4 stycznia 1895 w Andrychowie urodziła się jedna z najbardziej niezwykłych postaci w historii ziemi dębickiej – księżna Helena Jabłonowska. Podczas II wojny światowej była członkiem Armii Krajowej, ps. „Rzepicha”, w okresie okupacji pomagała ludności żydowskiej oraz więźniom niemieckiego obozu pracy przymusowej w Pustkowie koło Dębicy. Zmarła 11 czerwca 1977 w Krakowie.
Księżna Helena Jabłonowska była najstarszą córką Mikołaja Reya – ziemianina, działacza politycznego związanego z ruchem ludowym i Marii z Bobrowskich. Helena, hrabianka Werszowiec-Rey z Nagłowic herbu Oksza była spadkobierczynią majątku Reyów w Przyborowiu. Jako młoda panna otrzymała bardzo dobre wychowanie patriotyczne i od młodości była zaangażowana w działalność społeczną. Przez siedem lat, do 1913 roku uczyła się w Jarosławiu, w szkole sióstr Niepokalanek. Jej dom rodzinny był ostoją polskości. Z domu też wyniosła wrażliwość na krzywdę drugiego człowieka, obok której nie mogła przejść obojętnie.
W czasie I wojny światowej organizowała kursy gospodarcze dla dziewcząt. Wspierała finansowo Legiony Piłsudskiego a przebywając w Wiedniu opiekowała się polskimi uchodźcami. W Szwajcarii brała udział w pracach tamtejszego Komitetu Polskiego. Tam poznała ks. Józefa Jabłonowskiego z Dłohego herbu Prus.
Kapliczka z źródełkiem w Chotowej – czasy współczesne.
W kościółku w Chotowej w 1917 roku pobrali się Helena i Józef Jabłonowscy
18 września 1917 roku w kościółku w Chotowej, którego budowniczym był jej ojciec poślubiła Józefa i młodzi małżonkowie zamieszkali w Przyborowie. Helena i Józef Jabłonowscy mieli czwórkę dzieci: Stanisława (1918-2000), Andrzeja (1919-1944), Krzysztofa (1925-1983) i córki Marii Michaliny (1925-1992).
Ale Helena Jabłonowska nie zajmowała się tylko swoją rodziną. W dwudziestoleciu międzywojennym była prezesem Akcji Katolickiej i Sodalicji Mariańskiej. Inicjowała i pomagała organizować ochronki, w których dzieci wiejskie otrzymywały opiekę i wyżywienie, podczas gdy matki uczestniczyły w pracach rolnych.
Dwór w Przyborowie ok. 1920 roku
II Wojna Światowa zastała ją i jej rodzinę w Przyborowiu. Hitlerowskie rządy w okupowanej Polsce były dla niej szokiem. Nie mogła się pogodzić z krzywdą jakiej doznawały setki niewinnych ludzi. Pewnego razu udała się do komendanta obozu w Pustkowie. Rozmawiała z nim w jego ojczystym języku, którym biegle władała. W trakcie rozmowy poprosiła o wyrażenie zgody na dokarmianie więźniów w obozie. Ku zaskoczeniu wielu komendant nie odmówił jej prośbie. Od tej pory razem ze swoją córką Marysią organizowała zbiórkę żywności wśród okolicznych mieszkańców, którą raz w tygodniu zawoziła dla więźniów w Pustkowie. Furmanem był wówczas jej syn Andrzej, żołnierz AK z placówki Zapalnik. Pomoc, którą organizowała księżna obejmowała nie tylko dostarczanie żywności. Pośredniczyła w przekazywaniu listów i grypsów od więźniów, wielu z nich udało się wyciągnąć z obozu. Im ocaliła życie. Więźniowie nazywali ją „Naszą Matką”.
Jabłonowska próbowała także zebrać wiadomości o ilości i stanie więźniów oraz funkcjonowaniu obozu. Zbierała też informacje o pobliskim poligonie rakietowym na którym Niemcy testowali swoją broń V-1 i V-2. Dane te przekazywała dowództwu AK.
Dwór w Przyborowie. Stan w 2020 roku
Działalność księżnej nie ograniczała się tylko do pomocy więźniom. W swoim dworze w Przyborowie przetrzymywała wiele rodzin wysiedlonych przez Niemców z terenów dzisiejszej zachodniej Polski. Pomagała rodzinom żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego, poległych lub więzionych w obozach jenieckich. Jej dom był również schronieniem dla osób poszukiwanych przez okupanta. Nie wahała się nieść pomocy, każdemu napotkanemu człowiekowi.
Jedną z jej najbardziej słynnych akcji było samowolne uwolnienie grupy mieszkańców Gumnisk, którzy załadowani na ciężarówki czekali na wywózkę. Samochody stały przed budynkiem ówczesnego starostwa. Księżna, która znalazła się tam przypadkowo, powodowana impulsem otworzyła bramę i drzwi samochodów. Więźniowie korzystając z zamieszania rozbiegli się po mieście. Niemcom udało się złapać tylko 11 osób. Okupanci byli wściekli, ale jedyną karą jaka ją wówczas spotkała było odwołanie jej z funkcji przewodniczącej Rady Głównej Opiekuńczej w Dębicy. Decyzja ta zresztą nigdy nie weszła życie.
Dwór w Przyborowie ok. 1970 roku
W sierpniu 1944 roku w wyniku działań wojennych dwór oraz zabudowania folwarczne w Przyborowie zostały zniszczone. Księżna razem z 300 osobami przez kilka tygodni pozostawała w ukryciu w piwnicach i zabudowaniach gospodarczych. Nikomu nic się nie stało. Podczas akcji „Burza” zginął jej syn Andrzej. Został zastrzelony przez Niemców gdy niósł na plecach rannego kolegę.
Nowa władza nie miała litości dla niej. Została pozbawiona całego majątku, chociaż dziesiątki ludzi zaświadczało o jej postawie podczas wojny i prosiło aby pozwolono mieszkać jej w Przyborowie. Helena Jabłonowska przeniosła się do Krakowa, nigdy nie skarżyła się na swój los. Zmarła 11 czerwca 1977 roku. Została pochowana w rodzinnej kaplicy na cmentarzu w Straszęcinie.
Kilka lat temu jej imieniem nazwano Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania w Pustkowie Osiedlu. W rodzinnym Przyborowie nie ma nawet małej tabliczki informującej, że pochodziła z tej miejscowości.
Ruiny dworu w Przyborowie 2020
Dwór w Przyborowie powstał w 1894 r. z inicjatywy Mikołaja Reya, działacza SL Piast, posła do parlamentu wiedeńskiego, marszałka powiatu pilźnieńskiego. Autorem projektu dworu wzniesionego w stylu zakopiańskim był znany malarz i pisarz Stanisław Witkiewicz (ojciec).Dwór został wybudowany na planie prostokąta. Budowla jest jednokondygnacyjna, posiada jedynie piętrową część zachodnią. Dwór jest murowany, wyposażony od frontu i od strony parku w trzy ryzality oraz w niegdyś przeszkoloną werandę. W 1970 r. został częściowo spalony i od tego czasu do chwili obecnej jest w stanie kompletnej ruiny. Do dnia dzisiejszego po dawnej świetności dworu pozostały jedynie dwa kwiatowe ornamenty po wewnętrznej stronie balkonu, natomiast w parku można podziwiać piękne, stare, rozłożyste dęby. W czasach najlepszej świetności, kiedy to właścicielem dworu był Mikołaj Rey, do Przyborowa przyjeżdżali na polowania Henryk Sienkiewicz z synem, Wincenty Witos i Ignacy Jan Paderewski. W 1917 r. rodzina Jabłonowskich – córka Mikołaja Heleny i księcia Józefa Jabłonowskiego, przejęła cały majątek Reya w Chotowej, Przyborowie i Głowaczowej. Dziś dwór jest w stanie totalnej ruiny.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS