Tego dnia 1783 roku powstała Kompania Handlowa Polska, zwana też Kompanią Czarnomorską
Kompania Handlowa Polska była inicjatywą reakcyjną wobec trudnej sytuacji gospodarczej Polski po pierwszym rozbiorze. Wówczas eksport Rzeczypospolitej przez Gdańsk zmagał się z wysokimi cłami pruskimi. Polacy zaczęli więc szukać innych dróg transportu swych towarów, głównie zboża.
Polskie starania o ominięcie ceł pruskich zbiegały się z francuskim zainteresowaniem handlem z Rzeczpospolitą przez Morze Czarne oraz rosyjskimi dążeniami do aktywizacji gospodarczej niedawno podbitych terenów, tzw. Nowej Rosji.
Pierwsze kroki w kierunku tym poczynił król. Stanisław August Poniatowski wysłał najpierw do Stambułu dyplomatę Boscampa-Lasopolskiego (1776), który miał doprowadzić do wznowienia stosunków Rzeczypospolitej z Portą. Udało mu się rozpocząć rozmowy o zaopatrzeniu tureckiej armii w polskie zboże, lecz stanowczy sprzeciw Petersburga zniweczył te plany.
W 1779 roku do Paryża wyruszył August Sułkowski, aby zainteresować rząd francuski pomysłem spławu produktów rolnych Dniestrem, Dnieprem i Bohem przy pośrednictwie rosyjskich kupców. Francuzi oddelegowali do tej sprawy Piotra Laroche’a, który ocenił potencjał handlu polsko-francuskiego pozytywnie. Kupiec Anthoine z Marsylii zajął się uzyskiwaniem dla Polaków przywilejów w mieście portowym Chersoń.
Polska szlachta zaangażowała się w projekt powołania kompanii handlowej i w 1782 roku podpisali się pod nim m.in. książęta Antoni Jabłonowski i Stanisław Poniatowski oraz bankierzy Piotr Tepper, Piotr Blank i Fryderyk Kabryt.
Rok później dołączył do nich Antoni Protazy Potocki (dalej: Prot Potocki) i na zjeździe w Winnicy utworzyli oni 18 marca 1783 roku Kompanię Czarnomorską. Inicjatywa cieszyła się protekcją króla, który wspierał Kompanię m.in. dyplomatycznie. Choćby podczas zjazdu w Kaniowie w 1787 roku zainterweniował u carycy Katarzyny II w sprawie polskiego handlu czarnomorskiego.
Na mocy traktatu kończącego wojnę rosyjsko-turecką 1768-1774 cieśniny Bosfor i Dardanele stanęły otworem dla okrętów pod carską banderą. Polskie okręty za zgodą Petersburga również pod nią pływały. Dzięki temu Porta nie czyniła im problemów.
Wielu akcjonariuszy Kompanii zwlekało z płaceniem składek ze względu na ryzyko, toteż zdecydowano się oddać stery organizacji przedsiębiorczemu Protowi Potockiemu. Wywołało to protest Grocholskich, którzy ostatecznie odeszli z Kompanii i spróbowali założyć własną, lecz ostatecznie się to nie udało.
Kompania Czarnomorska dobrze prosperowała nawet podczas wojny rosyjsko-tureckiej (1787-1792), lecz wojna o Konstytucję (1792) spowodowała jej głęboki kryzys, który doprowadził do bankructwa Prota Potockiego i Piotra Teppera, a tym samym zakończyła działalność organizacji. Było to jednak cenne doświadczenie dla polskiego handlu czarnomorskiego, który ponownie zaczął się rozwijać na początku XIX wieku.
Bibliografia:
- Powstanie i pierwsze lata działalności Kompanii Czarnomorskiej (1782-1785), „Rocznik Lubelski”, XXI, 1979, s. 77-91.
- Mądzik M., Z dziejów polskiego handlu na pobrzeżu Morza Czarnego w końcu XVIII w., „Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne”, XXVIII, 1975, s. 205-226.
Fot. Antoni Protazy Potocki, założyciel Kompanii Handlowej Polskiej
Damian Lichocki
Czytaj również:
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS