UM Bytom: Zbliża się 100. rocznica największej katastrofy w historii bytomskiego górnictwa 25/01/2023

31 stycznia 1923 roku to dzień największej w historii bytomskiego górnictwa tragedii. Wskutek eksplozji pyłu węglowego i pożaru w KWK „Rozbark” /ówczesnej „Heinitzgrube”/ na pokładzie 660 m, śmierć poniosło 141 górników oraz 4 ratowników górniczych. W najbliższy wtorek 31 stycznia w 100. rocznicę tego tragicznego wydarzenia w naszym mieście zaplanowano uroczystości upamiętniające największą katastrofę w historii bytomskiego górnictwa.

– Bytomianie pamiętają o największej tragedii, jaka miała miejsce 100 lat w dawnej kopalni węgla kamiennego „Rozbark”. Wówczas zginęło 145 osób, z których 122 zostały pochowane na cmentarzu przy ul. Staffa w Bytomiu – Rozbarku – mówi prezydent Bytomia Mariusz Wołosz. – W najbliższy wtorek, 31 stycznia w 100. rocznicę tej tragedii chcemy upamiętnić górników i ratowników górniczych, którzy ratując uwięzionych kolegów, również zginęli w kopalni – podkreśla prezydent Mariusz Wołosz.

Bytomianie upamiętnią ofiary tragedii w dawnej KWK „Rozbark”

W uroczystości z okazji 100. rocznicy katastrofy w dawnej KWK „Rozbark” zaangażowali się byli górnicy i pracownicy kopalni zrzeszeni w Stowarzyszeniu Miłośników Rozbarku, a także Centrum Sportów Wspinaczkowych i Siłowych Skarpa Bytom, Teatr Rozbark, Urząd Miejski w Bytomiu i senator RP Halina Bieda. We wtorek 31 stycznia uroczystości upamiętniające 100. rocznicę tragedii w dawnej KWK Rozbark rozpoczną się o godz. 8:00 mszą świętą w kościele pw. św. Jacka w Bytomiu – Rozbarku przy ul. Matejki, zaś około 9.00 górnicy i pracownicy byłej KWK Rozbark oraz mieszkańcy Bytomia złożą kwiaty pod obeliskiem na cmentarzu przy ul. Staffa, gdzie pochowanych jest 122 ofiar tragicznego wybuchu pyłu węglowego w KWK Rozbark.

Z kolei o godz. 17:00 na terenie Centrum Sportów Wspinaczkowych i Siłowych zaplanowano odsłonięcie w rejonie dawnego szybu „Stalmach” tablicy poświęconej 100. rocznicy tragedii w KWK „Rozbark”, a następnie projekcję filmu „Wzgórze Róż” poświęconemu Rozbarkowi, historii kopalni i tragedii, jaka miała miejsce w styczniu 1923 roku. Po projekcji będzie możliwość zwiedzania dawnej Cechowni KWK „Rozbark”, w której znajduje się obecnie Teatr Tańca i Ruchu Rozbark, a także pozostałych budynków dawnej kopalni, gdzie działa od 2021 roku Centrum Sportów Wspinaczkowych i Siłowych.

Największa katastrofa w historii bytomskiego górnictwa

Katastrofa górnicza w dawnej KWK „Rozbark” była największą tragedią w historii bytomskiego górnictwa. W wyniku wybuchu pyłu węglowego śmierć poniosło 145 osób, w tym 141 górników oraz 4 ratowników górniczych. O wydarzeniach sprzed 100 lat rozpisywały się ówczesne gazety jak „Katolik” czy „Górnoślązak”, gdzie możemy przeczytać między innymi:

„Wielkie nieszczęście na kopalni Heinitz. Dotychczas 74 nieżywych – Około 150 górników jeszcze po ziemią: pisał w piątek, 2 lutego 1923 roku „Katolik Codzienny”, gdzie czytamy”:

Na kopalni „Heinitz” pod Bytomiem zdarzyła się ekslozya pyłu węglowego, skutkiem czego powstał ogień. … Nieszczęście zdarzyło się na pokładzie 660 metrów głębokim, na którym pracował oddział sztygara Szymy. Nieszczęście powstało wskutek wybuchu miału węglowego i materyałów wybuchowych, który to wybuch na szczęście nie wzniecił pożaru. Trujące gazy zapełniły w okamgnieniu cały pokład a następnie drugi (wyżej położony), na którym pracował oddział sztygara Strassburga. Przypuszcza się, że gazy dostały się do kopalni z wyrąbanego pola kopalnianego, którego tama zawaliła się wskutek gwałtownego wstrząśnięcia przy wybuchu. W chwili wybuchu na zagrożonych pokładach było 500 do 600 ludzi, którzy wszyscy znajdowali się w niebezpieczeństwie, gdyż dla nich był dostęp do szybu prawie niemożliwy. Jednakże dzięki olbrzymiej akcyi ratunkowej udało się wydobyć większą część nieszczęśliwych. Mimo to pozostało w szybie jeszcze około 150 osób. Do godziny 1 w nocy wydobyto 74 nieżywych górników…

Fotografia z 4 lutego 1923 roku – pogrzeb ofiar katastrofy górniczej. Wyprowadzenie zwłok poległych górników z terenu kopalni “Heinitz” (w tle kopalniana cechownia, obecnie siedziba Teatru Rozbark). Na placu ustawiono wówczas 122 trumny, które stamtąd przewiezione zostały na cmentarze.

Z kolei czasopismo „Górnoślązak” pisało 4 lutego 1923 roku „141 ofiar katastrofy na kopalni Heinitz”:

Dotychczas wydobyto 117 zwłok. – 24 górników jeszcze pod ziemią. Przyczyną nieszczęścia wybuch miału węglowego. Ofiary nieszczęścia na kopalni „Heinitz” umieszczono w lazarecie knapszaftowym, w lazarecie miejskim i w domu kalek (Krüppelheim). …Zginęło 141 ludzi. Do tej chwili wydobyto z kopalni 117 zwłok. W podziemiach pozostało jeszcze 24 górników, których można będzie wydobyć po usunięciu różnych przeszkód i niebezpieczeństw, co potrwa jeszcze kilkanaście dni…
Warto podkreślić, że większość ofiar /122 osoby/ eksplozji pyłu węglowego w kopalni „Heinitz” pochowano 4 lutego 1923 roku na cmentarzu przy ul. Staffa, zaś pozostali górnicy spoczęli na cmentarzach w Piekarach /20 osób/, Karbiu, Chechle i Radzionkowie, gdzie pochowano pozostałych 3 górników, którzy zginęli w katastrofie 31 stycznia 1923 roku.

Ogółem tragiczny bilans po trwającej kilkanaście dni akcji ratunkowej zamknął się liczbą 145 zabitych, wśród których było także 4 ratowników. Wśród ofiar byli głównie górnicy z okolicznych miejscowości, głównie Bytomia, Rozbarku, Szarleja oraz Piekar, którzy osierocili łącznie 110 dzieci.

Warto dodać, że w 1925 roku w miejscu zbiorowej mogiły na cmentarzu przy ul. Staffa w Rozbarku stanął pomnik z nazwiskami poległych w katastrofie górników.