UM Olkusz: Co kryją zamkowe piwnice?

Ciepła jesień sprawia, że posuwają się, prowadzone od trzech miesięcy prace przy odgruzowaniu części piwnic renesansowego pałacu w Rabsztynie. Prace poprzedzane badaniami archeologicznymi przyniosły sporo ciekawych odkryć. Inwestycja jest realizowana przez władze Olkusza w ramach projektu „Zagospodarowanie ruin zamku w Rabsztynie w Gminie Olkusz – stworzenie nowego produktu turystycznego”. W odgruzowywanych obecnie pałacowych piwnicach powstanie podziemny pawilon do obsługi ruchu turystycznego. Zostanie także zagospodarowany teren wewnątrz i na zewnątrz pałacowych murów.

– Uzyskane dofinansowanie pozwala nam inwestować miliony złotych w rabsztyńską warownię. Nawet teraz, gdy jest ona zamknięta z uwagi na prowadzony ogrom prac, przyciąga tłumy turystów. Po zakończeniu inwestycji zamek stanie się jeszcze bardziej atrakcyjny – liczymy, że nie tylko dla przyjezdnych, ale także dla mieszkańców. Pojawią się nowe możliwości, co pozwoli nam zwiększyć potencjał organizacyjny imprez. Myślę, że dużym urozmaiceniem oferty stanie się kawiarnia, bardzo oryginalnie zlokalizowana w murach zamku – komentuje Roman Piaśnik, burmistrz Olkusza.

Do tej pory podmurowano fragment wschodniej ściany bramy wjazdowej, w której powstanie przejście łączące piwnice pałacu z piwniczką pod bramą. Wzmocniono także podstawę poprzecznego muru, przy którym znajdowała się klatka schodowa oraz odkryto w nim przejście łączące dwie komory piwnic. Równolegle trwają prace przy konserwacji i zabezpieczeniu północnej ściany pałacu. Odkryto także przebieg zachodniej ściany pałacu oraz ściany krużganków od strony dziedzińca.

– Podczas odgruzowania zasypiska w części piwnic pomiędzy północną ścianą pałacu, a poprzeczną ścianą, przy której znajdowała się klatka schodowa, okazało się, że w kilku miejscach odsłonięte fragmenty muru są mocno zniszczone. Dlatego, z racji na bezpieczeństwo pracujących tam osób, jak i samej budowli, konieczne było wykonanie szeregu prac zabezpieczających. – mówi Agnieszka Kaczmarczyk, Miejski Konserwator Zabytków w Olkuszu.

Podczas badań archeologicznych znaleziono fragmenty ceramiki, wstępnie datowanej na XVII wiek oraz elementy detali architektonicznych. Najciekawszym jest wykonana z piaskowca kamienna tralka, pochodząca prawdopodobnie z krużganka pałacu. Jest datowana na XVI wiek. Jeśli pozwolą warunki atmosferyczne, to do końca tego roku planowane jest zakończenie badań archeologicznych i odgruzowanie tej części piwnic. Kolejnym etapem będzie wykonanie betonowej płyty dennej. Potem zostanie wykonana żelbetowa płyta przykrywająca przyziemie pałacu.

Kolejne, zaplanowane na przyszły rok prace będą obejmowały wykonanie stalowych schodów łączących poziom patio i taras nad pawilonem. Ponadto, planowane jest wykonanie zabezpieczeń i konserwacji murów tej części pałacu wraz z zabezpieczeniem otworów okiennych. Wzdłuż wschodniej ściany pałacu zostanie wybudowany trójkątny stalowy taras, wsparty na istniejących ścianach. Na dziedzińcu powstanie niewielka modułowa scena, na której będą organizowane koncerty oraz spektakle.

W ramach inwestycji konieczne będzie wykonanie instalacji wodno-kanalizacyjnej wraz z budową szamba poza murami zamku, instalacji wentylacyjnej, grzewczej i elektrycznej. W pawilonie zostanie także wykonana stolarka okienna i drzwiowa oraz posadzki, tynki, podwieszane sufity oraz położone płytki ceramiczne. W podziemnym pawilonie zostaną zlokalizowane obiekty służące obsłudze ruchu turystycznego. Będzie tam informacja turystyczna i kasa biletowa, a także węzeł sanitarny z toaletami i kawiarnia dla zwiedzających. Na dziedzińcu powstanie strefa rekreacyjna ze sceną i trawiaste tarasy.

Warto dodać, że w ramach projektu część zamku zostanie przystosowana dla potrzeb osób niepełnosprawnych, m.in. zostaną usunięte progi, co umożliwi samodzielny wjazd osób na wózkach inwalidzkich na dziedziniec zamku dolnego. Także jedna z toalet w podziemnym pawilonie będzie przystosowana dla osób niepełnosprawnych. Przeprowadzenie tych prac pozwoli zamknąć zasadniczy zakres robót budowlanych, koniecznych do udostępnienia całości zamku zwiedzającym. Planowany termin zakończenia inwestycji to 30 października 2020 roku. Na realizację tego ambitnego zadania władze Olkusza pozyskały dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014 – 2020, 11 Oś 6 Dziedzictwo regionalne, Działanie 6.3 Rozwój wewnętrznych potencjałów regionu Poddziałanie 6.3.1 Rozwój lokalnych zasobów subregionów – z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Umowę na dofinansowanie Gmina Olkusz podpisała 17 stycznia 2019 roku. Wartość projektu: 3 114 883,65 zł, z czego 1 709 387,32 pokryje unijne dofinansowanie. Warto dodać, że zakończyły się już, prowadzone w ramach innego projektu, prace polegające na zabezpieczeniu konstrukcyjnym murów pomiędzy bramą i skałą, na której wznosi się zamek górny, a także samego ostańca skalnego.

Pałac w Rabsztynie został zbudowany na przełomie XVI i XVII wieku w miejscu zamku dolnego. Jego budowę przypisuje się dwóm kolejnym starostom rabsztyńskim, czyli marszałkowi wielkiemu koronnemu Zygmuntowi Gonzaga Myszkowskiemu (1562 – 1615) oraz marszałkowi wielkiemu koronnemu Mikołajowi Wolskiemu (1553 – 1630). Zamek został spalony przez Szwedów. Przed zniszczeniem zamku podczas Potopu szwedzkiego starostą rabsztyńskim był bogaty magnat, kanclerz wielki koronny Stefan Koryciński herbu Topór. Dzięki sporządzonej w 1665 roku lustracji królewszczyzny rabsztyńskiej wiemy, że w renesansowym pałacu było około 40 komnat.