75 lat temu Landsberg stał się Gorzowem

30 stycznia 1945 roku w późnych godzinach wieczornych 32. Korpus Piechoty wchodzący w skład 5. Armii Uderzeniowej (dowodzonej przez gen. Nikołaja Bierzarina), nie napotykając na większy opór, znalazł się w rejonie śródmieścia miasta. Niemcy przygotowali dwa punkty obrony: w rejonach Friedebergerstrasse (ul. Franciszka Walczaka) oraz mostu na Warcie. Nie widząc szans na utrzymanie miasta, żołnierze niemieccy opuścili je i wycofali się w kierunku Kostrzyna nad Odrą. W czasie zajęcia przez Rosjan Landsberga przebywało w nim ok. 30–50 tys. mieszkańców oraz znaczna liczba jeńców i robotników przymusowych (w tym ok. 1,5 tys. Polaków).

17 października 1993 roku na dawnym cmentarzu ewangelickim, znanym gorzowianom jako park Kopernika, odsłonięto pamiątkowy kamień z dwujęzyczną tablicą o treści: „Pamięci mieszkańców naszego miasta pochowanych na tym cmentarzu w latach 1831-1945”.

W roku 1995 przypadała 50. rocznica zajęcia Gorzowa przez wojska radzieckie, którą obchodzono pod hasłem „Dnia pamięci i pojednania”.  Do Gorzowa przybyła delegacja z Bundesarbeitsgemeinschaft Landsberg (Warthe) Stadt und Land, a miejsce dawnych defilad i salw honorowych zastąpiła msza ekumeniczna, będąca okazją do zadumy nad trudną wspólną historią.

Deklaracja o współpracy została podpisana najpierw w listopadzie 1995 roku w Gorzowie, a w maju 1996 roku w Herfordzie. Porozumienie ma służyć „pogłębianiu wzajemnych stosunków i zrozumieniu obu narodów”. Zadeklarowano także współpracę w zakresie gospodarki, kultury i sportu oraz wymiany młodzieży.

2 września 2006 roku został odsłonięty Dzwon Pokoju, ufundowany przez Stowarzyszenie Byłych Mieszkańców Landsberga. Jego uruchomienie odbyło się na 10 miesięcy przed jubileuszem 750-lecia miasta i było inauguracją tych obchodów. Od tej pory jego dźwięk rozbrzmiewa, zgodnie z uchwałą Rady Miasta, z okazji świąt narodowych i dni ważnych dla miasta.

Agnieszka Dębska

Muzeum Lubuskie

Fot. Bartłomiej Nowosielski