[bsa_pro_ad_space id=5]
Adam Chajewski
III. TRAKTAT POLSKO-LITEWSKI a PRAWA POLAKÓW
W Traktacie polsko-litewskim umieszczono zapisy wyliczające gwarantowane przez obie strony prawa mniejszości narodowych. Faktycznie chodziło o prawa większości polskiej na Wileńszczyźnie. Prawa nielicznej mniejszości litewskiej w Polsce – porównywalnej do mniejszości polskiej na Kowieńszczyźnie – są przez polskie władze respektowane.
[bsa_pro_ad_space id=8]
Sam Traktat zawiera szeroki wykaz gwarantowanych mniejszościom praw. Nie jest to jednak wykaz satysfakcjonujący. [12] Nie zagwarantowano np.:
- prawa do studiów wyższych w języku polskim;
- bezwzględnego prawa do restytucji skolektywizowanej ziemi (na wsi) i skonfiskowanych nieruchomości (w miastach).
- praw wyborczych, w szczególności nie stosowania progu dla organizacji mniejszości w wyborach proporcjonalnych oraz nie krzywdzącego mniejszości podziału na okręgi wyborcze (tzw. gerrymanderingu) w wyborach jednomandatowych.
Trzeba sobie zdawać sprawę, że ograniczanie praw Polaków, jakie sobie wzięli, w okresie pieriestrojki, zaczęło się jeszcze przed przed restytucją litewskiej niepodległości (Akt z 16 Marca 1990 r.). Drastycznie spotęgowało się w okresie tzw. nocy landsbergistowskiej, [I] czyli po rozwiązaniu polskich samorządów (rejonu wileńskiego i solecznickiego) i wprowadzeniu administracyjnego zarządzania. Wtedy to, pod przykryciem dekolektywizacji praktycznie polskiej ziemi, uruchomiono procesy jawnego jej rabunku w procedurze tzw. przenoszenia ziemi. [J] Wtedy to uruchomiono różnego rodzaju szykany wobec polskiego szkolnictwa. Wtedy to miały miejsce rugi z pracy dziesiątków Polaków. Wtedy to proces wyborczy do nowych samorządów przeprowadzono w sposób, przy którym procedury wyborcze Aleksandra Łukaszenki są szczytem demokracji.
Trzeba również zaznaczyć, że wszystkie te dyskryminujące Polaków działania władz litewskich były doskonale znane polskim negocjatorom Traktatu. W żaden jednak sposób nie wpłynęły na merytoryczną jego zawartość oraz na tryb negocjacji.
TAJNY PROTOKÓŁ DODATKOWY DO TRAKTATU POLSKO-LITEWSKIEGO
Już bezpośrednio po podpisaniu Traktatu, a jeszcze przed jego ratyfikacją, władze litewskie podjęły działania wymierzone w mniejszość polską. „W maju tegoż roku (1994 – ACH) Sejm Litwy przyjął uchwałę, na mocy której prawo udziału w wyborach otrzymują wyłącznie partie i organizacje polityczne” [20] zmuszając Polaków do powołania partii politycznej. Natomiast przed wyborami parlamentarnymi w 1996 r. władze Litwy wprowadziły 5 % próg wyborczy, także dla organizacji mniejszości narodowych [21] co na długie lata ograniczyło polską reprezentację parlamentarną do dwóch posłów.
Równocześnie trwał rabunek polskiej ziemi, utrudniano posługiwanie się językiem polskim w życiu publicznym, prowadzono kampanię nienawiści wobec Polaków, szykanowano polskie szkolnictwo. Wręcz symbolicznie, bo w przeddzień 30. rocznicy podpisania Traktatu polsko-litewskiego, 25 kwietnia 2024 r., Rada Samorządu Rejonu Trockiego, mimo sprzeciwu litewskich Polaków, podjęła decyzję, w rezultacie której „Gimnazjum im. Longina Komołowskiego ma zostać zdegradowane do poziomu szkoły podstawowej i stanie się filią oddalonego o ok. 20 km Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Landwarowie. [22] Warto widzieć, że „przed miesiącem podobny los spotkał Szkołę Podstawową im. Andrzeja Stelmachowskiego w Starych Trokach.”
REASUMUJĄC: W kwestii praw Polaków na Litwie Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Litewską o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy okazał się, jeśli nie martwo poczęty, to martwo urodzony.
Ale to temat na inny tekst. Niech zakończeniem, a zarazem podsumowaniem niniejszego będzie ponury dowcip, który pod koniec r. 1994 lub na początku r. 1995 opowiadali litewscy Polacy:
Wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują, że 26 kwietnia 1994 r., oprócz Traktatu polsko-litewskiego, Polska podpisała Tajny Protokół Dodatkowy, w którym zobowiązała się ignorować gwarantowane w Traktacie prawa Polaków.
PRZYPISY:
Uwaga: dostęp do wszystkich postów internetowych, także tych w KOMENTARZACH, 26.04.2024.
[20] portal awpl.lt, „Historia”;http://www.awpl.lt/?page_id=37.
[21] Majewska Alicja, Majewski Henryk, „Proces formowania się podmiotowości politycznej społeczności polskiej na Litwie”; https://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/46506/PDF/17_Malewska_Malewski.pdf.
[22] portal l24.lt, „Kolejna polska szkoła w rejonie trockim ma być zreorganizowana”, 25.04.2924.; https://l24.lt/pl/polityka/item/403694-rada-troki.
KOMENTARZE:
[I] postulowane przeze mnie pojęcie odnoszące się do okresu represji jakimi zostali poddani Polacy na Wileńszczyźnie pod przykryciem międzynarodowego uznawania państwa litewskiego. Nawiązuje z jednaj strony do prześladowań jakimi zostali poddani Polacy po upadku Powstania Listopadowego pod rządami namiestnika Królestwa Iwana Paskiewicza, z drugiej do nazwiska moderatora antypolskich posunięć najpierw Sajūdisu, a potem niepodległej Republiki Litewskiej – Vytautasa Landsbergisa.
[J] procedura polegająca na tym, że obywatel (w praktyce tylko narodowości litewskiej) posiadający prawo do ziemi np. na Żmudzi lub na Suwalszczyźnie, może to prawo wymienić i odzyskać ziemię gdzieś pod Wilnem, oczywiście najczęściej kosztem jakiegoś Polaka. Przy tej okazji, poza samą – z założenia bandycką – procedurą, dochodziło do niewyobrażalnych nadużyć. Oto dwa przykłady. W ten sposób 1,5 ha ziemi (o wartości urzędowej 3.072 litów, faktycznej 80.000 litów) przeniosła sobie pod Wilno niejaka Gražina Landsbergienė, [1 – s. 266] nieprzypadkowo żona Vytautasa. W ten sposób niejaka Jule Petrauskienė, dyrektor departamentu Narodowej Służby Rolnej przy ministerstwie rolnictwa, faktycznie „odpowiedzialna za nadzór metodyki zwracania ziemi byłym właścicielom” przeniosła ziemię jedenaściorgu swoim potomkom – czwórce dzieci i siedmiorgu wnuczętom. [1 – s. 287].
[1] Kurcz Zbigniew, „Mniejszość polska na Wileńszczyźnie. Studium socjologiczne”, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005.
PRZYPISY:
Uwaga: dostęp do wszystkich postów internetowych, także tych w KOMENTARZACH, 26.04.2024.
[20] portal awpl.lt, „Historia”;http://www.awpl.lt/?page_id=37.
[21] Majewska Alicja, Majewski Henryk, „Proces formowania się podmiotowości politycznej społeczności polskiej na Litwie”; https://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/46506/PDF/17_Malewska_Malewski.pdf.
[22] portal l24.lt, „Kolejna polska szkoła w rejonie trockim ma być zreorganizowana”, 25.04.2024.; https://l24.lt/pl/polityka/item/403694-rada-troki.
[bsa_pro_ad_space id=4]
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS