15 marca 44 r. p.n.e. miał miejsce zamach na Gajusza Juliusza Cezara

Tego dnia 44 r. p.n.e. w Idy marcowe miał miejsce zamach na Gajusza Juliusza Cezara

Zamach na Gajusza Juliusza Cezara to wydarzenie, które miało ogromny wpływ na dzieje starożytnego Rzymu. Znany dowódca wojskowy i dyktator padł ofiarą spisku senatorów, którzy zjednoczyli się w obawie przed jego jedynowładztwem. Idy Marcowe stały się kamieniem milowym, prowadzącym do chaotycznych wydarzeń, które przewróciły porządek republiki, a także wywołały kolejną krwawą wojnę domową.

Spis treści

Skąd wziął się Gajusz Juliusz Cezar?

Gajusz Juliusz Cezar pochodził z niemajętnej rodziny patrycjuszowskich Juliuszów (z łac. Iunius), którzy mieli odmienić losy republiki rzymskiej. Wojskowy geniusz Cezara kształtował się od najmłodszych lat, biorąc udział w kampaniach wojskowych w Azji Mniejszej i basenie Morza Egejskiego, głównie przeciwko Królestwu Pontu Mitrydatesa VI.

Politycznie wspinał się powoli po kolejnych szczeblach kariery, ponieważ dyktator Sulla ścigał oraz prześladował Cezara za jego zaangażowanie w stronnictwo optymatów. Pierwszym jego sukcesem było wybranie na najwyższego kapłana, dzięki wsparciu Gnejusza Pompejusza i Marka Krassusa, a następnie obranie na  namiestnika w Hiszpanii.

W 60 roku p.n.e.  doszło do porozumienia między Cezarem,  Pompejuszem a Krassusem, zwanego pierwszym triumwiratem. W 59 roku p.n.e.  Cezar został konsulem wraz z Markiem Bibulusem. Jednak przez większość kadencji sprawował władzę sam, ponieważ ignorował prosenatorskie sprzeciwy Bibulusa, dlatego ten przestał uczestniczyć w życiu publicznym.

Według Swetoniusza w tym czasie po ulicach starożytnego Rzymu krążył wierszyk: Nie za Bibula ostatnio coś stało się, lecz za Cezara. Za konsulatu Bibula nie pomnę, by co bądź się stało. ^[1]

Wojny galijskie Cezara

Ambitny Juliusz Cezar pragnął triumfu. Po otrzymaniu namiestnictwa w Galii Przedalpejskiej wyruszył na kampanię wojskową na czele dziesięciu legionów. Podbił całą Galię aż po Ren w latach 58-51 p.n.e.

Plemiona galijskie nie konfederowały się, dlatego były prostym celem dla zorganizowanej armii rzymskiej. Próbował również dokonać inwazji na Brytanię, ale skończyła się ona jedynie na operacjach rozpoznawczych.

Pozycja w Rzymie Cezara zaczęła słabnąć ze względu na śmierć Marka Krassusa pod Carrhae w 53 roku p.n.e. w walce z Partami. Utrata jednego triumwira, jednej siły kontrującą resztę, skutkowała początkiem rywalizacji między Cezarem a Pompejuszem.

Córka Cezara, a żona Pompejusza zmarła, co zerwało jedyne spoiwo. W następnym roku wybuchło powstanie galijskie na czele z Wercyngetoryksem, który zjednoczył i poprowadził Galów na ostatnią wojnę przeciw Rzymowi. Wtedy namiestnik Galii zaczął ponosić poważniejsze porażki, czego przykładem jest bitwa pod Gergowią, stolicą plemiona Arwernów.

Ostatecznie rozwiązał kwestię galijską pod murami Alezji, pod którą kazał zbudować dwie linie wałów obronnych. Po paru dniach bardzo ciężkich walk z odsieczą galijską i załogą miasta Gajusz Juliusz Cezar pokonał Wercyngetoryksa, który poddał mu twierdzę. Kończące się namiestnictwo wojskowe w Galii, wrogość byłego sojusznika, który zaczął sprzyjać senatowi, oraz planowane następstwo na miejsce Cezara skłoniło go do podjęcia stosownych kroków.

Zarówno senatorowie, jak i inni wrogowie polityczni szykowali proces przeciwko Cezarowi za nadużycia w czasie konsulatu. Jedynym rozwiązaniem dla Juliusza Cezara było poszukiwanie wsparcia w ukochanym wojsku, dlatego 10 stycznia 49 roku p.n.e. Gajusz Juliusz Cezar przekroczył Rubikon pod przywództwem swoich legionów.

Alea iacta est – wojna domowa

Alea iacta est – Kości zostały rzucone – te słowa prawdopodobnie wypowiedziane przez Juliusz Cezar przekraczającego Rubikon. Nie miał innego wyjścia, ponieważ zrzeczenie się dowództwa skazywało go na śmierć polityczną.

Z kolei brak rezygnacji z stanowiska według uchwały senatu (senatus consultum ultimum) uznawało Cezara za wroga państwa. Geniusz wojskowy wykorzystał element zaskoczenia i wkroczył do Italii. Pompejusz, w pośpiechu mobilizujący oddziały, zbiegł z nimi do Grecji.

Juliusz Cezar pragnął legitymizować swoje działania, dlatego zwrócił się do pretora Marka Emiliusza Lepidusa o otrzymanie tytułu dyktatora. W sytuacji powszechnego chaosu przyznano mu ten tytuł, dzięki czemu Cezar mógł samodzielnie zgłosić swoją kandydaturę na konsula.

Takie działanie przyczyniło się do wyboru Juliusza Cezara na konsula w roku 48 roku p.n.e. – zrezygnował z swojej dyktatury jedenaście dni po otrzymaniu nowego tytułu.  W tym samym roku rozpoczął kampanię wojskową przeciw Pompejuszowi w Grecji, która zakończyła się zwycięstwem pod Farsalos 9 sierpnia 48 roku  p.n.e.

W konsekwencji większość stronników republiki przeszło do obozu Cezara. Pompejusz zbiegł z pola walki i uciekł do Egiptu, gdzie Ptolemeusza XIII zabił uciekiniera. Gajusz w pogoni za wrogiem pokonał młodego faraona, aby przekazać władzę w ręce Kleopatry. Ostatecznie Gajusz Juliusz Cezar rozprawił się z przeciwnikami politycznymi, pokonując wszystkich republikańskich dowódców, w tym Katona i synów Pompejusza.

Dyktatura Cezara

Rządy rozpoczął od świętowania swojego zwycięstwa triumfem oraz licznych igrzysk dla ludu rzymskiego, rozdawnictwa zboża oraz ziemi dla wiernych mu weteranów, rozpoczęcia programu kolonizacji w Hiszpanii oraz wprowadzenia kalendarza juliańskiego.

Przeciwników politycznych zdecydował się ułaskawić, ale możliwości ich ewentualnych awansów były nikłe. Mogli powrócić z wygnania, ale ich kariery polityczne zostały wstrzymane, co było jedną z przyczyn feralnych wydarzeń Id marcowych.

Gajusza Juliusza Cezara wybrano ponownie na stanowisko konsula w latach 48, 46, 45 i 44 r. p.n.e., co umożliwiło mu prowadzenie samodzielnej polityki państwowej. W 45 roku p.n.e. otrzymał dziedziczny tytuł imperatora, który dawał jedynie jemu kontrolę nad wojskami republiki.

Najwięcej kompetencji gwarantował mu tytuł dyktatora, dlatego po zwycięstwie nad Pompejuszem znów został dyktatorem na dziesięć lat, aby ostatecznie w lutym 44 roku p.n.e. otrzymać dożywotnią władzę dyktatorską. Na dodatek Cezar poszerzył liczbę senatorów w senacie z sześciuset na dziewięciuset, aby jego stronnictwo zdobyło przewagę. Klasie senatorskiej nie podobało się autorytarne zachowanie nowego władcy, który nadużywał swoich praw dla własnych celów.

Zamach na Gajusza Juliusza. Spiskowcy

Auktorialne koncentrowanie przez Cezara władzy w jednym ręku poprzez przejmowanie kolejnych tytułów wzbudzało odrazę senatorów. Senat pamiętał, że Sulla zrezygnował z nieokreślonej czasowo dyktatury w przeciwieństwie do Juliusza. Pogwałcenie idei republikańskich i liczne nadużycia wobec tradycji doprowadziły do wzburzenia zarówno w senacie, jak i ludzie rzymskim.

Zwłaszcza, że na początku 44 roku p.n.e. rozpowszechniła się plotka, jakoby przed wyjazdem na kampanię wojskową Cezar pragnął obwołać się królem.

Swetoniusz zauważył, że społeczeństwo reagowało na absolutną władzę Juliusza używając plotek albo zostawiając podpisane tabliczki pod posągami, np. Lucjusza Brutusa:

Obyś teraz żył – pierwszy konsul za wypędzenie Tarkwiniusza Pysznego ostatniego króla Rzymu – albo samego Cezara: Brutus, że królów precz wygnał, został obwołan konsulem, Ten zaś wygnał konsulów, królem obwołan jest wreszcie^[2] .

Wiadomość o planowanej wyprawie przeciwko Persji i Dacji oraz wyznaczeniu konsulów na lata najbliższe stanowiła nadużyciem władzy w oczach senatu. Większą podejrzliwość senatorów również mogło wzbudzić bicie monety z podobizną Juliusza Cezara w mennicach rzymskich.

Z kolei byli zwolennicy Pompejusza utracili perspektywy kariery politycznej oraz zostali zhańbieni łaskawością Juliusza Cezara, dlatego odczuwali potrzebę zemsty. Takimi motywami mógłby się kierować Gajusz Kasjusz Longinus i Marek Brutus, którzy przede wszystkim byli odpowiedzialni za organizację zamachu na Gajusza Juliusza Cezara w idy marcowe. 

Pochodzili oni z arystokracji, która została odsunięta od władzy za panowania Juliusza Cezara oraz zmienili obóz po przegranej pod Farsalos. Najprawdopodobniej oni pierwsi zaczęli spotykać się w konspiracji, a w końcu inni senatorowie zaczęli się przyłączać.

Na dodatek żona Gajusza Kasjusza, Tertulla, utrzymywała romans z Cezarem. Uczestnikami spisku byli również przyjaciele Cezara, tacy jak Decymus Brutus Albinus oraz Gajusz Treboniusz, którzy najprawdopodobniej odczuwali zazdrość o splendor, bogactwa i ogrom wpływów Cezara.

Wszystkich spiskowców musiała zjednoczyć nienawiść do zwycięzcy spod Farsalos, chęć ratowania splamionego honoru albo umiłowanie do ideałów republiki, które sprzeniewierzył Juliusz. Punktem kulminacyjnym, decydującym o podjęciu jasnych kroków było obwołanie Cezara dożywotnim dyktatorem oraz zapowiedź nowej kampanii wojennej.

Spiskowcy pragnęli dokonać jawnego zamachu na życie Cezara, żeby postawić siebie w roli obrońców republiki i tradycji.

Idy marcowe – zamach na Gajusza Juliusza Cezara

Rzymianie słynęli ze swojej przesądności oraz wiary w znaki od bogów. Jednak Cezar nie przejmował się nimi. Niektóre z nich zapowiadały bliski koniec dyktatora. Swetoniusz wspomina o odkryciu kamiennych tablic w regionie Kapui, na których widnieje inskrypcja, że:Kiedy zostaną odkryte kości Kapysa, potomek Jula zginie z ręki swych krewnych, wnet potem Italia zapłaci za to wielkimi klęskami.

Na dodatek podobno dzień przed posiedzeniem senatu w idy marcowe niewielki ptak z gałązką wawrzyńca, symbolem władzy królewskiej, został rozszarpany przez inne ptaki u progu kurii Pompejusza. Cezar doświadczył koszmaru, w którym go zamordowano, ale Decymus Brutus przekonywał Gajusza do przybycia na jutrzejsze posiedzenie.

15 marca 44 roku p.n.e. w Idy marcowe, święto Marsa, w kurii Pompejusza senatorowie otoczyli Gajusza Juliusza Cezara.

Kwintus Tyliusz Cymber jako pierwszy zaatakował, zrywając mu togę, dając w ten sposób znak współspiskowcom. Pierwsze pchnięcie zadał od tyłu Serwiliusz Kaska, a za nim poleciał deszcz sztyletów. Cezar próbował zasłonić się swoją togą oraz walczyć swoim piórem metalowym. Słowa, jakie wypowiedział, w trakcie zamachu do Marka Brutusa, najprawdopodobniej po grecku brzmią: I ty, dziecię?, według Swetoniusza.

Gajusz Treboniusz nie brał czynnego udziału w zamachu, ale przytrzymywał Marka Antoniusza, który dobijał się do drzwi kurii.^[3] Ciało Cezara było pokryte dwudziestoma trzema pchnięciami, co potwierdził lekarz Antystiusz. Śmierć tego człowieka faktycznie pogrążyła całą Italię w chaosie, jaką była kolejna wojna domowa.

Zamach na Gajusza Juliusza Cezara w kulturze

W kulturze bardzo często przedstawiano losy Juliusza Cezara. William Shakespeare osadził akcję swojej sztuki „Juliusz Cezar” w ramach atmosfery spisku przed Idami Marcowymi. Poeci, zwłaszcza Ci chętnie odwołujący się do antyku, również pochylali się nad postacią Cezara, jak XX-wieczny grecki poeta Konstandinos Kawafis w wierszu „Idy marcowe”.

W 2006 roku brytyjskie BBC nagrało 6. odcinkowy fabularny serial dokumentalny pod tytułem „Starożytny Rzym, powstanie i upadek imperium”, w którym pokrótce można poznać losy Juliusza Cezara. Nawet serialowy gigant Netflix nagrał serial o Cesarstwie Rzymskim, w którym poświęca jeden sezon Cezarowi oraz Idom Marcowym.

Również pojawiły się nawiązania w popkulturze, ponieważ Juliusz Cezar jest antagonistą głównych bohaterów w serii filmów i komiksów pod tytułem „Asteriks i Obeliks” autorstwa René Goscinnego i Alberta Uderzo.

Bibliografia         

Źródło:

• Swetoniusz, Żywoty Cezarów, tekst, przekł. J. Niemirska-Pliszczyńska, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź 1987

Opracowania:

• Michael Grant, The Twelve Caesars, Dwunastu Cezarów, przekł. B. Gadomska, Warszawa 1997

^[1] Swetoniusz, Żywoty Cezarów,  tekst, przekł. J. Niemirska-Pliszczyńska, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź 1987, rozdział 20.

^[2] Swetoniusz, Żywoty Cezarów, rozdział 80.

^[3] Swetoniusz, Żywoty Cezarów, 83 rozdział.

Aleksy Stolarz – student I roku Uniwersytetu Warszawskiego na Wydziale Historii. Interesuje się historią starożytnego Rzymu, głównie okresu cesarstwa, oraz wojskowości. Najbardziej uwielbia podróże, kino, malarstwo, muzykę klasyczną i metalową. Bardzo lubi poznawać nowe języki, dlatego uczy się arabskiego.

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ