Przodków Samuela Fränkla szukać należy w czeskiej Osobłodze (niem. Hotzenplotz). Natomiast ród jego wspólnika i zięcia – Josefa Pinkusa wywodzi się z Leszna. W kolejnym odcinku naszego cyklu badamy pochodzenie dwóch fabrykanckich rodzin, które stworzyły jedną z największych w Europie przedwojennych fabryk tekstylnych.
To właśnie w Osobłodze urodził się najstarszy znany przodek Samuela Fränkla – Itzhak ben Abraham (ok. 1725-1815). Zasiadał w zarządzie bractwa pogrzebowego tamtejszej gminy żydowskiej i był człowiekiem uczonym. Jego żoną była Ernestine Rosenthal. Jedyny znany syn tego małżeństwa – Abraham Isaak Fränkel (1750-1835) wyemigrował z Czech na Śląsk – do Białej (Zulz), gdzie pracował jako kupiec. Żenił się dwukrotnie. Jego pierwsza wybranka to Blume (Bertha) Wiener (? – 1790), drugą zaś była jej siostra Chandel (Joanna) (1773-1866). Z obiema żonami Abraham miał łącznie trzynaścioro dzieci. Ze związku z Joanną urodził się – w 1801 roku – Samuel Fränkel, który w historii zapisał się jako założyciel prudnickiej fabryki tekstylnej.
Wnuk Samuela – Max Pinkus – swej prababce, a jednocześnie matce dziadka, poświęcił fragment autobiografii, którą opublikowano w książce „Max Pinkus we wspomnieniach” (Muzeum Miejskie „Dom Gerharta Hauptmanna” w Jeleniej Górze – Jagniątkowie, 2010). Mieszkała ona w jednym z pokoi w kamienicy na prudnickim Rynku, gdzie funkcjonował sklep Samuela. Jak notował Pinkus „Tutaj leżała w łóżku, w najczystszej i najporządniejszej dekoracji, ze spiczastym nosem, spiczastą szczęką i czepeczkiem jako nakryciem głowy, prababka Fränkel – matką nazywali ją członkowie rodziny”. Max Pinkus przyznaje dalej, że nie wie, ile jego prababcia miała wówczas lat, jednak zauważa, że zawsze była przyjazna wszystkim dzieciom. „Pewnego dnia ów pokój był pusty, dopiero o wiele później wolno mi było dowiedzieć, że ona odeszła, aby odpocząć od pełnego pracy i pewnie nielekkiego życia. Pracowita jako pani interesu i gospodyni domowa, oszczędna i niewymagająca, widziała jeszcze początek wzlotu swoich potomków, szanowana, ceniona i pielęgnowana przez całą rodzinę”.
Z zupełnie innego kierunku wywodzi się ród wspólnika i zięcia Samuela – Josefa Pinkusa. Najstarszy z jego znanych przodków – Josef Lisser – urodził się w wielkopolskim Lesznie, około 1725 roku. Stamtąd udał się na pruski Śląsk, lecz dokładna data emigracji protoplasty rodu nie jest znana. Łatwo natomiast wyjaśnić jej kierunek. Leszno było jednym z najsilniejszych ośrodków żydowskiego handlu w dawnej Rzeczpospolitej i zawsze miało silne związki handlowe ze Śląskiem. Arkadiusz Baron stawia tezę, że z powyższych przyczyn Josef Lisser mógł nie tylko dobrze znać swoją nową ojczyznę, ale i był rzutki w sprawach związanych z handlem. We wrocławskim rejestrze kupców Josef został odnotowany już w 1767 roku. W 1771 był na pewno mieszkańcem Nysy. Wnioskować można to z faktu, że właśnie tam urodził się jego syn Chaim, do którego za chwilę powrócimy. Wówczas – najprawdopodobniej – Josef zmienił nazwisko na bardzo popularne wśród Żydów Pinkus. Z powodu ówczesnych przepisów regulujących status tego typu żydowskich mieszkańców regionu (mogli pracować, przy zastrzeżeniu, że w miejscu pobytu nie stworzą gminy wyznaniowej), na postać Josefa Lissera (Pinkusa) natrafimy studiując księgi podatkowe Białej, siedziby gminy wyznaniowej, gdzie Żydzi mieli o wiele więcej swobód. Występuje on jednak w charakterze osoby mieszkającej poza siedzibą wspólnoty. Zmarł prawdopodobnie w 1796 roku w Nysie.
Josef ze związku z Rebeką Danziger (1736-1822) miał pięcioro dzieci. Wśród nich był wspomniany już Chaim ben Pinchas – Haimann Pinkus (1771/77 – 1850). I to właśnie on jest bezpośrednim przodkiem prudnickiej linii Pinkusów. Jego doskonale zachowany grób odnalazł przed II wojną światową wybitny znawca dziejów Żydów śląskich Bernhard Brilling na cmentarzu w Nysie, jako typową wówczas macewę. Wedle informacji Arkadiusza Barona, grób ten już nie istnieje.
Haimann w swojej karierze zawodowej został poddzierżawcą loterii w Nysie i pracował w…branży tekstylnej, co mogłoby tłumaczyć „żyłkę” do tego interesu jego potomków. 13 marca 1814 roku otrzymał patent obywatelski i jako pruski poddany przyjął określenie Pinkus jako swoje właściwe nazwisko. Z żoną – Dorotheą Proskauer (1806-1899) miał siedmioro dzieci, przy czym najstarszy z nich Josef (1829 – 1909) to właśnie wspólnik i zięć Samuela Fränkla. Człowiek, który odegrał rolę założyciela dynastii i walnie przyczynił się do gwałtownego rozwoju rodzinnej firmy.
Maciej Dobrzański
Na głównym zdjęciu – farbiarni fabryki w 1913 roku. Źródło: Muzeum Ziemi Prudnickiej
Bibliografia
A. Baron. „Max Pinkus. Śląski przemysłowiec i mecenas kultury”. Wydawnictwo mS Opole, 2008
A. Baron, J. I. Zaprucka, „Max Pinkus we wspomnieniach”, Muzeum Miejskie „Dom Gerharta Hauptmanna” w Jeleniej Górze – Jagniątkowie, seria wydawnicza „Gerhart Hauptmann i przyjaciele”, 2010
D. Witkowska/Alexandr Michl-Bernard, „Prudnik i Krnov – miasta nicią budowane”. Starostwo Powiatowe w Prudniku, 2015
Źródła internetowe:
https://www.geni.com/people/Samuel-Fr%C3%A4nkel/6000000007510802312
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS