Podhalańska architektura i sztuka

Architektura i sztuka podhalańska są ściśle związane z tradycją góralską. Hafty, drewniane źeby i wyroby skórzane to tylko niektóre z wielu elementów tworzących góralski folklor. Poznaj regionalny, góralski styl i poczuj ten klimat.

Sztuka podhalańska

Podhale należy do niewielu rejonów Polski, na których w tak dużym stopniu zachowała się sztuka ludowa. Choć, niegdyś, miała ona przede wszystkim charakter użytkowy, dziś słynie z bogatych dekoracji. Spośród wielu elementów sztuki góralskiej, należy wymienić:

• kaletnictwo — czyli sztukę wyrobów skórzanych, a do jej najcenniejszych produktów zaliczają się pasy bacowskie oraz juhaskie,
• hafty — czyli liczne zdobienia kolorowymi nićmi, które najczęściej można  obserwować na koszulach, gorsetach i spodniach góralskich,
• odlewnictwo — czyli zalewanie wcześniej przygotowanych form, ciekłymi, często kolorowymi metalami, sztuka góralska słynie z wytwarzania tą metodą ciupag, dzwonków, spinek, a także elementów uprzęży konnej,
• malarstwo na szkle — to jeden z najbardziej charakterystycznych elementów kultury podhalańskiej, a jego główną tematyką są elementy sakralne,
• snycerstwo — czyli sztuka zdobienia przedmiotów wykonywanych z drewna, której głównymi motywami są figury geometryczne, krzyże, faliste linie i gwiazdy.

Wiele dzieł sztuki góralskiej możemy podziwiać w galeriach oraz pracowniach artystycznych, licznie znajdujących się zarówno na terenie Zakopanego, jak i całego Podhala.

Tradycyjna góralska chata

Tradycyjne budownictwo góralskie oparte jest na drewnie, którego na tym rejonie było zawsze pod dostatkiem. Główny budulec drewnianych chatek stanowią jodła i świerk. Typowa chata góralska osadzona jest na kamieniu węgielnym, składa się najczęściej z 6 rzędów płazów, czyli przepołowionych pni. Niewielkie okna i drzwi, zabezpieczają chatkę przed utratą ciepła. Szpary między płazami kiedyś uszczelniał mech, teraz funkcję tę przejęła wełnianka, czyli specjalnie skręcane garstki wiór.  Dwuspadowy dach, wspierany na tragarzach, wykonany jest z gontów lub desek. Od zachodniej strony, wzdłuż szczytowej ściany, często można zaobserwować szopy, w których przetrzymuje się różnego rodzaju sprzęt. Takie dodatkowe pomieszczenia osłaniają dom przed zimnym, zachodnim wiatrem.

Czarna i biała izba

Starodawne wnętrze każdej chaty stanowiły dwie izby.

Czarna izba to miejsce, gdzie toczyło się codzienne życie mieszkańców. W tej części domku znajdował się piec, toteż zimną cała rodzina przebywała w tym miejscu. Piece pozbawione były przewodów kominowych. Dym wydobywający się z rozpalonego pieca unosił się specjalną klapą na strych, smoląc ściany izby. Stąd też wzięła się nazwa czarnej izby.

Biała izba była pomieszczeniem odświętnym. To w niej rodzina przyjmowała gości. Tutaj też odbywały się wesela, chrzciny czy pogrzeby. W białych izbach przechowywane odświętne ubrania i rzadziej używany sprzęt. W białej izbie często znajdowało się łóżko przeznaczone dla gości. Zimną, ze względu na brak pieca w tej części domu, panował tutaj chłód. W białej izbie znajdował się sosręb, czyli wielka, bogato rzeźbiona belka podtrzymująca pułap.

Styl zakopiański

Tradycyjne budownictwo góralskie stało się inspiracją do powstania stylu zakopiańskiego. Jego twórcy, Stanisławowi Witkiewiczowi, znanemu malarzowi, zależało na stworzeniu oryginalnego stylu charakterystycznego dla Polski. Szybko został on okrzyknięty stylem narodowym. Pierwszy obiekt wybudowany w tym stylu powstał 1892 roku i była nim willa Koliba, bogata w liczne zdobienia, meble i sprzęt. Choć nowy trend początkowo cieszył się  dużym zainteresowaniem, z czasem zaczęto mu zarzucać sztuczność. Po śmierci Witkiewicza styl zaczął umierać. Ostatnią budowlą wykonaną w stylu zakopiańskim jest Schronisko Morskie Oko. Uznaje się, że styl ten utrzymywał się na obszarze Podhala w latach 1891–1914, ale do dziś można podziwiać jego dzieła.

Architektura i sztuka podhalańska stanowią wielkie dziedzictwo kulturowe naszego kraju. Warto poznać charakterystykę tutejszego regionu i na własne oczy zobaczyć dzieła sztuki ludowej.

Galeria

Aleksander Tumielewicz

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ