Konfederacja łańcucka

Zachowany do dziś dokument zawiązania konfederacji łańcuckiej podaje jedynie miesiąc, w którym doszło do jej powstania. Historycy wskazują, że stało się to około 20 stycznia, w czasie dwutygodniowego pobytu króla Jana II Kazimierza wraz z towarzyszącymi mu najwyższymi dostojnikami Królestwa Polskiego w łańcuckim zamku (najpewniej od 15 do 31 stycznia 1656 roku). Zdaniem znawcy tematu dra Andrzeja Borcza konfederacja łańcucka była wydarzeniem decydującym o losach całego kraju w krytycznym momencie wojny polsko-szwedzkiej nazywanej często “potopem szwedzkim”. Akt konfederacji łańcuckiej stanowił dowód umocnienia się ugrupowania politycznego i wojskowego opowiadającego się po stronie powracającego z wygnania prawowitego monarchy – to właśnie jemu zdecydowanie zadeklarowano wierność. Konfederacja łańcucka była też swego rodzaju “drogowskazem” dla polskich możnowładców i szlachty oraz niektórych kół wojskowych, które nadal pozostawały przy boku króla szwedzkiego Karola X Gustawa. Dokument jest znakomitym przykładem deklaracji jedności narodowej i zobowiązaniem do niezłomnej walki w obliczu zagrożenia podstaw funkcjonowania państwa.

Badacz podkreśla, że konfederacja łańcucka jest udokumentowanym, odkrytym i potwierdzonym faktem dziejowym, a nie jedynie niejasnym zdarzeniem z kategorii legend, opowieści i domniemań, których nie brakuje w dziejach Łańcuta i regionu. Oryginalny, rękopiśmienny akt konfederacji łańcuckiej znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie/Muzeum Książąt Czartoryskich. Dokument w postaci kopii został pierwszy raz zaprezentowany publiczności łańcuckiej podczas wykładu dra Borcza zorganizowanego w lutym 2023 roku w łańcuckim MDK.

W ostatnim czasie w ramach starań o godne upamiętnienie i upowszechnienie znajomości tego wiekopomnego wydarzenia na Wikipedii zostały opublikowane materiały dotyczące konfederacji łańcuckiej 1656 roku. Znajdują się tam kluczowe informacje opisujące genezę i znaczenie tego doniosłego faktu historycznego, przedstawiono tam również uczestników konfederacji, wśród których są tak znane postacie jak Stefan Czarniecki – słynny dowódca z czasów “potopu szwedzkiego”, czy Jerzy Sebastian Lubomirski – właściciel łańcuckiego zamku, miasta i okolicznych posiadłości. Udostępniony został tamże pełny akt konfederacji łańcuckiej w wersji cyfrowej, a także jego transkrypcja opracowana przez dra Andrzeja Borcza. Publikacje nt. konfederacji łańcuckiej na Wikipedii powstały z inspiracji dra Andrzeja Borcza, który uzyskał uprzednio zgodę dysponenta dokumentu na jego udostępnienie w takiej formule.

Dokument sporządzony został wprawdzie po polsku, ale zawiera sporo makaronizmów (wtrąceń zwrotów i pojedynczych słów z języka łacińskiego). Dla ułatwienia naszym Czytelnikom pełnego zrozumienia tekstu konfederacji podajemy poniżej te sformułowania wraz z ich kontekstowym tłumaczeniem opracowanym przez dra Borcza: zelum – gorliwie, secure – bezpiecznie, accessimus – zbliżyliśmy się, ad presens – do teraz, sold – sprzedany, in presentia – w obecności, sancte – święcie, pericula – niebezpieczeństw, possue respecty – potrafimy uszanować, libertatis – wolności, constanter et infracte – stale i nieprzerwanie, presenter – obecne, recuperata – odzyskania, submituje – zaręcza, submitujemy się – zaręczamy, in alienas partes transire – na obce strony przechodzić, fakcyj – spisków, scissiones et seorsivationes – podziałów i separacji, dismembracyj – podziałów, sine dolo – bez podstępu, restrictiey – ograniczeń, authoritate – autorytetem, laudabili exempli – godny uwagi przykład, per Salutatem – poprzez Zbawienie, Santaties complectuentur – Święci zostaną uwzględnieni, coniuncte – wspólnie, atentia – uwaga, Instrumentum – instrument, corona – korona, qui studio – którzy z zapałem.

Zachęcamy do zapoznania się ze wszechstronnymi materiałami o konfederacji łańcuckiej, które są dostępne pod linkami:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Konfederacja_łańcucka

https://pl.wikisource.org/wiki/Akt_założenia_konfederacji_łańcuckiej