96. rocznica przewrotu majowego w Polsce. Jakie były konsekwencje tego wydarzenia?

Zwycięstwo Piłsudskiego, dymisja Witosa

Walki na ulicach Warszawy trwały do 15 maja i zakończyły się zwycięstwem wojsk Józefa Piłsudskiego. Z urzędu ustąpił prezydent Stanisław Wojciechowski. Do dymisji podał się rząd Wincentego Witosa.

Władza ponownie trafiła w ręce Piłsudskiego, choć rządził on aż do swojej śmierci w 1935 z „tylnego siedzenia”. Co ciekawe, sam marszałek zmarł w 9. rocznicę przewrotu majowego.

Cezura w rozwoju politycznym

Zamach stanowi cezurę w rozwoju politycznym odrodzonego państwa polskiego. Po siedmiu latach demokracji parlamentarnej Polska została przekształcona w rządy silnej ręki. Rządy te nie potrafiły opracować i wcielić w życie racjonalnej polityki ekonomicznej.

Czytaj także: Historia łódzkich tramwajów | Radio Łódź na wieczór [podcast]

Po paru latach ożywienia (1926-1928) Polska wkroczyła w okres przewlekłego kryzysu ekonomicznego (1929-1935). Rząd nie potrafił też ułożyć stosunków z mniejszościami narodowymi.

Piłsudski osobą decyzyjną. Jakie były tego konsekwencje?

Przewrót spowodował, że w Polsce przez 9 lat (1926-1935) podstawowe decyzje polityczne podejmował Piłsudski. Interesował się on głównie sprawami polityki zagranicznej i obronności kraju. Pozostałe kwestie pozostawiał swym podkomendnym. Szczególnie duży wpływ na politykę wewnętrzną oraz na rozwój sił zbrojnych Polski wywierał marszałek w latach 1926-1930.

Po 1930 roku schorowany Piłsudski wycofywał się powoli z frontu walki politycznej na zaplecze, pozostawiając swych podkomendnych na placu boju. Aż do swej śmierci w maju 1935 roku nie zrezygnował jednak z ingerowania w decyzje prezydenta i Rady Ministrów, natomiast prezydent i zmieniający się często szefowie rządów nie ośmielili się podjąć jakiejkolwiek ważniejszej decyzji bez akceptacji marszałka. Odnosiło się to głównie do sił zbrojnych i polityki zagranicznej państwa, ale nie tylko.

Zobacz również: Protest pracowników MOPS-u na sesji Rady Miejskiej w Łodzi. “Nie odpuścimy”

Typowym przykładem są tutaj perypetie związane z wprowadzeniem w życie nowej konstytucji w latach 1934-1935.

– Józef Piłsudski w końcu dokonał zamachu stanu, ale to, jak zachował się po nim, było jego największym i najbardziej szkodliwym w skutkach błędem. Zamiast wziąć pełnię władzy, uchylił się, oddając je zbieraninie swoich zwolenników. Rządził zza ich pleców, poza konstytucyjnymi mechanizmami, zostawiając po sobie chaos ni to demokracji, ni to autorytaryzmu bez autorytetu – pisał po latach Rafał Ziemkiewicz we “Wprost” w lutym 2003 roku.

Z kolei Tadeusz Hołówko podkreślał: – Jeśli przewrót majowy potępiacie – nie mamy o czym dyskutować, bo w tym wypadku leży między nami przepaść nie do przebycia. Należę bowiem do tego obozu, który przewrót majowy uważa za konieczność historyczną (…) sprawcy zaś tego przewrotu poczytują czyn ten za jedną z największych wśród wielu nieśmiertelnych jego zasług wobec narodu”.

“Obalenie rządów siłą nie może być uznane za zbrodnię”

Na koniec opinia Zbigniewa Wójcika, profesora historii, autora książki o Józefie Piłsudskim:

– Jedno trzeba podkreślić z naciskiem – można różnie oceniać skutki przewrotu majowego, naiwne jest natomiast potępianie samego faktu obalenia rządu siłą i oskarżenia o zbrodnię podnoszenia ręki na “majestat Rzeczypospolitej”. Obalenie rządów siłą nie może być uznane za zbrodnię. (…) tak wybitne postacie historyczne, że wymienimy tu tylko Cezara, Cromwella, Napoleona czy Garibaldiego, również obalały rządy siłą, siłą sięgały po władzę, a historia ich za to nie potępiła. I jeszcze jedno przypomnienie. Bezpośrednio po wypadkach majowych powracający z Rzymu kardynał Aleksander Kakowski przyniósł specjalne błogosławieństwo papieża Piusa XI, pierwszego nuncjusza apostolskiego w niepodległej Polsce, dla marszałka Piłsudskiego.

W walkach zginęło 379 osób w tym 164 cywilów: