Umowa o handlu między UE a Wielką Brytanią – cła i kontrole graniczne

Brexit – kontrole graniczne i cła

1 stycznia 2021 r. Wielka Brytania wyszła z rynku wewnętrznego i unii celnej co oznacza, że dla UE jest krajem trzecim. Na granicy pomiędzy UE i Wielka Brytanią zostały wprowadzone kontrole. Przedsiębiorcy są zobowiązani m.in. do dopełnienia standardowych formalności celnych, w tym zarejestrowania się w usłudze Krajowej Administracji Skarbowej „e-Klient” (w celu uzyskania numeru EORI), składania zgłoszeń i deklaracji celnych oraz regulowania należności celnych i podatkowych (akcyza).

Jak zostały uregulowane kwestie celne w umowie o handlu i współpracy UE z UK?

Z początkiem 2021 r. Wielka Brytania utraciła wszystkie prawa i obowiązki jako państwo członkowskie oraz jakie miała w okresie przejściowym na mocy Umowy o wystąpieniu. Nie korzysta z pełnego dostępu do jednolitego rynku UE i unii celnej, jak też z umów międzynarodowych (w tym umów o wolnym handlu), które UE zawarła z innymi państwami trzecimi. Stworzyło to nowe bariery dla handlu towarami oraz dla transgranicznej mobilności.

30 grudnia 2020 r. została zawarta Umowa o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (plik PDF; 10,2 MB). Do czasu ratyfikowania przez Parlament Europejski umowa stosowana jest tymczasowo – do 28 lutego 2021 r. z możliwością przedłużenia stosowania, jeżeli proces ratyfikacji będzie się wydłużał.

Dla zminimalizowania skutków wyjścia Wielkiej Brytanii z UE obie strony zgodziły się utworzyć strefę wolnego handlu bez ceł i kontyngentów. Umowa przewiduje zobowiązania w zakresie liberalizacji dostępu do rynku dla towarów, w tym zerowe stawki taryfowe, zerowe kontyngenty na wszystkie towary, które posiadają udokumentowane pochodzenie. Wprowadza także nowoczesne rozwiązania pozwalające zminimalizować bariery w handlu dwustronnym, a także gwarantuje ścisłą współpracę celną i regulacyjną. Oprócz zapewnienia zerowych stawek celnych i kontyngentów, umowa ogranicza również administracyjne opłaty celne za świadczone usługi.

Mimo to handel z Wielką Brytanią po brexicie znacznie różni się od wymiany w ramach jednolitego rynku oraz unii celnej. Przykładowo, cały import podlega formalnościom celnym i musi być zgodny z przepisami strony importującej. Import do UE musi spełniać wszystkie normy UE i podlega kontroli pod kątem bezpieczeństwa, zdrowia i innych zasad porządku publicznego. Konieczne jest też stosowanie reguł pochodzenia towarów w celu ich zakwalifikowania do preferencyjnych warunków handlowych na podstawie umowy.

Jakie kontrole i formalności celne dotyczą handlu między UE a Wielką Brytanią od 2021 roku?

Od 1 stycznia 2021 r. kontrole i formalności wymagane na mocy prawa UE (w szczególności Unijnego Kodeksu Celnego), w tym przywozowe i wywozowe deklaracje skrócone, mają zastosowanie do wszystkich towarów wprowadzanych na obszar celny UE z Wielkiej Brytanii lub opuszczających ten obszar celny do Wielkiej Brytanii. Wymiana handlowa i formalności celne pomiędzy UE a Irlandią Północną odbywają się na dotychczasowych zasadach, zgodnie z Protokołem w sprawie Irlandii i Irlandii Północnej (zawartym w umowie o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa z UE). W stosunku do towarów wprowadzanych i wyprowadzanych z Irlandii Północnej jest stosowany Unijny Kodeks Celny i przepisy dotyczące akcyzy.

Obie strony uzgodniły wzajemne uznawanie programów dotyczących statusu „upoważnionych przedsiębiorców” (AEO) w zakresie bezpieczeństwa i ochrony, umożliwiających korzystanie z uproszczeń i ułatwień związanych z kontrolą celną. Umowa powiela również szereg mechanizmów przewidzianych w Unijnym Kodeksie Celnym i brytyjskich przepisach celnych mających na celu ułatwienia dla przedsiębiorców.

Jednym z ważniejszych elementów ułatwiających transgraniczny przepływ towarów jest stosowanie Konwencji o wspólnej procedurze tranzytowej. Możliwe jest stosowanie także Konwencji TIR (Konwencji celnej dotyczącej międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem karnetów TIR). Umowa przewiduje wprowadzanie nowatorskich rozwiązań dotyczących na przykład stosowania tzw. Pojedynczego Okna (Single Window), zgłoszeń wyprzedzających przed przybyciem towaru na granicę, czy obsługi celnej dla ruchu roll on –roll off (ro-ro), tj. statków przewożących załadowane samochody ciężarowe.

Aby usprawnić odprawy i procedury zwolnienia towarów, każda ze stron będzie kładła większy nacisk na kontrolę (audyt) po odprawie celnej.

Dodatkowo umowa zawiera Protokół w sprawie wzajemnej pomocy w zwalczaniu oszustw celnych.

Czym są reguły pochodzenia i jak je stosować?

Reguły pochodzenia są nieodłącznym elementem każdej umowy o utworzeniu strefy wolnego handlu. Określają „narodowość ”produktów, jeśli zostały całkowicie uzyskane w jednym kraju lub wyprodukowane przy użyciu komponentów lub materiałów pochodzących z więcej niż jednego kraju. Potwierdzenie czy produkt został w wystarczającym stopniu wytworzony/przetworzony w UE lub w Wielkie Brytanii jest konieczne, aby zdecydować, czy może być uważany (w rozumieniu umowy) za produkt „pochodzący” z danej strony tej umowy, a w konsekwencji może być on objęty preferencyjnymi zasadami handlu wynikającymi z umowy (np. zerową stawką).

Zgodnie z umową przedsiębiorcy z UE i Wielkiej Brytanii muszą przestrzegać reguł pochodzenia porównywalnych z tymi, które UE i Wielka Brytania zawarły z innymi partnerami handlowymi. Zasady te i związane z nimi procedury (np. dokumentowanie pochodzenia) są na ogół znane podmiotom gospodarczym.

W umowie przewidziano, że wniosek o preferencyjne traktowanie taryfowe przywożonych produktów może opierać się na:

• sporządzonym przez eksportera pojedynczym oświadczeniu o pochodzeniu (kod dokumentu U116) lub oświadczeniu o pochodzeniu dla wielokrotnych przesyłek identycznych produktów (kod dokumentu U118) wskazującym, że produkt jest pochodzący, lub
• na wiedzy importera (kod dokumentu U117), że produkt jest pochodzący.

Preferencyjne traktowanie może być więc przyznane tylko produktom „pochodzącym” w rozumieniu umowy UE z Wielką Brytanią.

Treść oświadczenia o pochodzeniu jest ściśle określona, a jego wzór zamieszczony jest w załączniku Orig-4 do umowy. Jakkolwiek dopuszczalne jest korzystanie z różnych wersji językowych oświadczenia, to dla uniknięcia wątpliwości co do zgodności sporządzonego oświadczenia ze wzorem, zalecane jest wykorzystywanie przez polskich eksporterów wersji w języku angielskim.

Elementem oświadczenia jest wskazanie numeru eksportera (ang. Exporter Reference Number). W przypadku eksporterów unijnych będzie to numer zarejestrowanego eksportera, czyli numer REX. Podanie w oświadczeniu numeru REX będzie obowiązkowe w przypadku przesyłek zawierających produkty pochodzące w rozumieniu umowy UE-UK, których wartość przekracza próg 6 tys. euro. Jeżeli wartość wywożonych produktów nie przekracza tego progu, oświadczenie może być sporządzone przez każdego eksportera, w tym eksportera niezarejestrowanego w bazie REX (w takim przypadku miejsce na podanie numeru REX nie będzie wypełnione).

Unijni eksporterzy, którzy zamierzają wywozić produkty do Zjednoczonego Królestwa na warunkach preferencyjnych, powinni się więc zarejestrować w bazie eksporterów REX. W Polsce rejestracja prowadzona jest przez Izbę Administracji Skarbowej w Poznaniu – Wydział Centralna Rejestracja. Wytyczne dla przedsiębiorców dotyczące rejestracji w REX, dostępne są na stronie podatki.gov.pl: System zarejestrowanych eksporterów (REX).

Wnioskowanie o preferencyjne traktowanie taryfowe na podstawie tzw. wiedzy importera jest możliwe, jeżeli importer dysponuje niezbędną szczegółową wiedzą o pochodzeniu produktu i spełnianiu przez niego wymogów umowy UE-UK. Wiedza ta musi być oparta na informacjach w formie dokumentów i innych dowodów udostępnionych importerowi przez eksportera lub wytwórcę produktu, które są w posiadaniu importera już w momencie składania zgłoszenia celnego. W oparciu o nie importer musi być w stanie udowodnić, że odpowiednia reguła pochodzenia została spełniona i produkt może być uważany za pochodzący w rozumieniu tej umowy. Jeżeli importer nie będzie w stanie tego wykazać, organ celny odmówi przyznania preferencyjnego traktowania taryfowego.

Eksporterzy brytyjscy będą sporządzać swoje oświadczenia według tego samego wzoru co eksporterzy unijni, ale zgodnie z informacją zamieszczoną na stronie brytyjskiej administracji celnej (dostępną na stronie podatki.gov.pl: Brexit a cło) jako numer referencyjny będzie wykorzystywany numer EORI eksportera.

Informacja dla przedsiębiorców dotycząca formalności celnych w relacjach handlowych z Wielką Brytanią po brexicie