Dziś mija 440. rocznica wydania aktu lokacyjnego Zamościa – nowego miasta założonego przez hetmana Jana Zamoyskiego, którego Stare Miasto jest uznawane za perłę polskiego renesansu.
Jan Zamojski był XVI-wieczny szlachcicem, z czasem magnatem, hetmanem i kanclerzem, bliskim współpracownikiem króla Stefana Batorego, mecenasem kultury. Zdobył znaczny majątek i umiał nim zarządzać. W 1579 roku postanowił założyć nowe miasto, które byłoby nie tylko głównym ośrodkiem jego dóbr i główną siedzibą jego rodu, ale także miastem-twierdzą oraz idealnym miastem renesansowym.
Zakładanemu miastu nadał Zamoyski nazwę Zamość urobioną od nazwiska założyciela. Nazwisko rodziny Zamoyskich wzięło się od innego istniejącego już miasta o tej samej nazwie, które po założeniu Zamościa zaczęło być nazywane Starym Zamościem. Obecnie jest to wieś w powiecie zamojskim położona 13 km od Zamościa.
Akt lokacyjny Zamościa został wystawiony przez Jana Zamoyskiego 10 IV 1580 roku. Król Stefan Batory potwierdził lokację i uzupełnił ją przywilejami. Były to m.in. zgody na wielkie jarmarki i cotygodniowe targi tudzież piętnastoletnie zwolnienie z podatków na rzecz państwa. Dla wzrostu handlu i rzemiosła Zamoyski sprowadził do swego miasta licznych kupców i rzemieślników. Początkowo mieli być to sami katolicy, ale z czasem pozwolono osiedlać się Ormianom, Żydom i Grekom.
Zakładane miasto zyskało herb przedstawiający św. Tomasza Apostoła na czerwonym tle.
W czasie wystawiania dokumentu lokacyjnego wynajęty przez Zamoyskiego architekt Bernardo Morando już nie tylko zdążył rozplanować układ miasta, ale także zacząć już prace.
Miasto, jak już wspomniałem, miało być idealnym miastem renesansowym. Z tego właśnie względu zyskało regularny układ ulic przecinających się pod kątem prostym. Przy swoim pięknie miasto było zarazem oparte o dominację zamku i gotowe do obrony. Zresztą linie murów obronnych też miały względnie regularny kształt, przypominały bowiem siedmiobok, choć zaburzały tę regularność wysunięte z rogów murów obronne bastiony.
W 1589 roku Zamość stał się siedzibą ordynacji zamojskiej. Ordynacja jest zespół dóbr jakiejś rodziny niepodlegających rodzinnym podziałom i przechodzący w całości na jednego przedstawiciela tejże rodziny.
W 1591 roku powstała Akademia Zamojska. Jan Zamoyski był mecenasem kultury i sztuki, a także nauki, dlatego zdecydował się na to, by w jego mieście była uczelnia. W dokumencie sporządzonym przy tej okazji użyte zostało słynne stwierdzenie: „Takie będą rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”
Wspominałem też już o militarnym znaczeniu miasta-twierdzy. W połowie XVII wieku, czyli już kilkadziesiąt lat po śmierci założyciela miasta, okazało się, że Zamość spełnia ten wymóg. Nie udało się go zdobyć ani Kozakom w czasie powstania Chmielnickiego, ani kilka lat później Szwedom w czasie „Potopu”. Opis tego drugiego oblężenia, choć oczywiście uzupełniony fikcją literacką, znaleźć można w „Potopie” Henryka Sienkiewicza.
Za życia Jana Zamoyskiego i jeszcze przez co najmniej kilka dziesięcioleci po jego śmierci Zamość stanowił istotny ośrodek gospodarczy i kulturalny. Jednakże w drugiej połowie XVII wieku, a jeszcze bardziej w wieku XVIII, znaczenie miasta podupadło (np. przestała działać Akademia Zamojska), choć nie doszczętnie. W okresie zaborów pierwotnie należało do zaboru austriackiego, potem od 1810 r. do Księstwa Warszawskiego, a po jego likwidacji do Królestwa Kongresowego i tym samym zaboru rosyjskiego.
W okresie „małych województw” w ostatnim ćwierćwieczu XX wieku (1975-1998) Zamość był stolicą istniejącego wtedy województwa zamojskiego. Pierwotnie, w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Zamość należał do Korony, województwa ruskiego, ziemi chełmskiej, powiatu krasnostawskiego. Obecnie jest miastem na prawie powiatu w województwie lubelskim.
Zamojskie Stare Miasto było i nadal jest podziwiane oraz stanowi wielką atrakcję turystyczną. W 1992 r. zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS