jakości snu.
Niestety, jak już zostało wspomniane, spadek produkcji melatoniny ma też związek z wiekiem. W miarę postępowania procesu starzenia się organizmu funkcje szyszynki ulegają pogorszeniu lub wręcz zaczynają zanikać, co przekłada się na obniżenie syntezy melatoniny.
Objawy nadmiaru melatoniny
Choć zazwyczaj mówi się o zbyt słabym wydzielaniu melatoniny, zdarzają się też przypadki, gdy w organizmie jest jej za dużo. Nadmiar tego hormonu może występować w przebiegu niektórych chorób, np. niewydolności nerek czy w schorzeniach związanych z nieprawidłową pracą wątroby. Zbyt wysokie stężenie melatoniny we krwi może objawiać się m.in. nadmierną sennością, zmęczeniem i pogorszeniem nastroju.
W przypadku przyjmowania zbyt dużych dawek syntetycznej melatoniny również może dojść do pogorszenia samopoczucia i zakłócenia pracy organizmu. Przedawkowanie melatoniny manifestuje się najczęściej skurczami żołądka, uczuciem niepokoju, drażliwością. Mogą pojawić się bóle i zawroty głowy oraz obniżone ciśnienie krwi. Choć dotychczas nie odnotowano żadnego śmiertelnego przypadku będącego konsekwencją nadużywania melatoniny w tabletkach, to lekarze są zgodni co do tego, że należy z nią uważać.
Melatonina w tabletkach – kto może po nią sięgnąć?
Syntetyczna melatonina jest lekiem dostępnym bez recepty, powszechnie stosowanym w leczeniu schorzeń związanych z niedostateczną produkcją tego hormonu w organizmie. Terapia melatoniną jest wskazana przede wszystkim w zaburzeniach snu i bezsenności – ułatwia zasypianie i pomaga wyregulować zegar biologiczny. Często sięgają po nią osoby pracujące w trybie zmianowym, a także odbywające regularnie dalekie podróże, które wiążą się ze zmianą stref czasowych – melatonina pomaga łagodzić skutki tzw. jet-lagu. Melatonina jest też pomocna dla osób niewidomych, które nie odbierają bodźców świetlnych regulujących jej naturalną syntezę. Syntetyczny hormon umożliwia w takich przypadkach niwelowanie wahań rytmu okołodobowego organizmu.
Przeciwwskazania do stosowania melatoniny
Choć melatoninę może kupić każdy, nie oznacza to, że można z niej bezkrytycznie korzystać w każdych okolicznościach. Podstawową kwestią jest zapoznanie się z ulotką i zasadami stosowania. Przeciwwskazaniem do zażywania melatoniny jest uczulenie na którykolwiek ze składników zakupionego preparatu, a także ciąża i laktacja. Melatoniny nie można łączyć z alkoholem; nie jest też przeznaczona do stosowania u dzieci.
Innymi przeciwwskazaniami mogą być zaburzenia hormonalne, zaburzenia czynności nerek, problemy z wątrobą i układem odpornościowym – w takim wypadku należy skonsultować stosowanie leku ze specjalistą. Ponieważ melatonina powoduje senność, po jej zażyciu nie można prowadzić żadnych urządzeń mechanicznych. Warto też zdawać sobie sprawę z faktu, że zażywanie melatoniny może wiązać się z wystąpieniem skutków ubocznych. Najczęstsze z nich to bóle głowy i nudności. O ile krótkotrwałe stosowanie melatoniny, przy braku przeciwwskazań i w zalecanej przez producenta leku dawce jest bezpieczne, tak jej dłuższe zażywanie w przypadku np. przewlekłych problemów ze snem powinno zawsze odbywać się za zgodą i w porozumieniu z lekarzem.
Bibliografia
- Mańka S., Majewska E.; “Immunoregulacyjne działanie melatoniny. Mechanizm działania i wpływ na komórki procesu zapalnego”; Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2016, nr 70; 2020-06-25
- Szewc „Melatonina – metabolizm i rola hormonu szyszynkizyk P. B., Dziuba A. M., Poniewierka E.; “Melatonina – metabolizm i rola hormonu szyszynki”; Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne 2018, nr 8; 2020-06-25
- “https://www.insider.com/what-is-melatonin”; data dostępu: 2020-06-25
- “https://www.healthline.com/nutrition/melatonin-and-sleep”; data dostępu: 2020-06-25
- “https://www.everydayhealth.com/melatonin/can-you-overdose-how-determine-right-dosage-you/”; data dostępu: 2020-06-25
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS