Trauma zostawia trwały ślad. “Czasem babcia czekała z laniem do niedzielnego wieczora, kiedy byłam naga i świeżo wykąpana”

“Pewien czarny artysta komediowy powiedział kiedyś, że ‘najdłużej trwa droga po rózgę dla samego siebie’. A ja nie tylko musiałam ją babci podawać, ale też, jeśli kija nie było pod ręką, musiałam zapewnić alternatywę – najlepiej nadawała się młoda gałązka; jeśli była zbyt cienka, babcia kazała mi splatać ze sobą dwie lub trzy witki, by rózga była mocniejsza. Czasem czekała z laniem do niedzielnego wieczora, kiedy byłam naga i świeżo wykąpana” – pisze Oprah Winfrey w książce “Co ci się przydarzyło? Rozmowy o traumie, odporności psychicznej i zdrowieniu”, która w formie audiobooka znajdziecie w serwisie Audioteka.com

Jej współautorem jest dr Bruce Perry, znany i ceniony specjalista w dziedzinie rozwoju mózgu i traumy dziecięcej. Wierzy on, że krzywda, trudne doświadczenie i opuszczenie, jakich doświadcza się w dzieciństwie, oddziałują nie tylko na naszą psychikę, ale także na ciało.

“Przestań się mazać”

Oprah Winfrey urodziła się w stanie Missisipi. Jak sama wspomina w książce, była owocem jedynego zbliżenia pary nastolatków, którzy rozstali się, zanim ich dziecko przyszło na świat. Trafiła pod opiekę babci Hattie Mae. To właśnie ona stosowała przemoc wobec małej dziewczynki.

‘”Przestań się mazać” – groziła. ‘Lepiej stul pysk’. Moja twarz zastygała w bezruchu. Serce przestawało kołatać. Mocno zagryzałam dolną wargę, żeby z ust nie wydostały się żadne słowa. ‘Robię to, bo cię kocham’ – powtarzała mi do ucha słowa na swoją obronę. Kiedy byłam mała, regularnie dostawałam klapsy. W tamtych czasach dyscyplinowanie dziecka za pomocą kar cielesnych było akceptowalną społecznie praktyką. Korzystała z tego moja babcia Hattie Mae. Ale nawet mając trzy lata, zdawałam sobie sprawę, że to, czego doświadczam, jest złe” – pisze dalej Winfrey.

Tymczasem Perry przedstawia zatrważające statystyki: wyniki badań wykazują, że niemal co drugie dziecko w Stanach Zjednoczonych przeżyło przynajmniej jedno zdarzenie określone mianem traumy we wczesnych latach rozwodu.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

“Kochamy tak, jak byliśmy kochani”

Jest to wyjątkowo brzemienne w skutkach, bo mowa o okresie, w którym ludzki mózg rozwija się najintensywniej i najdynamiczniej. Psychiatra przekonuje, że trauma zaznana w wieku pierwszych dwóch lat życia wyrządza o wiele większą krzywdę, niż ta, której doznałoby się w wieku 17 lat.

Właśnie w okresie wczesnego rozwoju tworzą się nasze schematy relacji ze światem i ludźmi, reagowania na bodźce: szczęście i smutek. Przemoc i opuszczenie rozbija te więzi, uczy braku zaufania, autoagresji, poszukiwania ucieczki. Jak mantrę w książce dr Perry powtarza, że “kochamy tak, jak byliśmy kochani”.

“Jeśli wychowujesz się w środowisku, w którym masz zapewnioną troskę, wsparcie i opiekę, to kiedy płaczesz, ktoś reaguje na twoje potrzeby i w ten sposób jesteś regulowany. Ostatecznie, gdy dorastasz otoczony miłością i uwagą, wyrasta w tobie coś, co nazywam Drzewem Regulacji – a składające się na nie sieci mózgowe pozwalają ci samodzielnie się regulować i nawiązywać więzi z ludźmi, tworząc zdrowe relacje” – mówi ekspert.

Za przykład podaje płacz u dziecka, który jest reakcją na każdy dyskomfort. Rolę regulatora odgrywa tu rodzic ze zdrową reakcją: przytuleniem, obecnością. Jeśli tej regulacji brak, jest ona zmienna, zależna od humoru opiekuna, dziecko nie ma żadnych mechanizmów, by sobie poradzić z niepokojem czy bólem. Wtedy zaczyna się szkodliwe oddziaływanie na mózg.

“Jeśli przeciążony, zmęczony rodzic niesystematycznie reaguje na potrzeby głodnego, zmarzniętego, wystraszonego niemowlęcia, powoduje u niego nieregularne, długotrwałe i nieprzewidywalne uruchamianie mechanizmów reagowania na stres. Efektem jest uwrażliwienie tych istotnych układów” – tłumaczy ekspert.

Starała się być niewidoczna

Każdy mózg “sam siebie” uczy, jak ma reagować na stres. Jeśli nie ma zdrowych schematów, może wybrać te patologiczne. Tak jak u Oprah – schemat uległości i pozwalania na przekraczanie granic, unieważnianie swoich emocji i potrzeb definiowały każdą relację w jej życiu.

“Ponieważ byłam bita, a następnie uciszana, a nawet zmuszana do uśmiechu, na długo zostałam mistrzynią świata w zadowalaniu innych. Gdybym została wychowana w inny sposób, nie musiałabym przez połowę życia uczyć się stawiania granic i śmiałego mówienia ‘nie'” – przytacza swoją historię Winfrey.

W wieku sześciu lat przyszła gwiazda amerykańskiego rynku medialnego przeszła pod opiekę matki. Ta jednak wciąż nie była gotowa na bycie dobrym rodzicem. Pracowała od świtu do nocy (była pokojówką), mała Oprah starała się być niewidoczna, by nie stwarzać kolejnego problemu.

“Miliony ludzi doświadczyły w dzieciństwie podobnego traktowania jak ja i dorastały w przekonaniu, że ich życie jest bezwartościowe” – napisała w książce.

Tytuł książki jest wynikiem przekonania, że nie należy zadawać sobie pytania “Co jest ze mną nie tak”. Trzeba je odwrócić i zapytać: “Co mi się przydarzyło?”. “Wiem na pewno, że wszystko, co ci się przydarzyło, przydarzyło się również “dla ciebie”. I w tym samym czasie, w tych wszystkich chwilach budowałeś siłę. Siła pomnożona przez siłę, pomnożona przez siłę daje potęgę. “To, co ci się przydarzyło, może być twoją potęgą” – twierdzi Oprah Winfrey.

“Co ci się przydarzyło? Rozmowy o traumie, odporności psychicznej i zdrowieniu” Oprah Winfrey i dr. Bruce’a Perry’ego. Poprzez głęboko osobiste rozmowy autorzy badają, jak to, czego doświadczamy we wczesnym dzieciństwie, wpływa na to, jakimi ludźmi się stajemy.

Zachęcają nas, byśmy przestali skupiać się na: “Co jest z tobą nie tak?” albo “Dlaczego zachowujesz się w ten sposób”, na rzecz pytania: “Co ci się przydarzyło?”. Wielu z nas doświadcza nieszczęść, które mają trwały wpływ na nasze zdrowie fizyczne i emocjonalne. To, co przydarza się nam w dzieciństwie, prognozuje ryzyko wystąpienia w dorosłym życiu problemów zdrowotnych, ale też daje naukowy wgląd we wzorce zachowań, które wielu z nas usilnie próbuje zrozumieć.

W najnowszym odcinku podcastu “Clickbait” sprawdzamy, jak bardzo Netflix zmasakrował “Znachora”, radzimy, dlaczego niektórych seriali lepiej nie oglądać w Pendolino oraz żegnamy się z “Sex Education”, bo chyba najwyższy już czas, nie? Możesz nas słuchać na Spotify, w Google Podcasts, Open FM oraz aplikacji Podcasty na iPhonach i iPadach.