Śladami Messiera: M45 – Plejady

O obiekcie:

Gromada skatalogowana przez Charlesa Messiera jako obiekt M45 to najbardziej znana gromada otwarta na nocnym niebie – Plejady. Swoją popularność zawdzięcza temu, że można ją obserwować nieuzbrojonym okiem i jest bardzo łatwa do odnalezienia, ze względu na swój charakterystyczny kształt. Najjaśniejsze gwiazdy gromady przypominają bowiem pomniejszony Wielki Wóz. Są to błękitne olbrzymy o typie widmowym B. Prócz nich w skład gromady wchodzi ponad tysiąc innych gwiazd. Szacuje się, że około 25% obiektów w M45 to brązowe karły – obiekty gwiazdopodobne, o zbyt małej masie, by w ich wnętrzu mogło dochodzić do przemiany wodoru w hel. Jednakże stanowią one około 2% masy całej gromady.

W skali Wszechświata Plejady są młodą gromadą, liczącą sobie około 100 milionów lat. Wokół gwiazd jeszcze znajduje się otoczka gazowa – pozostałość po gwiezdnej kolebce, w której powstały. Po raz pierwszy została ona dostrzeżona w połowie XIX wieku. Średnia odległość M45 od Ziemi to około 444 lat świetlnych (136,2 parseków).

ESA/Hubble (M. Kornmesser & L. L. Christensen)

Pochodzenie nazwy gromady – Plejady tłumaczy się na dwa sposoby, oba wywodzące się z antycznej Grecji. Może ona wywodzić się z plein, co oznacza płynąć. W Starożytności wykorzystywano heliakalny wschód Plejad (moment, kiedy ciało niebieskie jest po raz pierwszy widoczne na wschodzie) do określenia początku sezonu żeglarskiego na Morzu Śródziemnym. Natomiast kończył się on wraz z zachodem heliakalnym (obiekt o świcie znika za zachodnim horyzontem), kiedy to nadchodziła zima i pogoda była mniej sprzyjająca żegludze. Drugie wytłumaczenie nazwy nawiązuje do mitologicznej Plejone – matki siedmiu sióstr. Stąd też Plejady często nazywa się Siedmioma Siostrami, choć w zależności od kręgu kulturowego pojawiają się także inne określenia. W Europie środkowowschodniej często nazywało się je Babami. W kulturze serbskiej utożsamia się je z sześcioma braćmi i siostrą lub sześcioma swatami. W Nowej Zelandii Plejady były Oczami Umarłych. Można się spotkać także z nawiązaniem do zwierząt. Na Śląsku i Łużycach znane były jako Owieczki, a w Hiszpanii jako siedmioro Koźląt.

[…] I wreszcie
kiedy Plejady, Hyjady, a z nimi moc Orionowa zajdą,
wtedy pamiętaj o nowych w porę zasiewach,
wówczas bowiem pod ziemią dopełnił się czas właściwy.
Jeśli cię trawi pragnienie żeglugi pełnej zagrożeń,
kiedy Plejady w ucieczce przed silną mocą Oriona
zapadają w głębiny mgłą zasnutego morza
i kiedy się zrywają z wszech stron powiewy wiatrów,
wtedy pamiętaj: nigdy nie spuszczaj statków na morze
barwy wina, pilnuj uprawy ziemi – tak radzę.

Oficjalne nazwy najjaśniejszych gwiazd M45 to już bezpośrednie nawiązanie do mitologii greckiej i siedmiu nimf. Są to Alkyone – η Tau, najjaśniejsza gwiazda w Plejadach (2,86 mag), Elektra (3,7 mag), Celaeno – od mitologicznej Kelajno (5,44 mag), Maia (3,86 mag), Merope (4,17 mag), Taygete (4,29 mag) oraz Asterope (5,76 mag). Dwie gwiazdy lekko oddalone od sióstr to Atlas, druga co do jasności gwiazda w gromadzie (3,62 mag), oraz Plejone (5,09 mag), których nazwy nawiązują do mitologicznych rodziców nimf, tytana i okeanidy.

Dziesiątą co do jasności gwiazdą w M45 jest Sterope II (6,43 mag), oznaczana jako 22 Tau. Znajduje się ona w odległości 2,8′ od nieco jaśniejszej gwiazdy 21 Tau (Asterope). Jeszcze do niedawna, nazwy Asterope i Sterope były używane zamiennie w odniesieniu do obu gwiazd. W roku 2016 Międzynarodowa Unia Astronomiczna zarezerwowała nazwę Asterope dla 21 Tau.

W gromadzie M45 można też znaleźć mgławicę refleksyjną NGC 1435, znajdującą się wokół gwiazdy Merope. Została ona odkryta przez Wilhelma Templa w 1859 r. Inne nazwy tej mgławicy to Mgławica Tempel lub Mgławica Merope. Jej przedłużeniem jest IC 349 – również mgławica refleksyjna, zaobserwowana po raz pierwszy przez Edwarda Emersona Barnarda. Natomiast w pobliżu gwiazdy Mai znajduje się inny obiekt tego samego typu, co dwa poprzednie – NGC 1432. Odkrycia dokonali bracia Paul i Prospere Henry. Był to pierwszy obiekt umieszczony w New General Catalogue, który został odkryty dzięki astrofotografii.

Podstawowe informacje:

• Typ obiektu: gromada otwarta
• Numer w katalogu NGC: brak
• Jasność: 1,2m
• Gwiazdozbiór: Byk
• Deklinacja: 24°07’01”
• Rektascensja: 3h 47m 00s
• Rozmiar kątowy: 110′

Jak obserwować:

Najlepszym okresem do obserwacji Plejad jest zima. Latem jest to obiekt dla wytrwałych – na przełomie lipca i sierpnia Plejady wschodzą nad horyzont około północy, o trzeciej nad ranem znajdują się na wysokości 30^o.

M45 można obserwować nieuzbrojonym okiem. W zależności od warunków obserwacyjnych m.in. stopnia zanieczyszczenia światłem oraz od jakości wzroku, jakim dysponujemy, można dostrzec od 6 do kilkunastu gwiazd. Jeśli chcielibyśmy dostrzec więcej gwiazd, to najlepiej skorzystać z lornetki, teleskopy mają zbyt duże powiększenie.

W przypadku problemów ze zlokalizowaniem Plejad najlepiej posłużyć się gwiazdami Oriona i Byka: Bellatrix (γ Ori) oraz Aldebaranem (α Tau). M45 znajduje się na przedłużeniu prostej przechodzącej przez te dwie gwiazdy, w odległości od najjaśniejszej gwiazdy w konstelacji byka równej odległości pomiędzy Bellatrix i Aldebaranem.

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ