Zabezpieczenie zaległości podatkowej sposobem fiskusa na zawieszenie biegu przedawnienia

Zabezpieczenie zaległości podatkowej – przesłanki

Ostatnio coraz wyraźniej widać wzmożone zainteresowanie fiskusa możliwością zabezpieczenia przewidywanej kwoty zaległości podatkowej. Kontrolujący mają do tego prawo i to jeszcze w toku kontroli podatkowej, przed wydaniem decyzji określającej wysokość zobowiązania. Działanie fiskusa jest prawidłowe, o ile wystąpi jedna z następujących przesłanek:

• zachodzi uzasadniona obawa, że przyszłe zobowiązanie podatkowe nie zostanie zapłacone,
• jeżeli podatnik trwale nie uiszcza należności publiczno-prawnych, albo
• dokonuje czynności polegających na wyzbywaniu się majtku w celu w celu utrudnienia lub udaremnienia egzekucji administracyjnej.

Za każdym razem organ podatkowy ma jednak obowiązek uzasadnić fakt wystąpienia jednej z wymienionych przesłanek i wykazać jej wpływ na ewentualne niezapłacenie podatku. Szczególnie istotną okolicznością jest obowiązek wskazania przez organ „przybliżonej” kwoty zobowiązania, która według jego przewidywaniom będzie odpowiadać podatkowi do zapłaty ustalonemu po zakończeniu kontroli. Nie może więc być to kwota dowołanie obliczona, ale musi wynikać z realnych szacunków fiskusa.

Skutki zabezpieczenia

Postępowanie zabezpieczające to szczególnie dotkliwa procedura dla podatnika. Jej wszczęcie zazwyczaj wiąże się m.in. z zablokowaniem środków na rachunkach bankowych. Postępowanie to może mieć także negatywny efekt od strony wizerunkowej – ze względu na urzędowe powiadomienie kontrahentów podatnika o zabezpieczeniu dokonywanym na posiadanych względem nich wierzytelnościach.

Konsekwencje dokonania zabezpieczenia są bardzo dotkliwe dla zobowiązanych i wywołują skutki prawne w zakresie przedawnienia, podobne do słynnych już „instrumentalnie wszczynanych postępowaniach karnych skarbowych.” Wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe (jeżeli podatnik został o tym zawiadomiony) prowadzi do zawieszenia biegu terminu przedawnienia. W praktyce organ zyskuje dodatkowy czas na wymierzenie podatku. Podobnie jest w przypadku zabezpieczenia zobowiązań podatkowych. Przyjęcie zabezpieczenia przez organ na wniosek strony albo też doręczenie zarządzenia zabezpieczenia skutkuje również zawieszeniem biegu terminu przedawnienia. Nie wszyscy wiedzą o tych skutkach przedstawionych tutaj działaniach organów podatkowych.  W zeszłym roku ukazały się dwa bardzo ważne wyroki NSA (z 30 lipca 2020 r., sygn. akt I FSK 128/20 i I FSK 42/20) potwierdzające, że instrumentalne wszczęcie postępowania karnego skarbowego, z naruszeniem zasady zaufania, nie stanowi podstawy zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Organy nagminnie wszczynały postępowania karne skarbowe jedynie w celu nieuprawnionego przedłużania (najczęściej właśnie upływającego) terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, bez przeprowadzania jakichkolwiek czynności w postępowaniu przygotowawczym. Ostatecznie NSA stanął po stronie podatników stawiając opór instrumentalnemu wykorzystywaniu przepisów kks.

Organy podatkowe zmieniają taktykę

W konsekwencji organy zmieniły sposób działania i jak się wydaję, w celu osiągnięcia podobnego efektu, jak przy stosowaniu kks zaczęły wszczynać postępowania zabezpieczające. Termin przedawnienia zobowiązania podatkowego jest bowiem zawieszany wraz z doręczeniem zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Podsumowując

Zalecanym jest zaskarżanie decyzji o zabezpieczeniu. Taka praktyka może to bowiem doprowadzić do cofnięcia formalnej przesłanki zawieszenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jednocześnie podobnie jak w przypadku postępowań karnych skarbowych, jest szansa, że sądy ostatecznie znowu staną po stronie podatników i tym razem wypowiedzą się o instrumentalnym wykorzystywaniu przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Jest to jednak zadanie złożone, wymagające czasu i na pewno wsparcia profesjonalnego pełnomocnika.

Tomasz Szymański, doradca podatkowy

Artykuł pochodzi z bloga kontrolapodatkowa.pl