25 kwietnia 1792 roku została skomponowana Marsylianka

Tego dnia 1792 roku Claude Joseph Rouget de Lisle skomponował francuski hymn narodowy, Marsyliankę

Skomponowana w nocy z 25 na 26 kwietnia 1792 roku Marsylianka miała tak duże powodzenie, że francuskim hymnem narodowym została już w lipcu 1795 roku. Inspiracją do jej powstania była wojna, którą Francja wypowiedziała Austrii, a jej pierwotny tytuł brzmiał Marsz Wojenny Armii Renu. W ten sposób Rouget de Lisle spełnił prośbę ówczesnego mera Strasburga dotyczącą skomponowania pieśni marszowej dla wojsk francuskich.

Claude Joseph Rouget de Lisle. Kilka słów o autorze

Autor hymnu – Claude Joseph Rouget de Lisle – urodził się 10 maja 1760 roku w Lons-le-Saunier. Już od dziecka instynktownie komponował i grał na skrzypcach. Rozpoczął naukę w szkole inżynierskiej (Ecole royale du génie) w Mézières w 1782 roku. Aby się tam dostać dodał do swojego imienia zapożyczoną od dziadka końcówkę „de Lisle”. Po dwóch latach nauki opuścił ją ze stopniem kandydat na porucznika.

Na początku 1789 roku stacjonował w Joux. Po wstąpieniu do armii jako inżynier, otrzymał też tytuł kapitana. Niedługo później wybuchła rewolucja francuska i to wydarzenie stało się inspiracją do napisania jego pierwszej pieśni patriotycznej.

Miało to miejsce kilka dni po zdobyciu Bastylii. W 1790 roku otrzymał zadanie stacjonowania w Strasburgu, tam też został wysłany. W mieście stał się popularny nie jako wybitny wojskowy, a jako poeta, skrzypek i śpiewak. Jego pierwszy hymn à la Liberté (Do wolności) odśpiewano w Strasburgu, podczas festynu w 1791 roku. Następnie komponował pieśni dla teatru, to jednak nie przyniosło mu wielkiej sławy.

W tym też mieście skomponował swoją najbardziej znaną pieśń Marsyliankę, znaną pierwotnie pod tytułem: Marsz Wojenny Armii Renu. Słowa i muzykę napisał w przypływie patriotycznego podniecenia, również w związku z wypowiedzeniem wojny Austrii przez Francję. Pieśń ta szybko stała się znana w Paryżu i Marsylii, stąd też nazwa Marsylianka.

Rouget de Lisle odmówił złożenia przysięgi na konstytucję znoszącą koronę i ze względu na swoje rojalistyczne poglądy pozbawiono go stopnia wojskowego. Następnie był na dwumiesięcznym wygnaniu w Alzacji, po czym walczył pod dowództwem generała Valance’a, który przywrócił mu stopień wojskowy. Potem los ponownie nie był dla de Lisle’a łaskawy, gdyż podczas wielkiego terroru trafił do więzienia w Saint Germain-en-Laye.

Po upadku Robespierre’a Claude Rouget, jeszcze w więzieniu, skomponował Hymn Dziewiątego Thermidora. Po wyjściu na wolność, w 1794 roku walczył pod dowództwem gen. Lazare’a Hoche’a, pacyfikującego powstanie w Wandei.

Z powodu ran odniesionych podczas walk, porzucił profesję wojskową. Kolejnym z powodów tej decyzji była chęć do tworzenia muzyki. Zdymisjonowano go w 1796 roku. Sam Bonaparte prosił de Lisle’a o skomponowanie piosenki, która jednak nie przyjęła się. To wydarzenie było bardzo wstydliwe dla kompozytora, dlatego postanowił on wrócić do rodzinnego Montaigu.

Żył tam w samotności i biedzie. Po powrocie do Paryża w 1817 roku udało mu się nawet opublikować zbiór 50 francuskich pieśni, wydany 1825 roku. Był o krok od śmierci głodowej, gdyby nie niewielka emerytura przyznana przez Ludwika Filipa, towarzysza broni.

Przed śmiercią został kawalerem Legii Honorowej. Zmarł w Choisy-le-Roi, 27 czerwca 1836 roku, nieświadomy faktu, że jego pieśń w 1879 roku zostanie narodowym hymnem Francji na stałe.

Okoliczności powstania pieśni

Pieśń Rouget de Lisle’a powstała w Strasburgu, kiedy stacjonował tam w ramach pobytu w armii. Miało to miejsce w posiadłości mera tego miasta – Philippe’a F. Dietricha, który sam poprosił kapitana o skomponowanie patriotycznego utworu.

Związane to było z wypowiedzeniem wojny Austrii, czego dokonała Francja w 1792 roku. W trakcie dyskusji na temat wojny, burmistrz żałował, że francuscy żołnierze nie mają żadnej pieśni, która może im towarzyszyć podczas wymarszu. Początkowo de Lisle nie był pozytywnie nastawiony do tego pomysłu, ale uległ namowom Dietricha i skomponował utwór w nocy z 25 na 26 kwietnia 1792 roku.

Młody kapitan sam napisał słowa i dodał muzykę. Było to dla niego bardzo ekscytujące wydarzenie, dlatego już na następny dzień był gotowy pokazać Dietrichowi owoc swojej pracy. Do stworzenia melodii użył swojego talentu skrzypackiego, dodał tam też symfonię, która finalnie została usunięta z pieśni. De Lisle był w końcu amatorem, a dodana symfonia dziwnie kłóciła się z dynamicznym charakterem hymnu.

Kiedy pieśń, wtedy jeszcze pod tytułem Marsz Wojenny Armii Renu, rozbrzmiała w posiadłości mera Strasburga, od razu bardzo spodobała się słuchaczom. Rouget odniósł sukces.

Pieśń zostaje publicznie wykonana po raz pierwszy 29 kwietnia 1792 roku na Place d’Armes przez orkiestrę wojskową. Melodia od razu wpadła w ucho wszystkim słuchaczom, majestatyczna piosenka zrobiła ogromne wrażenie.

25 czerwca utwór zaprezentowała śpiewaczka Mireur na bankiecie w Marsylii. Po jej wykonaniu, pieśń wydrukowano i rozdano batalionowi, który ruszał właśnie do Paryża. Brali oni potem udział w walkach o pałac Tuileries. To ci żołnierze pierwsi rozprzestrzenili hymn w stolicy kraju. W taki sposób zmieniona została jej nazwa, od tego momentu utwór de Lisle’a nosił tytuł La Marseillaise, czyli Marsylianka.

Dekret wydany 14 lipca 1795 roku uznał pieśń za hymn narodowy Francji. Zastąpił zniesiony w 1792 roku utwór Vive la Henri IV^.. W następnych latach Napoleon i jego następcy zakazali Marsylianki ze względu na jej rewolucyjne powiązania. Finalnie przywrócono pieśń w 1879 roku. Marsylianka zyskała taką sławę, że unieśmiertelniła swojego twórcę Claude’a Josepha Rouget de Lisle’a.

Marsylianka – charakterystyka pieśni

Oryginalnie pieśń składała się z sześciu zwrotek i refrenu. Siódma część została dodana później, przy okazji obchodów Święta Federacji. Nie napisał jej Rouget de Lisle. Przebywał on w tym czasie w więzieniu z powodu wydarzeń z 10 sierpnia 1792 roku, kiedy obalono monarchię we Francji.

Ostatnia zwrotka, zwana także Kupletem dziecięcym, to propozycja redaktora Journal de Littérature – o nazwisku Dubois. Jego pomysłem była też modyfikacja ostatnich dwóch wersów szóstej zwrotki hymnu. Przy uroczystościach oficjalnych zazwyczaj śpiewa się pierwszą i szóstą zwrotkę z refrenem.

Marsylianka – treść hymnu

(przekład Edwarda Porębowicza na język polski)

Pierwsza zwrotka:

I naprzód marsz, Ojczyzny dzieci,
Bo nadszedł chwały naszej dzień.
To tyran przeciw nam zawiesił
Zbroczony krwawo sztandar ten.
Zbroczony krwawo sztandar ten.
Słyszycie z bitew pól niesiony.
Żołnierzy przeokrutnych ryk?
Już idą, wam zaciągnąć stryk,
By zarżnąć wasze syny, żony

Refren:
Do broni, bracia dziś!
Zewrzyjcie szyki wraz!
I marsz, i marsz!
By ziemię krwią
napoić, przyszedł czas!

Szósta zwrotka:
O miłości! Ojczyzny święta!
Dziś w zemście prowadź, wspieraj nas
O Wolności w sercach zaklęta!
Z obrońcy Twymi wespół walcz.
Z obrońcy Twymi wespół walcz.
Zwycięstwo z Tobą dziś wspaniałe,
Gdy z nami mężnych głosów duch.
Niech zobaczy śmierci bliski wróg.
I tryumf Twój, i naszą chwałę.

Znaczenie słów

Marsylianka jest swego rodzaju politycznym przemówieniem. Treść skoncentrowana jest na obronie ojczyzny, idei suwerenności ludu wobec monarchii. Należy też podkreślić ważność wolności wobec tyranów i despotów, są oni w hymnie wyraźnie potępiani.

Słowa mogą wydać się ksenofobiczne lub rasistowskie, trzeba jednak pamiętać o czasach, w których pieśń powstała. Autor pieśni był rojalistą i w słowach przez niego napisanych wybrzmiewa idea Ancien Régime, której podstawą była różnica między szlachtą a resztą społeczeństwa Francji.

Słowa hymnu, momentami brutalne, miały motywować lud francuski do walki o wolność. Padają zwroty takie jak: by ziemię krwią napoić, czy zarżnąć wasze syny, żony. Treść w porównaniu do innych hymnów państwowych szokuje swoimi bezwzględnymi zwrotami.

Francuzi są tu nazywani wojownikami, którzy nie boją się stanąć do walki z wrogiem. W swoich czynach są bezlitośni, a wolność jest dla nich najwyższą wartością. Autor skupił się też na negatywnym opisie przeciwników narodu, którzy są zdolni do najgorszych działań, nie znają umiaru w swoim okrucieństwie.

To dodatkowo motywuje odbiorców hymnu do sprzeciwienia się im i stanięcia do walki o ojczyznę. Cała szósta zwrotka, najbardziej optymistyczna w całym utworze, jest zwrotem do Wolności, która umożliwia walczącym zwycięstwo i jest wyniesiona ponad wszystkie inne wartości.

Nigdy nie wątpiono w to, że Rouget de Lisle jest autorem słów pieśni, natomiast pojawiły się głosy sądzące, że melodia nie jest jego dziełem. Miała ona być zaczerpnięta z niemieckiego hymnu Stand ich auf hohen Bergen, pochodzącego z Górnej Bawarii.

W 1863 roku pojawiły się zarzuty, że melodia jest dziełem kompozytora o nazwisku Navoigille. Ostateczne rozstrzygnięcie przyniosła broszura autorstwa przez siostrzeńca twórcy Marsylianki. Zawierała ona dokładne dowody w postaci dokumentów i informacji potwierdzających, że to właśnie Rouget de Lisle skomponował melodię francuskiego hymnu.

Marsylianka – dalsze losy

Będąca od 1795 roku hymnem narodowym Francji, została zakazana już w 1804 roku. Stało się to za sprawą panującego wówczas Napoleona Bonaparte, który chciał zastąpić pieśń utworem spokojniejszym, nie kojarzącym się z rewolucją.

Nowy hymn Veillons au salut de l’Empire (Zapewnijmy ocalenie Imperium) był śpiewany przez żołnierzy wyruszających na wojnę, aż do pamiętnej bitwy pod Waterloo w 1815 roku. Mało brakowało, by w 1830 roku przywrócono Marsyliankę do miana hymnu narodowego.

Jej popularność wróciła wraz z trwającą wtedy rewolucją lipcową. Pieśń Rouget de Lisle’a została rozpisana na orkiestrę przez kompozytora Hectora Berlioza. Pracę zadedykował on autorowi utworu. Król Ludwik preferował spokojniejszy hymn – La Parisienne.

Marsyliankę na swój hymn narodowy oficjalnie wybrała III Republika Francuska w 1879 roku. Z powodu wielu wersji i orkiestracji pieśni, należało wybrać jedną, urzędową wersję. Zajęło się tym Ministerstwo Wojny na wniosek komisji składającej się z zawodowych muzyków w 1887 roku.  

Ostatnią poważną przeszkodą na drodze Marsylianki była II wojna światowa. Po klęsce Francji w 1940 roku, hymn ponownie został zakazany. Philippe Pétain stojący na czele rządu Vichy starał się narzucić, poświęconą jemu samemu, pieśń Maréchal, nous voilà! (Marszałku, oto jesteśmy!).

Marsylianka pozostała hymnem dla każdego, kto walczył o wolność Francji pod okupacją niemiecką. Za wykonanie pieśni publicznie bez pozwolenia władz groziła kara pozbawienia wolności. We wrześniu 1944 roku Ministerstwo Oświaty zaleciło śpiewanie Marsylianki „dla uczczenia naszego wyzwolenia i naszych męczenników”. Pieśń oficjalnie stała się hymnem, co potwierdziły artykuły konstytucji Czwartej (1946) i Piątej Republiki (1958). 

Marsylianka swoją długowieczność zawdzięcza uniwersalnej treści, która wzywa do sprzeciwiania się wszelkim formom tyranii oraz swojej oryginalnej historii. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na jej świetność jest fakt, ile razy powracała do bycia hymnem narodowym, mimo wielokrotnego jej zakazywania.

Pieśń przez 200 lat zainspirowała wiele dzieł, od opery po utwory jazzowe. Pojawiła się nawet w twórczości zespołu The Beatles, który wykorzystał melodię Marsylianki na początku piosenki All you need is love (1967). Sam generał Charles de Gaulle mówił o śpiewaniu Marsylianki ze łzami w oczach.

Bibliografia:

Opracowania:

• Rouget de Lisle, Claude, w: A Dictionary of Music and Musicians, (ed.) Groove George, Londyn, 1900.
• Rouget de Lisle, Claude Joseph, w: Encyclopedia Britannica Vol. 23, (ed.) Chisholm Hugh, Cambridge, 1911.
• Rouget de l’Isle, Claude Joseph, w: The New International Encyclopedia, Nowy Jork, 1905.

Źródła internetowe:

• Jacotey Marie-Louise, Rouget de Lisle w: Chemins de Mémoire, [data dostępu: 30.01.2023].
• La Marseillaise de Rouget de Lisle w: Élysée, [data dostępu: 30.01.2023].
• La petite histoire de « La Marseillaise »  w: Gouvernement.fr, [data dostępu: 30.01.2023].
• Symbole narodowe Francji w: Ambassade de France en Pologne, [data dostępu: 30.01.2023].
• Ray Michael, La Marseillaise, French National Anthem w: Britannica, [data dostępu: 30.01.2023].

Fot. Rouget de Lisle komponujący Marsyliankę, źródło: Wikimedia Commons

Aleksandra Rajtar – studentka I roku historii na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się historią XIX wieku, w szczególności Cesarstwem Rosyjskim. W wolnym czasie chodzi do teatru, czyta XIX-wieczną literaturę rosyjską oraz gra w amatorskiej grupie teatralnej. W ramach aktywności wychodzi na spacery ze swoim ukochanym maltańczykiem o imieniu Monte.

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ