Zabezpieczenie zobowiązania podatkowego – procedura wydania decyzji

Podstawy funkcjonowania zabezpieczeń podatkowych

Podstawy funkcjonowania zabezpieczeń podatkowych, są uregulowane przede wszystkich w dwóch aktach prawnych:

• Ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1325 z późn. zm.), zwanej dalej “Ordynacja podatkowa” oraz
• Ustawie dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1427 z późn. zm.) zwana dalej „Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji”.

Regulacje podobne można znaleźć również w innych aktach prawnych, jednak ich funkcjonowanie można porównywać do dwóch podstawowych procedur (ordynacji i egzekucji).

W zakresie zabezpieczeń podatkowych, rozumianych jako zabezpieczenie przedwymiarowe, podstawą prawną funkcjonowania tej instytucji jest art. 33 Ustawy Ordynacja Podatkowa, który stwierdza, że:

Wyciąg z przepisów

art. 33 §1 Ustawy Ordynacja Podatkowa

Zobowiązanie podatkowe przed terminem płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim także na majątku wspólnym, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję. W przypadku zabezpieczenia na majątku wspólnym małżonków przepis art. 29 § 2 stosuje się odpowiednio.

W świetle analizy kolejnych paragrafów tego przepisu należy stwierdzić, że zabezpieczenie może obejmować również odsetki za zwłokę należnych od zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu i powinno następować w drodze decyzji o zabezpieczeniu.

Dwie procedury wydawania decyzji o zabezpieczeniu

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na funkcjonowanie obok siebie dwóch form (procedur) zabezpieczeń zobowiązań podatkowych:

• procedurę na gruncie Ustawy Ordynacja podatkowa – zwana procedurą zabezpieczenia przedwymiarowego lub procedurą zabezpieczenia z ordynacji podatkowej;
• procedurę na gruncie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – zwaną procedurą egzekucyjną w administracji.

Procedura ordynacji podatkowej

Pierwszą procedurą jest zabezpieczenie zobowiązania podatkowego, w rozumieniu ordynacji podatkowej. Służy ono gwarancji spłaty zobowiązań, których wysokość nie została jeszcze określona, lub termin płatności nie nastąpił.

Procedura skorzystania z tego typu zabezpieczenia, wymaga od organu podatkowego oceny zaistnienia przesłanki uzasadnionej obawy, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane. W szczególności ma to miejsce w sytuacjach, gdy zbywa on majątek, lub gdy zachowanie podatnika wskazuje, że trwale nie uiszcza swoich zobowiązań o charakterze publicznoprawnym.

Zgodnie z utrwaloną linią doktryny: zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego przed terminem płatności jest możliwe w okresie pomiędzy powstaniem zobowiązania podatkowego (wskutek doręczenia decyzji ustalającej albo z mocy prawa) a upływem terminu płatności podatku.

Drugim przypadkiem, kiedy taka procedura może mieć miejsce, jest określone w §2 art. 33 dokonanie zabezpieczenia w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej, przed wydaniem decyzji. W takim wypadku również organ powinien dokonać oceny kwalifikacji, czy odpowiednia procedura ma miejsce.

Wyciąg z przepisów

art. 33 §2 Ustawy Ordynacja Podatkowa

Zabezpieczenia w okolicznościach wymienionych w § 1 można dokonać również w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej, przed wydaniem decyzji:

1) ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego;

2) określającej wysokość zobowiązania podatkowego;

3)określającej wysokość zwrotu podatku.

Procedura egzekucyjna

Drugim rodzajem procedury zabezpieczenia, są zabezpieczenia egzekucyjne, które są elementem postępowania egzekucyjnego. Postępowanie to ustawodawca opisał w Ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1427 z późn. zm.), zwanej dalej “Postępowanie egzekucyjne w administracji”, w szczególności w art. 154 i następnych.

Zasadniczo ten rodzaj zabezpieczenia dotyczy należności znanych, które wynikają już z decyzji lub deklaracji podatkowych, które są wymagalne. Chociaż od tej zasady bywają wyjątki – teoretycznie możliwe jest zabezpieczanie przed wydaniem decyzji.

Zabezpieczenie zobowiązania podatkowego w praktyce

Nie ma jednej wiążącej definicji legalnej zabezpieczenia zobowiązań podatkowych – istnieją dwie procedury ich stosowania, których odróżnienie w niektórych sytuacjach może stanowić dla podatników problem. Nie mniej sądy stoją na stanowisku, że procedury te należy z całą pewnością traktować odrębnie. Samo zabezpieczenie winno zaś stanowić pewien wyjątek od reguły, w której to podatnik dobrowolnie spłaca podatki. W maju 2021 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, w sprawie I SA/Po 810/20, postanowił jednak w swoim orzeczeniu spróbować wyjaśnić kwintesencję tej instytucji prawnej.

Opis stanu faktycznego sprawy

Decyzją z lutego 2020 roku, Naczelnik Urzędu Skarbowego określił wysokość zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych, dla podatnika za rok 2011, na konkretna kwotę. Według ustaleń organu, działalność podatnika polegała na sprzedaży wysyłkowej telefonów komórkowych przez internet za pomocą portalu aukcyjnego. Organ stwierdził, że wpłaty były dokonywane przez rachunki bankowe lub za pomocą opcji “za pobraniem” przy odbiorze przesyłek kurierskich. Analiza wyciągów bankowych wykazała jednak różnice z pozycjami przychodów podatkowej księgi przychodów i rozchodów. W kwietniu 2016 roku organ rozpoczął postępowania karnoskarbowe, a decyzją z grudnia 2016 wydał decyzję o zabezpieczeniu. Wielokrotne próby wzywania podatnika do wyjaśnień, kończyły się powrotami awiz z adnotacją „nie podjęto w terminie”. Podatnik złożył odwołanie od decyzji. Jednym z głównych argumentów organów w zakresie zabezpieczenia, była konieczność zawieszenia okresu przedawnienia.

Od decyzji skarżący złożył skargę. Organ podtrzymał swoje stanowisko. W ocenie Sądu skarga okazała się zasadna – Sąd uchylił zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego oraz zasądził od Organu koszty postępowania sądowego. Kwintesencja wyroku sądowego opierała się na podkreśleniu odrębności instytucji zabezpieczenia zobowiązania podatkowego i znalazła się w tezie tego wyroku. Zgodnie z nią (LEX 3180368 dostęp: 2021-07-14) Sąd podkreślił, że:

Wyciąg z orzecznictwa

Teza (aktualna) Wyroku WSA w Poznaniu z 26.05.2021 r., I SA/Po 810/20, LEX nr 3180368

Wydanie decyzji o zabezpieczeniu (określane zwykle jako postępowanie zabezpieczające) ma charakter szczególny. Postępowanie to jest bowiem prowadzone w toku już wszczętego i prowadzonego postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, a wydana w tym odformalizowanym postępowaniu decyzja służyć ma za podstawę podjęcia działań służących zabezpieczeniu wykonania zobowiązań podatkowych, których prawidłowa wysokość nie została jeszcze określona lub ustalona.

Źródła opracowania:

• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1325 z późn. zm.) zwana dalej „Ordynacja podatkowa”;
• Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1427 z późn. zm.) zwana dalej „Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji”;
• W. Stachurski [w:] Ordynacja podatkowa. Komentarz aktualizowany, red. L. Etel, LEX/el. 2021, art. 33;
• Wyrok WSA w Poznaniu z 26.05.2021 r. I SA/Po 810/20, LEX nr 3180368.

Zgłoś naruszenie/Błąd