Tego dnia 293 roku miała miejsce zmiana systemu rządów w Cesarstwie Rzymskim, rozpoczęła się tetrarchia
Tetrarchia to ustrój wprowadzony przez cesarza Dioklecjana, który polegał na sprawowaniu władzy cesarskiej jednocześnie przez cztery osoby: dwóch augustów i dwóch cezarów. Ustrój tetrarchii wszedł w życie w obliczu wielu zagrożeń zewnętrznych w Imperium i potrzebie większej ilości władców, by się z nimi uporać. Rządy Dioklecjana, oraz wprowadzenie przez niego nowego ustroju, zakończyły naznaczony krwawymi walkami o władzę kryzys III wieku. Jednakże i sama tetrarchia nie mogła uchronić się przed załamaniem…
Spis treści:
Przejęcie władzy przez Dioklecjana
Stwierdzenie, że Dioklecjan żył i objął rządy w ciężkich czasach, jest niedomówieniem. Mamy III wiek naszej ery, a Cesarstwo Rzymskie przeżywa kryzys, jakiego nie doświadczyło jeszcze nigdy wcześniej. Imperium zapada się w chaosie wewnętrznym spowodowanym ciągłymi uzurpacjami wybranymi przez wojsko władców, spadkiem zaludnienia, zepsuciem pieniądza, oraz atakami barbarzyńców na wielu frontach.
Jednym z uzurpatorów tego okresu był cesarz Karus (282-283), który swoją władzę rozszerzył na dwóch synów – Numeriana i Karinusa, mianując ich augustami. To właśnie ze starszym synem, Numerianem, związany był w przyszłości los Dioklecjana.
W 283 roku Karus wyruszył na wyprawę przeciwko Persji. Z ojcem udał się Numerian, a Karinus pozostał na Zachodzie, walcząc nad Dunajem. W wyprawie przeciwko Persom brał również udział przyszły cesarz, Dioklecjan.
Jeszcze w tym samym roku, Karusowi udało się zdobyć Ktezyfon, ówczesną stolicę Imperium Perskiego. Niestety ciąg sukcesów cesarza nie trwał długo, ponieważ niedługo po zwycięstwie nagle i tajemniczo zmarł (według niektórych wersji – od uderzenia pioruna!).
W związku z tym, Numerian zdecydował się na powrót do Europy. W trakcie podróży syn zmarłego Karusa również zginął w niejasnych okolicznościach. Ciało Numeriana, w zaawansowanej fazie rozkładu, odkryto w drodze do Nikomedii.
Niedługo po tym, wojsko wybrało i aklamowało nowego cesarza – Dioklecjana. Nie był to jednak koniec walki o władzę. Na horyzoncie pozostał cesarz Karinus. Dioklecjanowi udało się jednak wkrótce pokonać rywala i w pełni przejąć władzę.
Tetrarchia – początki
Nowemu cesarzowi udało się pokonać rywali w walce o władzę, lecz nie oznaczało to końca jego problemów. Cesarstwo bowiem zostało pozostawione w niezwykle wrażliwym położeniu po około 50 latach ciągłych uzurpacji. W konsekwencji, Dioklecjan na cezarapowołał Maksymiana, w celu zajęcia się walką z germańskimi piratami. Nowy cezarpodołał zadaniu, lecz szybko stanął w obliczu nieposłuszeństwa Karauzjusza, który wycofał się w flotą do Brytanii i przejął w niej rządy jako niezależny władca.
Będąc świadkiem niepowodzeń w zwalczeniu Karauzjusza oraz z narastającymi napięciami na granicach, Dioklecjan zdecydował się na reformę ustroju. W 293 roku uniósł Maksymiana do rangi augusta i dał mu zarząd zachodnią częścią Cesarstwa. Jakiś czas później powołał dwóch cezarówjako kolejnych współwładców. Cezarem Dioklecjana został Galeriusz, a cezarem Maksymiana – Konstancjusz (ojciec Konstanstantyna Wielkiego!).
Grupa tetrarchów w Wenecji. Zdjęcie przedstawia rzeźbę datowaną na początek IV w., która w XIII w. została przewieziona z Konstantynopola do Wenecji, gdzie została wmurowana w narożnik fasady bazyliki św. Marka. Rzeźba przedstawia grupę tetrarchów w braterskim uścisku.
Jednym z czołowych zadań cezarów było prowadzenie kampanii wojennych w imię swoich augustów. W taki sposób Konstancjuszowi udało się zdobyć liczne zwycięstwa za Renem oraz pokonać Karauzjusza w Brytanii. Galeriusz zaś hucznie zwyciężył w Armenii, czego skutkiem miała być restauracja na tron Tiridatesa III.
Cesarze podzielili się swoją władzą na różnych terytoriach imperium. Nie oznaczało to bynajmniej jego podziału, wręcz przeciwnie – jakiekolwiek akty prawne wystawiane przez jednego z cesarzy, obowiązywały na pozostałych terenach państwa. Dioklecjan z Galeriuszem stał się augustem i cezarem Wschodu, a Maksymian z Konstancjuszem – augustem i cezarem Zachodu.
Ideą przyświecającą tetrarchii było działanie władców jak jedna rodzina – współwładcy Dioklecjana nawet przyjęli jego nazwisko Valerius, aGaleriusz i Konstancjusz wraz z otrzymaniem tytułów cezarów, stali się w świetle prawa adoptowanymi synami augustów – pierwszy Dioklecjana, a drugi Maksymiana. Ponadto, scalanie czterech władców w jedność przypieczętowały małżeństwa między członkami ich rodzin.
Zmiana ustroju na tetrarchię była również wydarzeniem religijnym. W idei tetrarchii cesarze byli namiestnikami bogów na świecie, w związku z czym Dioklecjan i Galeriusz reprezentowali Jowisza, a Maksymian z Konstancjuszem – Herkulesa. Każdy z cesarzy miał również swojego boga-protektora:
- Dioklecjan – Jowisza,
- Galeriusz – Marsa,
- Maksymian – Herkulesa;
- Konstancjusz – Sol Invictus (łac. Słońce Niezwyciężone).
Pomimo działania tetrarchii w ramach jednej rodziny cesarskiej rozsianej po różnych częściach Imperium, niezaprzeczalny jest fakt autorytetu Dioklecjana w trzymaniu tego ustroju w całości.
Dla namiestnika Jowisza, gwarantem uniknięcia uzurpacji w nowym systemie były abdykacje augustówpo dwudziestu latach rządów, by na ich miejsce wchodzili poprzedni cezarowie. Po takiej zmianie, nowi augustowiemieli powołać kolejnych cezarów.
To jest dokładnie to, co wydarzyło się 1 maja 305 roku – Dioklecjan i Maksymian abdykowali i na ich miejsce, jako augustów, powołano Galeriusza i Konstancjusza. Cezarem Galeriusza stał się jego siostrzeniec Maksymin Daja, a cezarem Konstancjusza – Sewer.
Widmo kryzysu
Wizję kontynuacji ustroju wprowadzonego przez Dioklecjana rozmyła nagła śmierć Konstancjusza w 306 roku oraz aklamacja przez wojsko na augusta jego syna, Konstantyna. Sewer, cezar i prawny następca Konstancjusza, nie chciał jednak rozpoczynać wojny domowej, z tego powodu więc ogłosił Konstantyna augustem.
Pokojowych zapędów nie miał jednak Maksencjusz, syn Maksymiana, który nie mógł pogodzić się z brakiem tytułu cesarza. Wraz z ojcem, Maksymianem, zbuntował się przeciwko Sewerowi, w konsekwencji czego w roku 307 roku ten został zmuszony do abdykacji i zamordowany.
W tym samym czasie Galeriusz dokonał inwazji na Italię. W związku z nią, Maksymian i Maksencjusz weszli w sojusz z Konstantynem, a potwierdzić je miało jego małżeństwo z córką Maksymiana, Faustą.
Niedługo po odparciu ataku Galeriusza przez Maksymiana i Maksencjusza, narodził się konflikt między ojcem i synem, w efekcie którego Maksymian musiał uciekać do Konstantynopola.
W 308 roku miało miejsce spotkanie w Carnuntum, w którym uczestniczył Dioklecjan, Maksymian, Maksencjusz, Konstantyn oraz Galeriusz. Pomimo próśb Galeriusza, Dioklecjan nie zdecydował się na powrót do władzy. Zamiast tego na augustów zostali wybrani Galeriusz i Konstantyn, a na cezarów – Maksymin Daja oraz Licyniusz.
Nowy ustrój jednak nie utrzymał się długo bez walk. Już w 308 roku Maksymian skierował się przeciwko Konstantynowi, lecz w wyniku konfliktu zmarł. Kryzys pogłębiła również nagła śmierć Galeriusza, po której Konstantyn i Licyniusz nawiązali sojusz przeciwko Maksencjuszowi oraz Maksyminowi Dai. Zaczęła się kolejna wojna domowa, której żniwami w 311 roku była śmierć Maksencjusza, a w 313 roku – Maksymina Dai.
Ostatnimi graczami pozostali Konstantyn i Licyniusz, którzy niedługo później rozpoczęli wojnę o jedynowładztwo. Po porażce w 316 roku Licyniusz stracił Illirię. Ostatecznym starciem między cesarzami była bitwa pod Chryzopolis w 324 roku, w wyniku której Licyniusz poddał się, a niedługo po tym został zgładzony. Tetrarchia zakończyła się i uznaje się to za początek samodzielnych rządów Konstantyna.
Bibliografia:
- Ziółkowski A., Historia Powszechna. Starożytność, Warszawa 2009, str. 877-882.
Fot. Tetrarchowie, rzeźba z fasady bazyliki św. Marka w Wenecji, źródło: Wikimedia Commons
Patrycja Wytrykus
Czytaj również:
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS