21 sierpnia 2022 r. minęło 78 lat od bitwy stoczonej przez oddział Armii Krajowej pod dowództwem mjr Kalenkiewicza z batalionem żołnierzy NKWD. Była to pierwsza bitwa Wojska Polskiego z Sowietami od czasu zdradzieckiego ataku we wrześniu 1939 roku.
Oddziały partyzanckie na Wileńszczyźnie powstały już w pierwszych dniach po agresji sowieckiej na Polskę z 17 września 1939. Po zjednoczeniu rozproszonych jednostek stawiały one skuteczny opór pięciokrotnie zmieniającym się okupantom.
W końcowym okresie okupacji niemieckiej Okręg Wileński AK liczył ok. 12 tys. żolnierzy, w tym około 8 tys.w oddziałach skierowanych do akcji „Burza”. Okręg Nowogródzki AK liczył w tym samym czasie ponad 10 tys. żolnierzy, z czego ok. 7.5 tysięcy żołnierzy służyło w oddziałach partyzanckich.
***
Celem operacji „Ostra Brama”, którą rozpoczęto 7 lipca 1944 r., było odbicie Wilna z rąk niemieckich przez Armię Krajową, która zamierzała wówczas wystąpić w charakterze gospodarza wobec nacierającej Armii Czerwonej. Mimo fiaska pierwszego uderzenia Wilno udało się opanować 13 lipca. Armia Czerwona potraktowała wtedy oddziały AK jako siły sojusznicze W takiej sytuacji komendant połączonych okręgów Wileńskiego i Nowogrodzkiego ppłk Aleksander Krzyżanowski „Wilk” przystąpił do rozmów na temat kontynuowania wspólnej walki przeciw Niemcom z gen. Iwanem Czerniachowskim, dowódcą 3. Frontu Bialoruskiego.
Rozmowy były tylko grą pozorów ze strony sowieckiej. Już 14 lipca Stawka przekazała dyrektywę, skierowaną do wojsk frontów białoruskiego i ukraińskiego, nakazującą rozbrajanie oddziałów AK na ziemiach inkorporowanych do Związku Sowieckiego w 1939 r. (terytorium Litwy, zachodniej Białorusi i zachodniej Ukrainy). W celu sprawnego przeprowadzenia akcji likwidacji polskich sił zbrojnych z Moskwy przybył gen. Sierow z 12 tysiącami żołnierzy NKWD. Pod pozorem „planowanego rozmieszczenia polskich jednostek na terenie przyfrontowym” spenetrowano ich miejsca pobytu, zwracając szczególna uwagę na kadrę oficerską i uzbrojenie oddziałów.
17 lipca 1944 roku oddziały NKWD wraz z polskimi komunistami rozpoczęły wyłapywanie żołnierzy Armii Krajowej. Tego dnia na spotkaniu w Boguszach, gdzie miało dojść do porozumienia z Sowieta-mi, aresztowano dwudziestu kilku oficerów z wileńskich oddziałów partyzanckich z komendantem Okręgu Wileńskiego gen. Aleksandrem Krzyżanowskim “Wilkiem”, dowódcą operacji „Ostra Brama”.
Po 17 lipca 1944 ponad sześć tysięcy żołnierzy zostało rozbrojonych i przez obóz w Miednikach wy-wiezionych w głąb ZSRR, do Kaługi.
Żołnierze, którzy uniknęli aresztowań wycofali się w stronę Puszczy Rudnickiej. Większość została w krótkim czasie rozbrojona przez ścigające ich wojska NKWD. Jednak tym, którzy przetrwali udało się odbudować struktury organizacyjne i prowadzić dalszą walkę. Pod komendą ocalałych oficerów stworzono dwa zgrupowania: oddziały wileńskie znalazły się pod komendą mjr Czesława Dębickiego „Jaremy”, a nowogródzkie – ppłk Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza”.
Wg przyjętych wtedy założeń, postanowiono ograniczyć walkę zbrojną do samoobrony, koncentrując się na obronie ludności i pracy propagandowej. Wysłane w teren dyrektywy KG AK nakazywały pozostałym oddziałom partyzanckim rozwiązanie się i przejście do konspiracji. Nim jednak do tego doszło, wileńscy partyzanci zostali częściowo rozbici przez siły sowieckie, tak jak np. zgrupowanie komendanta Okręgu Nowogrodzkiego AK mjr Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza” w Surkontach (w okolicach Puszczy Rudnickiej).
***
21 sierpnia 1944 roku, na skutek donosu, naczelnik raduńskiego rejonowego Oddziału Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych kapitan bezpieczeństwa państwowego Czikin skierował w okolice wsi Surkonty, celem likwidacji „zgrupowania bandyckiego”, Grupę Wywiadowczo-Poszukiwawczą 3. batalionu 32. Zmotoryzowanego Pułku Strzelców Wojsk Wewnętrznych NKWD.
Żołnierze NKWD zaatakowali liczący 72 żołnierzy oddział „Kotwicza”. Stosunek sił wynosił 10:1 na niekorzyść Polaków. Sowieci otoczyli wieś, ale niespodziewanie zostali ostrzelani przez Polaków w trakcie pokonywania podmokłych terenów otaczających Surkonty. Ostrzał zmusił ich do ucieczki, przegrupowania sił i oczekiwania na nadejście posiłków. Major “Kotwicz” pozostał we wsi z ciężko rannymi towarzyszami broni. Pozostali akowcy wycofali się na bezpieczne pozycje.
Po kilku godzinach Sowieci ponowili atak – zdobyli wzgórze, na którym ustawili cekaem. W tym czasie nastąpił nalot kilku sowieckich samolotów, które ostrzelały pozycję Polaków z broni pokładowej. Sowiecki cekaem swoim ogniem ze wzgórza zniszczył polski punkt dowodzenia, zabijając polską obsługę rkm, majora „Kotwicza”, rotmistrza „Ostrogę” i adiutanta „Orwida”. Ten fakt spowodował wycofanie się pozostałych partyzantów.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS