Odsłonięcie pomnika na historycznym polu zrzutowym AK “PASZKOT 2”

Pomnik został odsłonięty w 80. rocznicę zrzutów materiałowych dla AK oraz lądowania cichociemnych w Żołyni, które to na polanie zrzutowej noszącej kryptonim “Paszkot2” miały miejsce dwukrotnie (zrzuty materiałowe w kwietniu i maju 1944 r., lądowanie cichociemnych wraz ze zrzutem majowym). Do szczegółowego rozpracowania tematu zrzutów w bastionie Paszkot na przełomie roku 2022 i 2023 r. przystąpili historyk dr Andrzej Borcz oraz Waldemar Natoński, Sekretarz Gminy Żołynia. Współpraca zaowocowała szeregiem publikacji m.in. w Biuletynie Informacyjnym Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, magazynie “Odkrywca” oraz w mediach lokalnych. W lutym 2023 r. dzięki studiowaniu literatury przedmiotu, zebraniu i zbadaniu relacji żołnierzy AK, informacji lokalnych oraz pracy w terenie, wyżej wymienieni precyzyjnie ustalili miejsce przyjęcia zrzutów. W efekcie tego i w połączeniu z istniejącymi już publikacjami, pole zrzutowe określane kryptonimem “Paszkot 2”, ze zrzutowiska zupełnie pomijanego w literaturze przedmiotu, bądź błędnie klasyfikowanego jako “zrzutowisko nieczuwające” stało się najlepiej udokumentowanym aktualnie zrzutowiskiem Podokręgu AK Rzeszów. Od powyższego odkrycia rozpoczął się ogólnopolski projekt edukacyjno-badawczy “Na tropie zrzutowisk Armii Krajowej” nominowany w III edycji Konkursu o Nagrody Przeszłość / Przyszłość organizowanego przez Fundację im. Janusza Kurtyki, kategorii “Innowacyjne formy edukacji historycznej”.

Sprawę trwałego upamiętnienia w terenie zrzutów w Żołyni podjęła Grupa Rekonstrukcji Historycznej “Ordon” Obwód Łańcut AK, której członkowie nie szczędzili sił, swojego czasu i prywatnych środków finansowych, aby wybudować pomnik, którego oryginalna forma zachwyca. W żołyńskim warsztacie Jerzego Foryta powstała replika zasobnika zrzutowego typu C, wykonana w skali 1:1, stanowiąca główny element pomnika. Towarzyszą jej dwie tablice informacyjne prezentujące historię zrzutów w Żołyni oraz biogramy szóstki cichociemnych, opracowane przez Krystiana Trynieckiego i konsultowane przez dra Andrzeja Borcza. Specjalnie na uroczystość odsłonięcia pomnika żołyniak Wojciech Foryt wykonał kopię motocykla wojskowego Excelsior Welbike, który również był przedmiotem zrzutów, jako środek transportu lądujących wojsk powietrznodesantowych.

Uroczystość odsłonięcia pomnika rozpoczęła się o godz. 13.00 na rynku w Żołyni, gdzie zebrali się jej uczestnicy i skąd – z towarzyszeniem Orkiestry Dętej OSP w Żołyni oraz umundurowanych wojskowo członków GRH “Ordon” – przemaszerowali pod pomnik, oddalony od rynku o około 2,5 km i usytuowany w środku historycznej polany zrzutowej. Nad bezpieczeństwem maszerujących czuwali strażacy Ochotniczej Straży Pożarnej w Żołyni. Kolorytu całej grupie dodawał barwny peleton Łańcuckiego Towarzystwa Cyklistów, którego członkowie pod przewodnictwem prezesa Tadeusza Dubiela tak zaplanowali program swojego rajdu, aby uczestniczyć również w uroczystości w Żołyni.

Na polanie zrzutowej uczestników powitał historyk Waldemar Ostrowski, który następnie przybliżył zebranym tematykę organizacji zrzutów przez Polskie Państwo Podziemne oraz wydarzenia jakie rozegrały się w bastionie zrzutowym “Paszkot” wiosną 1944 r. Wystąpienie to poprzedziła krótka inscenizacja przyjęcia zrzutu, scenkę tę odegrali członkowie GRH “Ordon”. Wrażenie uczestniczenia w akcji zrzutowej potęgował odtworzony przez system nagłośnieniowy odgłos nadlatującego bombowca. W części wystąpień oficjalnych głos zabrała Jolanta Kaźmierczak – radna Sejmiku Województwa Podkarpackiego, reprezentująca biuro poselskie posła na Sejm RP Zdzisława Gawlika; Zbigniew Markut – przedstawiciel Koła Obwodu Nisko Stalowa-Wola Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej; Krzysztof Wojnarski – przedstawiciel rodziny cichociemnego Stanisława Trondowskiego oraz gospodarz gminy i współorganizator uroczystości (wraz z GRH “Ordon”) Piotr Dudek, Wójt Gminy Żołynia. Odsłonięcia pomnika dokonali Bożena Trondowska-Wojnarska oraz Tadeusz Trondowski – przedstawiciele rodziny cichociemnego Stanisława Trondowskiego. Po odsłonięciu pomnika orkiestra dęta odegrała hymn państwowy, po czym nastąpiło złożenie wiązanek kwiatów. Złożyli je: Aneta Kraj w imieniu posła na sejm RP Zdzisława Gawlika; Jolanta Kaźmierczak – radna Sejmiku Województwa Podkarpackiego w asyście Piotra Dudka, Wójta Gminy Żołynia; członkowie Koła Obwodu Nisko Stalowa-Wola ŚZŻAK oraz delegacja GRH “Ordon” Obwód Łańcut AK.

Na uczestników uroczystości czekały przygotowane przez GRH “Ordon” stanowiska prezentujące eksponaty z epoki, w tym broń zrzutową. Poczęstunek wojskową grochówką serwowaną z kuchni polowej oraz specjalną podwodę na pole zrzutowe zapewnili członkowie Koła Łowieckiego “Kuropatwa” w Żołyni. Sprzęt nagłośnieniowy udostępniły Gminna Biblioteka Publiczna (w rynku) oraz Gminny Ośrodek Kultury (na polu zrzutowym).