Onkologia przyszłości czy przyszłość onkologii?

Mówimy o profilaktyce, ale na razie kończy się to tylko na rozmowach. Nadal efektywność działań profilaktyki pierwotnej jest niewielka, jeżeli już nastolatkowie w dużej mierze palą tytoń i nadużywają alkoholu, bo takie są dane. W profilaktyce wtórnej mówimy o 40% populacji, która zgłasza się na badania profilaktyczne, a więc dla mnie onkologia przyszłości, powinna być onkologią opartą o profilaktykę? Pamiętajmy, że działania profilaktyczne to nie są tu i teraz i oczekiwany wynik, który my uzyskamy, będzie widoczny za 5, 10, a może i nawet 15 lat – dr hab. n. med. Beata Jagielska, Dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii im. M. Curie-Skłodowskiej w Warszawie

Mamy w Polsce mamy dostęp do wielu najwyższej klasy rozwiązań. Trzeba je tylko efektywnie wykorzystać poczynając od samych systemów obrazujących, które mogą i wykonują ogromną ilość badań.  I to powoduje, że zaczynamy się mierzyć z bardzo prostymi problemami, że na opis badania czekamy 6 tygodni czy 2 miesiące. Tutaj z pomocą idzie nam automatyzacja, w tym sztuczna inteligencja. Funkcjonuje mnóstwo rozwiązań automatyzujących prace personelu medycznego, które niekoniecznie są AI (sztuczną inteligencją), a są równie skuteczne. Jest cały szereg oprogramowania, które jest dostępne komercyjnie, które jest certyfikowane, zwalidowane i mogłoby być używane praktycznie w każdym ośrodku, a używa go maksymalnie 10-15% ośrodków, które są świadome, które są też gotowe wysupłać na to budżet, żeby zapłacić za to wspomaganie – powiedział Marek Witulski z Siemens Healthineers.

Bez badań molekularnych, genetycznych nie da się leczyć pacjenta w sposób personalizowany to jest fakt. to co, o co w tej chwili prosimy, czyli powołanie tego czwartego, najbardziej rozszerzonego koszyka badań. To badanie około 500 genów i to wystarczy we ściśle określonych wskazaniach. Bo nie chodzi o to, żeby każdemu choremu na nowotwór robić takie szerokie badania, bo to jest też również w większości przypadków bezcelowe. My wiemy, w jakich to wskazaniach powinno być wykonywane i wiemy tak naprawdę, ile tych pacjentów jest – powiedział dr hab. Artur Kowalik, kierownik zakładu diagnostyki molekularnej Świętokrzyskiego Centrum Onkologii

Podstawą terapii, każdego leczenia jest diagnoza i diagnostyka. No i znowu mamy duży problem, jeżeli chodzi o dostępność do tej właściwej, nowoczesnej diagnostyki i mam tutaj na myśli badanie molekularne nowotworów. W zeszłym roku ukazał się bardzo fajny raport, którego autorem jest pan redaktor Jakubiak i w tym raporcie zostało wykazane, że te nowoczesna, nowoczesna diagnostyka molekularna jest realizowana w sposób bardzo nierówny. W Polsce znowu mamy nierówności, mamy całe obszary, gdzie pacjenci nie są kierowani czy też nie jest przeprowadzana u nich ta diagnostyka, a są też takie obszary kraju, w którym to lepiej wygląda. I znowu ci pacjenci, których stać na to, żeby wydać własne środki na te zaawansowane badania molekularne nowotworów mają szansę na tą szybką diagnostykę. To jest istotne np. w raku płuca, bo jak wykazały ostatnie badania diagnoza trwa między 3 a 6 miesięcy, a nowoczesna diagnostyka molekularna może ten okres skrócić do 2 tygodni. Z perspektywy pacjentów to naprawdę różnice regionalne są istotne, ale jeszcze raz uważam, że duże ośrodki kliniczne są w lepszej sytuacji, natomiast pacjenci mieszkają w różnych miejscach. I nie może tak być, że nowoczesna onkologia kończy się na granicy Warszawy, Poznania, Gdańska czyli tych największych metropolii.

Świeży materiał, który może być poddany badaniu genetycznemu, w tym oczywiście badaniu NGS jest to, jest materiał pobrany w trakcie hospitalizacji. Nieważne, czy mówimy tutaj o materiale tkankowym, czy o biopsji płynnej z krwi. Materiał musi być pobrany w trakcie hospitalizacji. Często zupełnie nieuzasadnionej. Hospitalizacja jesty realizowana tylko i wyłącznie z uwagi na niedomogi systemowe.

Niewystarczający dostęp do dobrej diagnostyki genetycznej, to nie jest jedyny problem, który musimy rozwiązać w tym zakresie. Na dzisiaj on jest, powiedzmy, taką barierą administracyjną, która wydaje się najprostsza do rozwiązania, ale tych wyzwań jest znacznie więcej i na pewno będziemy to robić. Dzisiaj mamy taką sytuację, w której dostęp do nowoczesnych technologii, do nowoczesnych cząsteczek wyprzedził diagnostykę genetyczną. Wielki sukces w 2023 roku, ponad 70 cząsteczki, nowe Onkologii, w tym roku 15. Więc ten dostęp nam się poszerza, ale badania genetyczne stoją w miejscu. W tym roku musimy nadążyć z genetyką za ilością refundacji, temat rozliczeń, tak naprawdę jest wyzwaniem, w którym kierunku to powinno pójść. Te proste działania, niestety muszą być poprzedzone, ponieważ dysponujemy środkami publicznymi i NFZ dysponuje środkami publicznymi, dokładną analizą, jaki będzie efekt tej drobnej zmiany? Mamy gotowe propozycje. (propozycja od dr. Michała Chrobota), ale tutaj jeszcze muszą być przeprowadzone analizy, musimy być pewni, NFZ musi być pewny co do efektów kosztowych, bo sytuacja NFZ-u finansowa, no jest specyficzna. Teraz raczej negatywna i każda złotówka jest oglądana czterokrotnie. Natomiast z perspektywy ministerstwa badania genetyczne w Onkologii, zdecydowanie to ten rok.

Przeciwciało rozpoznaje specyficzne białko na powierzchni komórek raka uroterialnego, raka rozwijającego się z nabłonka, wyściłającego drogi moczowe. I wnika do środka komórki, uwalnia cytostatyk, który niszczy komórkę od środka. Lek ten już funkcjonuje w schemacie leczenia systemowego rozsianego raka pęcherza moczowego w opcji refundowanej w Polsce jako kolejny lek sekwencji leczenia tego rozsiewu. Natomiast wydaje się mieć dużo większy potencjał. Wiemy już, że w skojarzeniu z immunotrapią będzie odgrywał bardzo ważną rolę, jako leczenie wstępne rozsiewu tego nowotworu. Spektakularne wyniki badania rejestracyjnego pokazują, iż jest to leczenie dużo bardziej efektywne od chemiotrapii, która była standardem postępowania w tej chorobie od wielu, wielu lat. Chemioterapii toksycznej z wykorzystaniem cisplatyny czy pochodnych platyny, a tutaj widzimy, że dzięki skojarzonemu leczeniu Enfortumabu wedotyny z immunotrapią jesteśmy w stanie uzyskać dużo wyższe odsetki, obiektywnej odpowiedzi, z redukcją masy guza, co jest istotne z punktu widzenia ograniczenia objawów klinicznych i rozsiewu. Również poprawy jakości życia. Z drugiej strony wydłużenia czasu wolnego od progresji choroby nowotworowej, czyli kontrola kliniczna nad chorobą nowotworową, rozsianą i bardzo groźną, jest sprawowana przez dłuższy okres, niż przy zastosowaniu chemioterapii i wreszcie mamy istotny wpływ na wydłużenie najważniejszego parametru oceny skuteczności leczenia przeciw nowotworowego, czyli czasu całkowitego przeżycia.

Jeśli chodzi o łączenie innowacyjnych terapii, to właściwie nie. Mamy kilka wniosków złożonych, chociaż w ubiegłych latach już 2 czy 3 razy wydaliśmy decyzje negatywne. Dużo łatwiej nam refundować terapie łączone, złożone z kilku leków już w momencie końcówki okresu wyłączności. Zdecydowanie nam łatwiej rozmawiać z producentami. Ostatnio wydaliśmy decyzję negatywną, która pod kątem efektywności klinicznej była bardzo dobra, ale przeanalizowaliśmy efektywność kosztową i faktycznie było to zdecydowanie drożej, niż wszystkie inne terapie w tym samym wskazaniu.