Weteran wojenny został gwiazdą. “Shogun” zapewnił mu nieśmiertelność

Biografia Jamesa Clavella sama w sobie nadaje się na scenariusz całkiem niezłego serialu. Przyciągnie przede wszystkim pasjonatów historii, tych, którzy zaczytują się w opowieściach o tym, co działo się w różnych zakątkach świata w czasie drugiej wojny światowej, ale i tych, którzy kochają przemysł filmowy. Więc w tej historii będzie i obóz japoński obóz jeniecki na Jawie, i kulisy amerykańskiego show-biznesu.

Zgodnie z przysłowiem, że czym skorupka za młodu nasiąknie James Clavell poszedł w ślady ojca i gdy osiągnął odpowiedni wiek, zaciągnął się do wojska, by służyć Imperium Brytyjskiemu. Po ataku na Pearl Harbour w grudniu 1941 r., Clavell został wysłany do Singapuru – stamtąd miał brać udział w działaniach wojennych przeciwko Japończykom.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Statek transportujący żołnierzy… zatonął. Rozbitków uratowała holenderska jednostka, która właśnie uciekała do Indii. Kapitan, który – zdaniem Clavella – miał nie po kolei w głowie, uznał, że żołnierzy wysadzi w pierwszym napotkanym porcie, by bez względu na brak broni walczyli dalej w wojnie narodów. Jak można się domyślać, Clavell na froncie długo nie zabawił.

Wojenna historia

Nieco ponad 20-letni chłopak został postrzelony w twarz, złapany przez Japończyków i przewieziony do obozu jenieckiego, stamtąd trafił do więzienia Changi w Singapurze. Z jednej strony przeżył gehennę, żyjąc tylko dzięki mikroskopijnym porcjom jedzenia. Z drugiej – największą lekcję życia. Wspominał pewnego razu: “Changi stało się moim uniwersytetem, zamiast więzieniem. Wśród osadzonych byli eksperci wszystkich dziedzin. Uczyłem się od nich, absorbowałem wszystko od fizyki po kanciarstwo, ale przede wszystkim nauczyłem się sztuki przerwania – najważniejszej”.

Innym razem Clavell wspominał, że gdyby nie atak USA na Hiroszimę i Nagasaki, z pewnością nie przeżyłby wojny. Ale o tym, co dokładnie przeżył, James długimi laty nie mówił nikomu. W 1946 r. Clavell miał wypadek motocyklowy. Poważna kontuzja przekreśliła jego dalszą karierę w wojsku – ta oficjalnie zakończyła się w 1948. Na odchodne nadano mu honorowy tytuł kapitana.

I co robić dalej ze swoim życiem, gdy przeżyło się traumatyczne chwile na wojnie? Jak to sobie poukładać na nowo? James zapisał się na uniwersytet w Birmingham. Tam poznał April Stride – aktorkę, którą poślubił w 1949 r. Był zafascynowany światem, w którym się obracała. Tak skrajnie inny od tego, który znał w ostatnich kilku latach. Clavell, mówiąc potocznie, wkręcił się do tego stopnia, że zapragnął współtworzyć ten świat. Chciał zostać reżyserem.

Przed “Shogunem” był “Król szczurów”

Pracę w świecie filmu zaczął od ich dystrybucji. Chciał być producentem, ale do tego brakowało mu jeszcze doświadczenia, kontaktów, własnych, dużych funduszy. Więc zaczął pisać. Żyć z tego nie bardzo się dało, więc w przerwach od pisania scenariuszy dorabiał jako stolarz. Ciekawe życie wojennego weterana, prawda? A to dopiero początki.

Miał już na koncie pierwsze teksty, gdy przyciągnął uwagę Roberta L. Lipperta, który zatrudnił go do napisania scenariusza do filmu “Mucha”. To ta pierwsza historia naukowca, który zamienia się w wielką muchę, z 1958 r. Prawie 30 lat później powstanie kolejna wersja, którą pamięta dziś już znacznie więcej widzów, a w której główne role grali Jeff Goldblum i Geena Davis.

Gdy w latach 60. w Hollywood wybuchł potężny strajk scenarzystów, Clavell został bez pracy. Krąży taka historia, przedstawiona w latach 80. na łamach “New York Timesa”, według której żona Jamesa zamknęła go w szopce i powiedziała mu, że ma wyjść dopiero wtedy, gdy napisze pierwsze 5 stron książki o swojej własnej historii. 12 tygodni później miał już napisanego całego “Króla szczurów”.

To właśnie z “Króla szczurów” można dowiedzieć się najwięcej o Jamesie i jego pobycie w obozie jenieckim. Od samej premiery tej historii mówi się, że jest oparta na przeżyciach Clavella, a postać Petera Marlowe’a, który musi poradzić sobie w niewyobrażalnie ekstremalnych warunkach, to tak naprawdę James pod zmienionym imieniem i nazwiskiem.

Czego dowiecie się z książki, której od jakiegoś czasu można posłuchać w formie audiobooka Audioteki? Przede wszystkim będzie o głodzie i o tym, jak żołnierze próbowali sobie z nim radzić. Setki jeńców wojennych, którzy próbowali przetrwać o kapce ryżu i jednym jajku tygodniowo. Jest o tym, jak kilka warzyw dzielono tak, by dać chociaż coś masie ludzi. Jest w końcu o tytułowych szczurach, którzy wyżej postawieni w hierarchii więźniowie obozu zaczęli rozmnażać, a ich mięso sprzedawać innym osadzonym.

Szybko, bo w 1962 r. do kin weszła ekranizacja książki Clavella – z George’em Segalem i Jamesem Foxem. Chwalono brawurową grę aktorską Segala, zdjęcia i pokazanie drugiej wojny światowej od innej strony. Film, jak mówiono, był hitem wszędzie, tylko nie w Ameryce, gdzie niespecjalnie widzom spodobało się krytykowanie “amerykańskiego snu”.

“Król szczurów” otworzył Sagę Azjatycką Clavella. Zaczęły się złote żniwa dla pisarza-scenarzysty-weterana. W 1966 r. wydał “Tai-Pan”, powieść, która też doczekała się ekranizacji. Trzeci z serii był słynny “Shogun”, który sprzedał się szybko w kilkumilionowym nakładzie, powstał serial, który przyciągał przed ekrany kosmiczną liczbę osób na całym świecie. Czwarta część – “Noble House” – stała się narodowym bestsellerem jeszcze w pierwszych tygodniach od premiery.

Wszystkich, łącznie z niewymienionymi wcześniej książkami “Operacja Whirlwind” i “Gai-Jin” można posłuchać dziś w Audiotece. “Przygotuj się na najlepsze, ale nie bój się najgorszego” – głosi cytat z “Shoguna” i pasuje tu doskonale.

Bo książki i audiobooki niesamowicie wciągają, ale trzeba się przygotować na mocne sceny. Są i w “Królu szczurów”, który chronologicznie był pierwszy w karierze Clavella, i w “Shogunie”, o którym dziś znów mówią wszyscy. Będzie dużo scen seksu i nagłej, brutalnej przemocy. Będzie o koszmarze wojny i politycznych zawiłościach XVI-wiecznej Japonii. Mieszanka, która mimo upływu dekad, cały czas fascynuje. Posłuchajcie sami.

W 52. odcinku podcastu “Clickbait” rozwiązujemy “Problem trzech ciał” Netfliksa, zachwycamy się “Szogunem” na Disney+ i wspominamy najlepsze seriale 2023 roku nagrodzone na gali Top Seriale 2024. Znajdź nas na Spotify, Apple Podcasts, YouTube, w Audiotece czy Open FM. Możesz też posłuchać poniżej: