Nowotwory złośliwe stanowią drugą przyczynę zgonów w Polsce. Każdego roku w kraju 21 tys. osób słyszy diagnozę rak płuc, u 23 tys. osób rocznie diagnozuje się raka jelita grubego, u 20 tys. kobiet wykrywa się raka piersi a 19 tys. mężczyzn otrzymuje rozpoznanie – rak prostaty. Przekazanie niepomyślnych wiadomości terapeutycznych to jedno z trudniejszych zadań, przed jakim stają lekarze.
Szacuje się, że od 50 do 90 proc. pacjentów chce znać szczegółowe informacje na temat rozpoznania i rokowań. Zaledwie 10 proc. chorych nie chce posiadać informacji tego typu. Co ciekawe chorzy znacznie częściej skarżą się na brak wystarczającej informacji na temat stanu ich zdrowia (60 proc.) aniżeli niedostateczną opiekę (20 proc.) czy niewłaściwe leczenie (10 proc.)
Kontekst kulturowy
Choć w większości krajów istnieje prawny obowiązek informowania pacjentów o ich stanie zdrowia, podejście do kwestii mówienia pacjentowi prawdy o jego diagnozie i możliwościach leczenia w wielu krajach wciąż jest odmienne.
W społeczeństwach europejskich i północnoamerykańskich bezpośrednie mówienie prawdy na temat stanu zdrowia pacjenta jest tutaj kulturowo dużo bardziej akceptowalne. Wynika to również z funkcjonującego tam prawa pacjenta do udziału w decyzjach diagnostycznych i leczniczych. Odmienne podejście do tematu wyznają społeczeństwa azjatyckie.
W Chinach około 60 proc. onkologów uważa, że nieuleczalnie chorzy pacjenci nie powinni być informowali o prawdzie na temat stanu ich zdrowia. Podobna sytuacja dotyczy japońskich pacjentów. Tylko niewielki odsetek lekarzy (13 proc.) otwarcie rozmawia z chorymi na raka o ich diagnozie. W zamian, tamtejsi lekarze rozmawiają z członkiem rodziny chorego, który jest zaangażowany w proces leczenia.
Badanie przeprowadzone w Iranie wykazało, że prawie połowa śmiertelnie chorych na raka nie była świadoma swojej diagnozy. W Arabii Saudyjskiej 75 proc. lekarzy omawia informacje dotyczące chorego z jego bliskimi.
W zależności od badań, szacuje się, że od 50 do 90 proc. pacjentów chce znać szczegółowe informacje na temat rozpoznania i rokowań. Zaledwie 10 proc. chorych nie chce posiadać informacji tego typu. Co ciekawe chorzy znacznie częściej uskarżają się na brak wystarczającej informacji na temat stanu ich zdrowia (60 proc.) aniżeli na niedostateczną opiekę (20 proc.) czy niewłaściwe leczenie (10 proc.)
Co mówi na ten temat polskie prawodawstwo?
Co do zasady pacjent ma prawo posiadać pełnię wiedzy na temat swojego stanu zdrowia
i rokowań. Przekazanie takich informacji pozostaje w obowiązku lekarza. Należy pamiętać jednak, że powinność ta ma być realizowana tylko wtedy, gdy pacjent tego oczekuje i wyraża na to zgodę.
Choć niezwykle rzadko, zdarzają się sytuacje, w których nie powinno się przekazywać pacjentowi złej informacji o jego stanie zdrowia. Może to mieć miejsce jedyne wtedy, gdy chory wyraźnie zastrzegł wcześniej, że części informacji nie chce uzyskać. Zgodnie z polskim prawem rezygnacja z udzielenia pełnej informacji o stanie zdrowia na rzecz informacji niepełnej jest możliwa jedynie wtedy, gdy przemawia za tym dobro pacjenta. Ten sam przepis stanowi również, że na wyraźne żądanie pacjenta, lekarz zobligowany jest udzielić mu informacji w pełnym zakresie.
Najczęstsze błędy
Da najczęstszych błędów przy przekazywaniu niepomyślnych informacji zalicza się: pośpiech, brak dostatecznej ilości czasu, rutynowe podejście personelu, unikanie kontaktu wzrokowego, stosowanie pytań zamkniętych, używanie języka technicznego, niezrozumiałego dla pacjenta. Dlatego też od lat apeluje się o powszechne włączenie w proces kształcenia lekarzy, zintegrowanych z nauczaniem umiejętności klinicznych zajęć z zakresu komunikacji medycznej.
Czym jest protokół SPIKES?
SPIKES jest jednym z popularniejszych na świecie protokołów szczegółowo opisujących procedurę przekazywania niepomyślnych informacji. Metoda ta została stworzona jako praktyczne narzędzie mające służyć w pracy z pacjentami onkologicznymi oraz ich rodzinami. Obecnie, dzięki modyfikacjom z powodzeniem może być wykorzystywany także w innych specjalizacjach.
1. S (setting) – przygotowanie do rozmowy
Na tym etapie należy stworzyć odpowiednie warunki do rozmowy (w tym, zapewnić odpowiednie miejsce do jej przeprowadzenia) oraz zadbać o właściwą relację z rozmówcą. Etap ten polega na zebraniu wszystkich zgromadzonych dotąd faktów medycznych. Juz podczas tej części rozmowy należy pamiętać o dostosowaniu języka do tego używanego przez pacjenta lub jego rodzinę.
2. P (perception) – ustalenie stanu wiedzy rozmówcy
Na tym etapie kluczowe jest zweryfikowanie, jaką wiedzę posiada pacjenta i jego rodzina. Celem tego etapu jest ustalenie, co o swojej chorobie wie pacjent oraz jak bardzo schorzenie wpływa na jego samopoczucie. Lekarzowi prowadzącemu rozmowę przyświecać powinna zasada „zanim powiesz, zapytaj”.
3. I (invitation/ information) – zaproszenie do rozmowy; ustalenie, co pacjent chce wiedzieć
Podczas tego etapu należy wykorzystać wiedzę o rozmówcy zdobytą wcześniej.
W tej części konieczne jest zweryfikowanie, jak szczegółowe informacje chce usłyszeć pacjent bądź obecna w trakcie rozmowy rodzina.
4. K (knowledge) – przekazanie niepomyślnej informacji
Jest to etap, w którym, w sposób możliwie delikatny lekarz przekazuje pacjentowi bądź jego bliskim niepomyślne wiadomości. Informacja musi być udzielona w sposób jasny, nie pozostawiający wątpliwości. W tej części należy zrezygnować z trudnego, medycznego języka. Pod koniec natomiast upewnić się, czy rozmówca właściwie zrozumiał przekaz oraz, czy potrzebuje bądź chce znać więcej szczegółów. Dalsze informacje należy przekazać jedynie wtedy, kiedy rozmówca jest na nie gotowy i wyraża chęć usłyszenia ich. Zaleca się także podzielenie przekazywanych treści. Jeżeli pacjent domaga się informacji dotyczącej prognozy długości przeżycia należy rozważyć podanie zakresu czasu, unikając jednak wskazania czasowej granicy przeżycia. W tym miejscu rekomenduje się również unikanie tzw. stwierdzeń definitywnych typu: „Niestety nic więcej nie jestem w stanie dla Pani/Pana zrobić.”
E (emotions and empathy) – reagowanie na emocje, empatia
Na tym etapie należy właściwie zareagować na reakcję pacjenta i jego rodziny. Po przekazaniu niepomyślnych informacji konieczne jest danie pacjentowi czasu na wyrażenie emocji, w razie konieczności zaczekanie, aż pacjent oswoi się z otrzymaną wiedzą. Kolejno bardzo ważne jest przekazanie wyrazu empatii i zrozumienia.
S (strategy and summary) – plan działania, podsumowanie
Jest to etap kończący spotkanie, podczas którego należy podsumować rozmowę i przedstawić plan dalszych działań. W tym miejscu istotna jest również weryfikacja, czy cały przekaz został właściwie zrozumiany. Kończąc rozmowę z pacjentem należy zapewnić go o wsparciu ze strony bliskich oraz dedykowanych instytucji.
Źródło: zwrotnikraka.pl; journals.viamedica.pl, ncbi.nlm.nih.gov
Autor: Anna Grela-Borsa
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS