Беларуская паэтка іспанскага паходжання Анхела Эспіноса Руіс выдала нядаўна ў Варшаве сваю шостую паэтычную кнігу – «Астралябія божых таямніц». «Белсат» паразмаўляў з Анхелай пра загадкі новага паэтычнага зборніка, сакрэты іспанскага футболу і пра тое, як выкарыстоўваць цемру, якую носім у сабе.
Анхела Эспіноса Руіс, беларуская паэтка іспанскага паходжання, даследніца-славістка, доктарка філасофіі. Варшава, Польшча. 15 ліпеня 2024 года.
Фота: Белсат
– Анхела, ну што: іспанцы – чэмпіёны Еўропы па футболе…
– Зміцер, я, на жаль, не глядзела ніводнага матчу «Еўра-2024». Такі складаны перыяд, было не да футболу. Трэба было выдаць кнігу і закончыць акадэмічны год на працы. Фінал таксама не глядзела. Бо калі б Іспанія раптам прайграла, людзі сказалі б, што гэта праз мяне, бо я нічога не глядзела, а фінал паглядзела і – хана (смяецца)!
«Нічога дзіўнага, што ў Іспаніі нараджаюцца такія гульцы, як Ямаль»
– Калі спытаўся ў цябе на самым пачатку, дзе ставіць націск у тваім імі (на першы склад!) ты сказала, што не любіш яго. Чаму?
– Таму што яно рэлігійнае. Анёльскае такое. Ва ўяўленні большасці анёл – гэта такая ідэальная і мегадобрая істота. А я не такая.
– Ну, у нашым уяўленні Іспанія сама вельмі рэлігійная краіна, каталіцкая…
– Абсалютная няпраўда. Іспанцы – толькі намінальна каталікі. Проста большасць любіць ладзіць імпрэзы ды святкаваць. Але ў касцёл заходзяць, можа, чатыры разы за жыццё, і апошні раз – нагамі наперад. Калі і можна сказаць, што Іспанія рэлігійная краіна, дык толькі ў тым сэнсе, што сапраўдная рэлігія для іспанцаў – гэта той жа футбол.
– Веру. Але якое неба трэба мець над галавой і траву пад нагамі, каб так гуляць?..
– Гэта не трава і не неба – гэта традыцыя. Вялікая традыцыя. Футбол стаўся часткай нацыянальнай культуры іспанцаў. Таму нічога дзіўнага, што ў Іспаніі нараджаюцца такія гульцы, як Ямаль, якому споўнілася толькі 17 гадоў. Калі такая школа за спінай – то лёгка. Там шукаюць дзяцей з талентамі і адразу клічуць трэнавацца ў «Барсэлону» ці «Рэал».
– Жартую, але, можа, сакрэт у мове? Марадона, Мэсі, Касілляс, Ямаль – можа, гэта іспанскай граматыцы трэба дзякаваць за іхныя геніяльныя ногі?
– Ай ну, ногі як ногі (смяецца). Мяркую, што таямніца поспеху ўсё ж у традыцыі, часткай якой ёсць і мова.
«У беларускай мове я знайшла свой паэтычны голас»
– Згода. У 2011 годзе ты ўпершыню пачула беларускую мову, а ў 2024-м выдала шостую кнігу вершаў па-беларуску. Ці змяніла цябе, іспанку, нашая мова?
– Моцна. Кожная новая мова змяняе чалавека, асабліва, калі ён узыходзіць з ёй на нейкі адносна высокі ўзровень. Бо мова ніколі не існуе ў вакууме, яна існуе з культурай, літаратурай, мастацтвам, музыкай і песнямі на гэтай мове. Яна нясе знакі гэтай культуры, ментальнасць ейных носьбітаў, калектыўную памяць. Калі нават не хочаш і нібыта не цікавішся культурай, усё адно датыкаешся да яе праз мову.
І ў беларускай мове я знайшла, я сказала б, свой паэтычны голас. Я заўсёды пісала, старалася складваць радкі, але пакуль не пачала пісаць па-беларуску, нават блізка не задумвалася пра публікацыю сваіх вершаў. Беларуская мова, прынамсі ў маім разуменні, вельмі добра пасуе да паэзіі.
Анхела Эспіноса Руіс, беларуская паэтка іспанскага паходжання, даследніца-славістка, доктарка філасофіі. Варшава, Польшча. 15 ліпеня 2024 года.
Фота: Белсат
– Але як яна цябе змяніла? Прызнавалася, што ты інтравертка. Калі пачала размаўляць па-беларуску, стала хіба яшчэ большаю інтраверткаю?
– Здзівішся, але ўсё наадварот (смяецца)! Я цяпер меншая інтравертка. Беларуская мова зрабіла мяне больш адкрытай. Здаецца, яна адразу надае нейкую «радзімасць» чалавеку. Ты падыходзіш да групы людзей, якія размаўляюць па-беларуску, і кажаш: «Прывітанне, а вы адкуль?» І аўтаматычна робішся часткай гэтай групы. А гэта тое, што мне заўсёды было цяжка рабіць, бо я заўжды трымалася на перыферыі сацыяльных групаў і гублялася, калі даводзілася камунікаваць у групе.
У беларускай мове ёсць нейкая інклюзіўнасць. Калі чуеш чалавека, які размаўляе па-беларуску, адразу нараджаецца ідэя, што паміж намі абавязкова мусяць быць супольная вартасці. З іспанскай так не працуе.
«Там дзе ёсць святло – будзе і цень»
– Гаворыш па-беларуску лепей за многіх беларусаў. У чым сакрэт?
– Калі пачынаю вывучаць новую мову, амаль адразу спрабую пісаць вершы на ёй. Гэта мне дапамагае нават не разумець, а адчуваць мову на такім узроўні, да якога цяжка дайсці іншым спосабам. Прынамсі – для мяне. Не маю ніякай іншай магічнай методыкі. Каб мела, можа, ужо была б мільянеркай і не сядзела б у здымнай кватэры. Проста пішу вершы на новай мове. І гэта спрацоўвае. І першыя вершы па-беларуску пісаліся як моўная практыка. А цяпер вось – новая кніга.
– «Астралябія божых таямніц». Адкуль узяўся гэты вобраз – астралябіі?
– Ну, ты ведаеш, астралябія – такое прыстасаванне, якое паказвае кірункі свету для навігацыі. «Google Maps» у старажытнасці не існавалі (смяецца). А ўвогуле, «астралябія божых таямніц» – гэта цытата з аднаго верша. Чыйго – не скажу. Але гэтая загадка мае канкрэтныя адказы. Той, хто прачытае кнігу, заглыбіцца і падумае, – раскрые таямніцу. Прынамсі, я старалася, каб гэта было магчыма.
– Я прачытаў тваю кнігу як паэтычную інструкцыю не толькі для пошуку кірункаў свету, а найперш – пошуку святла. Як яго ўжываць і як выжываць, калі яго няма. Ці маю хоць троху рацыі?
– Вельмі ў добрым кірунку думаеш. Хаця я не сказала б, што бываюць сітуацыі, калі святла няма. Таму што святло ўнутры чалавека ёсць заўжды. Караткевіч казаў, што кожны чалавек носіць сваё неба з сабой. Такім самым чынам кожны чалавек носіць унутры сваё святло. Проста калі гэта ты – маяк, то табе вельмі цяжка пабачыць гэтае святло, бо раздаеш яго іншым.
Інтэрв’ю
«Хочацца прыгожай перамогі, але я цяпер – за эфектыўнасць». Вольга Лойка – пра суд, палітвязняў і адлігу ў Беларусі
2024.07.16 19:14
– Па-мойму, вобраз маяка з’яўляецца ў тваім вершы «Марыя, лісты на вецер, а ўсё ж…» І я яго прачытваю як ліст да Марыі…
– Ну, вядома, да Марыі Калеснікавай. Мяне вельмі кранула неймаверная гісторыя, калі яна парвала на мяжы свой пашпарт. І пазней, пасля нейкай навіны пра Марыю, я прысвяціла ёй гэты верш. Зразумела, гэта не адзіная асацыяцыя, які ён можа выклікаць. Але – самая відавочная.
Ведаеш, «Астралябія божых таямніц» – гэта не палітычная паэзія, якая, нават калі напісаная па-мастацку, не дае чытачу адысці ад сацыяльнага кантэксту. Тут кантэкст, вядома, застаецца, але як фон. Бо калі яго ігнараваць і адкладваць убок – будзе яшчэ больш балець. Але ёсць пытанні, якія ў самыя цяжкія часіны застаюцца галоўнымі пытаннямі чалавечага існавання. Тыя ж пошукі святла. Экзістэнцыйныя пытанні.
– Але ты заканчваеш кнігу паэмай «Беспрасвецце»…
– Так, там дзе ёсць святло – будзе і цень. І кожны чалавек носіць у сабе не толькі святло, але і цемру. У гэтым сэнсе мне вельмі падабаюцца працы Юнга. Трэба разумець свой цёмны бок, трэба палюбіць яго, прыняць і выкарыстоўваць яго на карысць дабра. Каб і цемра стала сяброўкай.
«Адзін раз я ўжо памерла»
– Пасябравала са сваёй цемрай?
– Ну вось, мая цемра нумар адзін: сяджу тут, даю табе інтэрв’ю, і мне гэта вельмі падабаецца. Ці гэта не самалюбаванне? Цемра! Але калі гэтую, у прынцыпе, негатыўную якасць выкарыстоўваць для прамоўцыі беларускай мовы і культуры, для пісання кніг, то гэта працуе на святло. Дарэчы, вобраз беспрасвецця – гэта купалаўскі вобраз.
– Калі да святла – успомні, калі ласка, самыя светлыя моманты свайго дзяцінства.
– О, яно было вельмі светлым – літаральна! У Малазе, дзе я нарадзілася, 350 сонечных дзён на год. Сонца паўсюль! І мора – за 400 метраў ад нашай хаты. Я жыла з бацькамі і бабуляй. Калі мне было 5 гадоў, нарадзіўся мой брат Ніколяс. Я добра памятаю, як я, калі ён троху падрос, трымала яго і пыталася ў мамы, калі ж ён нарэшце будзе са мной размаўляць і бавіцца. Чакала і чакала!
Блізкімі для мяне былі таксама стрыечныя брат і сястра, якіх пасля смерці іхнай мамы ўзяла пад апеку бабуля. Вельмі добрая сям’я, вельмі сяброўская, вялікая, светлая! Памятаю, як святкавалі Каляды ці Вялікдзень. У нас жа Пасха – гэта не на адзін дзень, калі яйкі малюеш – і ўсё. Гэта цэлы тыдзень працэсіяў.
– А кажаш, не рэлігійная краіна…
– Ну не, гэтыя працэсіі больш культурніцкія. Людзі ўдзельнічаюць у іх, бо там і салодкая вата, і многа ўсяго, і можна прайсціся, і музыка цудоўная. Так, вобразы Хрыста і Марыі прысутнічаюць, але суму няма. Потым сям’я сустракаецца ўдома, ямо традыцыйныя стравы: вельмі шмат рыбы, файныя супчыкі з рыбай і без. Тартылля, якая вельмі падабаецца беларусам. Дарэчы, самая вялікая грамадзянская вайна ў Іспаніі – паміж прыхільнікамі тартыллі з цыбуляй і тымі, хто лічыць цыбулю ў ёй залішняй.
Анхела Эспіноса Руіс, беларуская паэтка іспанскага паходжання, даследніца-славістка, доктарка філасофіі. Варшава, Польшча. 15 ліпеня 2024 года.
Фота: Белсат
– Паэзія! Аж слінкі пацяклі. Бацькі цябе ў строгасці выхоўвалі?
– Не, строгіх правілаў не было. Быў страх, што са мной штосьці можа здарыцца. Бо са мной у дзяцінстве некалькі разоў здараліся вельмі моцныя алергічныя рэакцыі на лекі. Адзін раз я ўжо памерла – толькі ў шпіталі вярнулі да жыцця. І пасля ўся сям’я, асабліва мама, вельмі хвалявалася за мяне, не хацела, каб я выходзіла адна, гуляла да позняга часу, вандравала. Але толькі да пэўнага ўзросту, бо ў 15 гадоў я атрымала стыпендыю ў ЗША. І трэба было мяне адпусціць, бо такая магчымасць выпадае раз на жыццё.
Ну і вось менавіта ў ЗША, у 2008 годзе, я ўпершыню пазнаёмілася з беларусамі. А праз два гады мяне запрасілі ў Варшаву, каб уручыць журналісцкую прэмію «Беларусь у фокусе» за мой тэкст па-іспанску пра тое, як па-рознаму перажываюць перадкалядны перыяд 2010 года іспанцы і беларусы. Арганізатары пераклалі яго на беларускую для кнігі, якую выдалі. І менавіта тут, у Варшаве, я пазнаёмілася з цудоўнымі заангажаванымі людзьмі, пачула жывую беларускую мову і настолькі захапілася ёй, што ўжо не спынілася.
«Кантынгент студэнтаў змяніўся»
– «І застанецца ў нас адна Варшава», – пішаш у адным з вершаў. І ў ім жа: «Твой ложак – суверэнная дзяржава». Гэта ўжо нейкая астралябія для эмігрантаў?
– Можа быць. Можна і так інтэрпрэтаваць (смяецца).
– 13 гадоў таму ў Варшаве ты закахалася ў беларускую мову, а цяпер выкладаеш яе ў Варшаўскім універсітэце. Кола замкнулася. Раскажы пра сваю працу.
– Ну, па-першае, я і вучылася ў Варшаўскім універсітэце, закончыла магістратуру. А потым прыехала працаваць. Заканчваю ўжо трэці год як выкладчыца на кафедры беларусістыкі. Магу сказаць, што пасля 2020 года кантынгент студэнтаў змяніўся. Калі я вучылася, большасць студэнтаў былі палякі. А цяпер толькі тры-чатыры прыходзяць, а рэшта і большасць – гэта беларусы, маладыя людзі, чые сем’і эмігравалі. І гэтыя людзі не абавязкова беларускамоўныя.
– Якія дысцыпліны выкладаеш?
– Розныя. Выкладаю беларускую мову студэнтам першага года. Вельмі часта – літаратуразнаўства. Ці тэорыю літаратуры, гэта ўжо на магістратуры. Рыторыку таксама вяла.
І вельмі задаволеная, што сёлета правяла варштат пісання паэзіі. Уся праграма па-англійску. Запісаліся людзі з Пакістану, Украіны, палякі. І адзін беларус – Дзяніс, які даўно хварэў на рак і нядаўна вярнуўся да вучобы, а вучыўся на факультэце біялогіі. Вельмі кепска яму было ўжо, і лекары не давалі яму шмат часу. Дзяніс узяў усяго два прадметы на семестр, тое, што яго натхняла.
Анхела Эспіноса Руіс, беларуская паэтка іспанскага паходжання, даследніца-славістка, доктарка філасофіі. Варшава, Польшча. 15 ліпеня 2024 года.
Фота: Белсат
І вось я хачу сказаць усім, хто кажа, што гуманітарныя дысцыпліны нікому не патрэбныя. Калі гэты чалавек ужо паміраў і хацеў вучыцца, бо гэта прыдавала яму сілы жыць і адчуваць, што жывы, ён выбраў не праграмаванне ці фінансы – пайшоў на паэзію. Пісаў проста фантастычныя вершы, і нам пашанцавала, што мы паслухалі ягоныя творы.
А потым… мяне запрасілі на пахаванне. І, магчыма, атрымаецца выдаць альбом ці кніжку з ягонымі тэкстамі і фотаздымкамі. Гэта была хіба самая натхняльная і самая сумная гісторыя з маёй працы…
«Калі немагчыма вярнуцца дадому – трэба вяртацца да сябе»
– Паэзія дае святло і надзею. Прачытала сваю «Астралябію» маме?
– Тое-сёе пераклала сама, але некаторыя вершы цяжка на іспанскую перакласці. Дык проста апавядала, пераказвала маме ідэі і вобразы. І даслала кнігу. Мама ў захапленні ад дызайну. Кацярына Пікірэня зрабіла проста фантастычныя ілюстрацыі і ўхапіла дух вершаў.
– Вельмі цёплая кніга. Хоць і няпростая…
– Зміцер Бартосік так і напісаў у прадмове, што выглядае яна проста, «маленькая і тоненькая кніжачка», але «гэта аптычны падман» (смяецца). Можа быць, і так.
– «І грамадою вернемся дахаты…» – гэта мой улюбёны радок.
– Так, у кнізе ёсць гэтая прага вяртання дадому. І калі сёння немагчыма вярнуцца на Радзіму, дадому ці ў нейкі геаграфічны пункт – трэба вяртацца да сябе, да сваіх прынцыпаў.
Інтэрв’ю
Як зрабіць, каб пад падляскіх «гангстараў» скакалі аж у Бразіліі. Вялікае інтэрв’ю з Niczos
2024.07.07 10:32
Размаўляў Зміцер Міраш belsat.eu
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS