Siły Zbrojne Ukrainy w misjach pokojowych ONZ

Po rozpadzie Związku Radzieckiego, gdy Ukraina ogłaszała niepodległość i przekształcała się z zależnej republiki sowieckiej w suwerenne państwo, musiała określić pewne kwestie strategiczne związane z jej miejscem w nowo formującym się układzie sił w Europie Wschodniej. Jeden z pomysłów, który później przerodził się na pewien okres w główny nurt przyjęty przez władzę w kontekście budowania pozycji bezpieczeństwa, miał się opierać na tworzeniu państwa bezblokowego. Taka koncepcja powstała po 1994 roku, gdy Ukraina przekazała swój potencjał jądrowy Rosji, która wraz z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi miała „zagwarantować” bezpieczeństwo i niepodzielność Ukrainy. Wizja zapewnienia obrony suwerenności Ukrainy przez światowe mocarstwa powodowała, że określenie się po stronie jednego sojuszu mogłoby poskutkować utratą gwarancji drugiego. Dodatkowo koncepcja bezblokowości cieszyła się poparciem społeczeństwa.

W ten sposób jedną z możliwości prowadzenia skutecznych ćwiczeń zgrywających współpracę sił zbrojnych Ukrainy z innymi partnerami stał się udział w misjach pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Pod egidą ONZ ukraińscy żołnierze mogli zyskać doświadczenie, współdziałając z innymi kontyngentami narodowymi bez wchodzenia w multilateralne sojusze wojskowe, które określałyby potencjalnego przeciwnika lub charakter polityki zagranicznej państwa. Dodatkowo udział w misjach podnosił rangę państwa na arenie międzynarodowej poprzez aktywny wkład w budowanie stabilności w rejonach objętych kryzysem lub wojną.

Wraz z podnoszeniem kompetencji żołnierzy dodatkowym atutem udziału w misjach zagranicznych było utrzymywanie części sprzętu wojskowego w odpowiedniej kondycji. Dla sił zbrojnych Ukrainy w momencie rosyjskiej agresji w 2014 roku posiadanie części sprzętu w odpowiednim stanie ze względu na przygotowania do udziału w misjach zagranicznych okazało się zbawienne w początkowych fazach operacji ATO i w późniejszym okresie, gdy w 2018 roku zwalczaniem separatystów zajęło się regularne wojsko. Wcześniej w obrazie ukraińskiego wojska dominowały redukcje żołnierzy i sprzętu wojskowego oraz ogólne zaniedbanie.

Poniższa analiza przybliży zaangażowanie Ukraińców w misje pokojowe ONZ na całym świecie, skupiając się jedynie na misjach, w których udział wzięli ukraińscy żołnierze lub personel, zarówno cywilny, jak i wojskowy, po 1991 roku. Trzeba jednak mieć na uwadze, że ze względu na brak jednolitych opracowań przedstawiane dane (w kontekście ilościowym i czasowym) będą bazowały na oficjalnych komunikatach zawartych na stronie Ministerstwa Obrony Ukrainy lub innych resortów oraz publikacjach przez nie wydawanych. Brak dokładnych aktualizacji sprawia, że w niektórych przypadkach nie da się podać dokładnych lub aktualnych liczb albo też określić precyzyjnie funkcji, które miał wypełniać kontyngent ukraiński.

Ukraina w Organizacji Narodów Zjednoczonych

Ukraina jest związana z Organizacją Narodów Zjednoczonych praktycznie od momentu jej powstania. Jeszcze jako Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka była jednym z pierwszych państw (członkiem założycielem), które podpisały Kartę Narodów Zjednoczonych – tworząc w ten sposób ONZ. W tym okresie był to praktycznie dodatkowy głos dla ZSRR na posiedzeniach plenarnych Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Niemniej jednak, nawet jeśli Ukraina prowadziła politykę zagraniczną tylko iluzorycznie (jej kierunki i działania były kreowane poza Kijowem), wiązała ją z przestrzeganiem zasad Karty Narodów Zjednoczonych, dotyczących między innymi utrzymywania pokoju międzynarodowego i ochrony praw człowieka. W tym okresie żołnierze narodowości ukraińskiej również uczestniczyli w misjach pod egidą ONZ, jednak charakter wspólnych sił zbrojnych ZSRR powoduje, że oficjalne statystyki i informacje podawane przez ukraińskie ministerstwo obrony co do historii zaangażowania ukraińskich żołnierzy w misjach pokojowych nie przedstawiają ich udziału przed 1991 rokiem.

W momencie ogłoszenia niepodległości przez Ukrainę urząd stałego przedstawicielstwa Ukraińskiej SRR przy ONZ został naturalnie przekształcony w przedstawicielstwo ukraińskie. Od tamtej pory Ukraina czynnie uczestniczy w działaniach ONZ, zarówno militarnie, jak i merytorycznie. Przykładem w tej drugiej dziedzinie jest utworzenie w 1994 roku – z ukraińskiej inicjatywy – Konwencji o bezpieczeństwie personelu ONZ i personelu współdziałającego. Aspekty militarne obejmują wysyłanie własnych kontyngentów wojskowych i personelu w rejon misji pokojowej lub współtworzenie wielonarodowych pododdziałów, których cel był w zasadzie ten sam, czyli udział w misji pokojowej.

Od 1992 roku Ukraina zaangażowała się w dziesiątki misji pokojowych pod egidą ONZ na całym świecie, od państw bałkańskich po oddalone kraje afrykańskie. Ranga peacekeepingu jest na tyle ważna, że ukraiński parlament ustanowił w 2013 roku obchody corocznego Dnia Ukraińskich Sił Pokojowych (15 lipca). Ten fakt zasługuje na szczególną uwagę ponieważ już od 2002 roku, istnieje międzynarodowe coroczne święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ – Międzynarodowy Dzień Uczestników Misji Pokojowych ONZ (29 maja).

Ukraiński peacekeeping w Europie

Misje pokojowe ONZ na terytorium kontynentu europejskiego są związane z kryzysem, jaki tworzył przez wieki tak zwany kocioł bałkański. Mozaika etniczna, która powstawała na przestrzeni stuleci, tworząc narodowości podbijane przez odrębne cywilizacje, spowodowała, że w jednym miejscu stykały się społeczeństwa odmienne religijnie, kulturowo, cywilizacyjnie i etniczne. Wspólna krwawa historia była przeplatana ideą iliryzmu, która miała połączyć ludność południowych Słowian w jedno państwo. Po kilku nieudanych próbach ich zjednoczenia koniec drugiej wojny światowej pozwolił na stworzenie nowej socjalistycznej Jugosławii. Ten twór, łączący sześć bałkańskich państw, przetrwał kilka dekad za sprawą charyzmatycznego przywódcy Josipa Broza Tity, który potrafił umiejętnie balansować między zachodem a wschodem oraz między wewnętrznymi próbami dominacji przez jedną z nacji. Po jego śmierci odżyły stare antagonizmy, a nowe elity, widząc upadek komunistycznych reżimów, zaczęły na fali nacjonalizmu przekształcać swój wizerunek i dążyć do rozpadu pogrążonej w zapaści gospodarczej Jugosławii. Krwawa wojna zmusiła światowe mocarstwa do interwencji w ramach ONZ.

Wojna prowadzona między innymi przez Chorwatów, Serbów i Boszniaków zmusiła Radę Bezpieczeństwa ONZ w 1992 roku do podjęcia rezolucji nr 743, która określała utworzenie i wysłanie w rejon państw byłej Jugosławii sił pokojowych. Siły Ochronne Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNPROFOR) miały docelowo rozdzielić strony konfliktu i zdemilitaryzować teren, a następnie monitorować i współdziałać w celu między innymi odbudowania narodowych/miejscowych sił policyjnych i administracji. Proponowane plany ONZ były jednak odrzucane przez strony konfliktu. Natomiast misja zakończyła się w momencie kontrofensywy chorwackiej w 1995 roku.

Wojska ukraińskie brały udział w misji UNPROFOR praktycznie od początku w 1992 roku aż do jej zakończenia. Łączna liczba żołnierzy i obserwatorów wojskowych stanowiła 1303 osoby. W ich skład wchodziły następujące jednostki:

• 240. Samodzielny Batalion Specjalny (550 osób),
• 60. Samodzielny Batalion Specjalny (550 osób),
• Operacyjna Grupa Oficerów (63 osoby),
• jednostka żandarmerii wojskowej (20 osób),
• grupa obserwatorów wojskowych (10 osób),
• 15. Samodzielny Oddział Śmigłowców (110 osób).

Ich dyslokacja obejmowała rejony sektora Północnego (w Chorwacji), sektora Północ-Wchód (w Bośni i Hercegowinie) oraz Sarajewo (Bośnia i Hercegowina)., natomiast ich zadania opierały się na prowadzeniu czynności operacyjnych, to jest konwojowaniu pomocy humanitarnej dla miejscowej ludności, rozdzielaniu walczących stron oraz patrolowaniu wyznaczonych obszarów odpowiedzialności. Podczas misji według ministerstwa obrony zginęło piętnastu ukraińskich żołnierzy.

Sytuacja na Bałkanach nie została ustabilizowana po 1995 roku. ONZ po wygaśnięciu mandatu UNPROFOR wskutek braku zgody stron konfliktu na jego przedłużenie zmodyfikowała jednostki wchodzące w skład sił pokojowych i rozpoczęła szereg mniejszych, samodzielnych misji na terenie Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Chorwacji i Kosowa.

Po 1995 roku, mimo zawartego układu w Dayton, który kończył wojnę w Bośni i Hercegowinie, sytuacja dalej była napięta. Wiązało się to z istnieniem separatystycznych regionów i innych napięć etnicznych, na przykład w Kosowie. Należy jednak pamiętać, że nie dla wszystkich byłych jugosłowiańskich republik uzyskanie niepodległości wiązało się z wybuchem konfliktu zbrojnego. Bezkrwawe ogłoszenie niepodległości udało się Macedonii, która w listopadzie 1991 roku stała się niezależnym państwem.

Po wygaśnięciu mandatu UNPROFOR Rada Bezpieczeństwa ONZ w marcu 1995 roku ustanowiła rezolucją nr 983 nową misję na obszarze Macedonii. Nowo powstałe Siły Zapobiegawcze Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNPREDEP) stacjonowały na terenie Macedonii, gdzie miały monitorować wszelkie zagrożenia związane z naruszeniem pokoju i próbą destabilizacji regionu wzdłuż granicy z Jugosławią i Albanią. Misja trwała do 1999 roku. Ukraińskie zaangażowanie podczas UNPREDEP sprowadzało się do obecności jednego obserwatora wojskowego, który zajmował się kontrolą i monitorowaniem strefy przygranicznej oraz informowaniem kierownictwa sił pokojowych o naruszeniach zagrażających stabilności regionu.

Kolejne misje, które były spadkobiercami UNPROFOR, skupiały się na Chorwacji, a dokładniej – na istniejących w jej granicach serbskich terytoriach separatystycznych. W 1996 roku RB ONZ poprzez rezolucję nr 1037 ustanowiła Tymczasową Administrację ONZ dla Wschodniej Slawonii, Baranji i Zachodniego Sirmium (Sremu) – UNTAES. Jej głównym celem było koordynowanie wszelkich działań mających doprowadzić do pokojowej reintegracji terenów z niepodległą Chorwacją. Po osiągnięciu celu w 1998 roku misja została zakończona.

W UNTAES wzięło udział 511 Ukraińców. Wchodzili oni w skład następujących jednostek wojskowych:

• 17. Samodzielna Eskadra Śmigłowców (150 osób),
• 70. Samodzielna Kompania Czołgów (160 osób),
• 64. Samodzielna Kompania Zmechanizowana/Specjalna (105 osób),
• 8. Samodzielna Eskadra Śmigłowców (96 osób).

Zadania przez nich wykonywane obejmowały monitorowanie realizacji porozumień zawartych między skonfliktowanymi stronami, mających umożliwić przekazanie kontroli Tymczasowej Administracji ONZ, oraz patrolowanie obszarów i transport personelu ONZ.

W 1996 roku powołano jeszcze jedną misję pokojową na terytorium Chorwacji. Rada Bezpieczeństwa ONZ rezolucją nr 1038 ustanowiła Misję Obserwacyjną ONZ na półwyspie Prevlaka (UNMOP). Ten mały półwysep w południowej Chorwacji stanowił strategiczny punkt w trakcie działań zbrojnych towarzyszących rozpadowi Jugosławii. Początkowo obszar ten był kontrolowany przez siły jugosłowiańskie, a następnie – odbity przez Chorwatów, po czym obie strony zgodziły się w 1992 roku na demilitaryzację półwyspu. Proces ten był monitorowany przez UNMOP od 1996 roku i trwał do końca roku 2002. W tym okresie udział w misji wzięło dwóch ukraińskich obserwatorów wojskowych. Ich zadania skupiały się na monitorowaniu i informowaniu o działalności marynarek wojennych państw w zatoce oraz obecności wojsk chorwackich i jugosłowiańskich w strefie zdemilitaryzowanej.

Ostatnia europejska misja pokojowa ONZ, w której obecnie biorą udział ukraińscy obserwatorzy, to Misja Tymczasowej Administracji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (UNMIK). Terytorium należące dzisiaj do niezależnego, chociaż nie w pełni uznawanego na arenie międzynarodowej Kosowa było przez wieki serbsko-albańską kością niezgody. Rozpad Jugosławii zachęcił tamtejszą ludność albańską do dążeń separatystycznych. Rada Bezpieczeństwa ONZ wobec eskalacji konfliktu utworzyła w 1999 roku rezolucją nr 1244 nową tymczasową administrację UNMIK. Jej głównym celem było monitorowanie wszelkich kwestii związanych z przestrzeganiem praw człowieka i praworządnością, a także pomoc w tworzeniu i koordynowaniu instytucji porządku publicznego oraz organów administracyjnych. Zadania mandatowe i liczebność misji zmieniały się na przestrzeni lat w związku z przejmowaniem niektórych sfer przez UE oraz wewnętrznymi zmianami w państwie.

Ukraina bierze udział w UNMIK od 2000 roku. Wysyła dwóch oficerów sztabowych, których zadania polegają głównie na zbieraniu i analizowaniu informacji dotyczących praworządności, działalności sił KFOR, EULEX i innych organizacji. Dodatkowo wykonują oni inne zadania zgodnie z przydzielonymi stanowiskami.

Przeczytaj też: Bitwa nad Niszem. Jak amerykańskie lotnictwo zaatakowało Armię Czerwoną

Ukraiński peacekeeping w Azji

Misje pokojowe na kontynencie azjatyckim, w które zaangażowała się Ukraina, mają nieco szersze tło niż w przypadku Europy, gdzie skupiają się wokół „kotła bałkańskiego”. Azja stawiała wyzwania w obrębach między innymi Kaukazu, Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu. Podłoża konfliktów ocierały się o rozpad ZSRR i prowadzoną przez Moskwę agresywną „politykę salami”, motywowaną utrzymaniem za wszelką cenę wpływów w tak zwanej bliskiej zagranicy; ponadto w innych regionach dochodziło zarówno do starć międzypaństwowych, jak i wewnętrznych rozłamów.

Pierwszą azjatycką misją, w której wzięli udział Ukraińcy, była Misja Obserwatorów ONZ w Tadżykistanie (UNMOT), funkcjonująca na podstawie rezolucji RB ONZ nr 968. Konflikt między ówczesnym tadżyckim rządem a islamską opozycją tlił się jeszcze przed rozpadem Związku Radzieckiego, a nasilił się w 1992 roku. Od tamtej chwili aż do roku 1997 naprzemiennie wybuchały protesty i starcia siłowe przeplatane próbami porozumień i zawieszeniami broni.

ONZ zaangażowała się i wysłała swoich przedstawicieli w ramach UNMOT, których celem było przede wszystkim nadzorowanie wprowadzenia porozumień dotyczących zawieszenia broni, monitorowanie i odnotowywanie przypadków jego naruszenia oraz pomoc humanitarna w zakresie możliwości. Misja trwała do 2000 roku, a przez cały jej okres udział w niej wzięło dwudziestu jeden ukraińskich obserwatorów wojskowych.

Konflikt wewnętrzny w Tadżykistanie to nie jedyny przykład konfliktu w postsowieckiej strefie „bliskiej zagranicy”. O ile w Tadżykistanie konflikt zażegnano, o tyle rosyjska agresywna polityka tworzyła „zamrożone konflikty” od Mołdawii po państwa Kaukazu. Właśnie tam po wojnie abchasko‑gruzińskiej ONZ ustanowił w 1993 roku na mocy rezolucji nr 858 Misję Obserwacyjną Narodów Zjednoczonych w Gruzji (UNOMIG). Obserwatorzy mieli monitorować przestrzeganie zawieszenia broni pomiędzy zwaśnionymi stronami. Ukraina wysłała pięciu obserwatorów wojskowych w 2001 roku. Przez ten czas nadzorowali oni zdeponowaną broń, kontrolowali wyznaczone strefy bezpieczeństwa oraz monitorowali ogólne przestrzeganie ustalonego przerwania ognia. Swoje zadania wykonywali aż do końca misji, czyli do 2009 roku.

Przełom XX i XXI wieku to również dalszy ciąg krwawych starć arabsko-izraelskich. Bliski Wschód, który płonie praktycznie nieustannie od chwili proklamacji niepodległości Państwa Izrael w 1948 roku, stał się gigantycznym wyzwaniem dla utrzymania pokoju i stabilności. ONZ prowadziła wzdłuż izraelskich granic szereg misji mających na celu sprostać tym wyzwaniom.

W 1978 roku Rada Bezpieczeństwa postanowiła stworzyć siły pokojowe na pograniczu izraelsko-libańskim, na którym dochodziło do starć pomiędzy Izraelem i początkowo palestyńskimi, a później libańskimi bojownikami. Na mocy rezolucji nr 425 i 426 powstały Tymczasowe Siły Zbrojne ONZ w Libanie (UNIFIL), które funkcjonują nieprzerwanie do dzisiaj. Ich główny cel to monitorowanie wycofania się izraelskich sił z terytoriów Libanu i pomoc w przywróceniu pokoju. Ukraina miała swój – dość krótki w stosunku do ogólnego czas misji – epizod w Libanie od 2000 do 2006 roku. W tym czasie służbę poza granicami państwa pełnił tam 3. Samodzielny Batalion Inżynieryjny (650 osób), a od 2001 do 2006 roku dodatkowo w sztabie UNIFIL służyło siedmiu ukraińskich oficerów. Do głównych zadań jednostki inżynieryjnej należało rozminowywanie terenu, utrzymywanie przejezdności dróg i budowanie infrastruktury (baz) na potrzeby misji.

UNIFIL to nie jedyna misja na Bliskim Wschodzie, w którą zaangażowała się Ukraina. W 2003 roku Kijów wysłał swoje jednostki do Kuwejtu, gdzie od 1991 roku trwała Misja Obserwacyjna ONZ w Iraku i Kuwejcie (UNIKOM). Samo zaangażowanie się ONZ w tym rejonie wynikało z irackiej agresji na Kuwejt w 1990 roku. Obserwatorzy misji, działając na podstawie mandatu określonego rezolucją nr 689, mieli monitorować granicę między zwaśnionymi państwami w celu deeskalacji przemocy i ustabilizowania sytuacji. Ukraiński kontyngent biorący udział w UNIKOM składał się z 19. Samodzielnego Batalionu Ochrony RCB (Radiacyjnej/Chemicznej/Biologicznej), który liczył 448 osób i stacjonował w bazie na terenie Kuwejtu. Batalion wykonywał szereg zadań związanych z reagowaniem kryzysowym, rozpoznaniem skażeń, ochroną ludności cywilnej przed konsekwencjami użycia broni masowego rażenia oraz zwalczaniem skutków jej użycia. Ukraińcy brali udział w UNIKOM od kwietnia do sierpnia 2003 roku.

Kolejną misją pokojową w Azji – już nie na Bliskim Wschodzie – była polityczna Specjalna Misja ONZ w Afganistanie (UNSMA). Jest to mało znana misja prowadzona od przełomu 1993 i 1994 roku aż do 2002, później zastąpiona Misją Wsparcia NZ w Afganistanie (UNAMA). Jej ogólnym celem była pomoc w stabilizacji sytuacji w kraju. Od kwietnia 2000 roku aż do maja 2001 roku brał w niej udział jeden ukraiński obserwator wojskowy. Jego zadania wiązały się z organizacją współpracy między ambasadami, stroną rosyjską i innymi siłami stabilizacyjnymi.

Ostatnią misją na kontynencie azjatyckim, w której Ukraina bierze udział od 2013 roku, jest misja na Morzu Śródziemnym w ramach Sił Pokojowych ONZ na Cyprze (UNIFICYP). Powołano je do życia rezolucją RB ONZ nr 186 w 1964 roku. Podłoże misji leży w konflikcie między cypryjskimi Grekami a cypryjskimi Turkami. Od tamtej pory siły pokojowe monitorują sytuację, a po eskalacji konfliktu w 1974 roku mandat misji obejmuje nadzorowanie przestrzegania zawieszenia broni, obserwację strefy buforowej, prowadzenie działań humanitarnych i działań mających wspierać budowanie relacji między zwaśnionymi stronami.

W misji bierze udział od 2013 roku dwóch ukraińskich obserwatorów wojskowych. Do ich zadań należy monitorowanie sytuacji w strefie buforowej, prace analityczne i szereg innych zadań przydzielanych w zależności od zajmowanego stanowiska.

Ukraiński peacekeeping w Ameryce Środkowej

Europa, Azja i Afryka były lub są sceną wielu misji pokojowych, w których angażowali się niebiesko-żółci żołnierze. Za Oceanem Atlantyckim Ukraińcy w ramach peacekeepingu trafili jednak tylko raz – w 1997 roku. Wzięli wtedy udział w Misji Weryfikacyjnej ONZ w Gwatemali (MINUGUA), która trwała od styczna do maja. Powołano ją na podstawie rezolucji RB ONZ nr 1094, a jej głównym celem było weryfikowanie przestrzegania zawieszenia ognia pomiędzy rządowymi siłami Gwatemali a partyzantami z Gwatemalskiego Zjednoczenia Narodowo-Rewolucyjnego.

Sam konflikt rozpoczął się w latach 60. dwudziestego wieku i trwał przez kolejne trzydzieści sześć lat, toteż gdy zwaśnionym stronom udało się wypracować porozumienie, ONZ postanowiła wspomóc realizację procesu pokojowego. W misji wzięło udział ośmiu ukraińskich obserwatorów wojskowych. Ich zadania dotyczyły monitorowania postępowań zawartych w porozumieniu zawieszenia broni, rozdzielanie sił i demobilizacji kombatantów GZNR w wyznaczonych punktach.

Ukraiński peacekeeping w Afryce

Powody interwencji międzynarodowej na kontynencie afrykańskim wiązały się najczęściej z krwawymi wojnami domowymi, wyrosłymi na gruncie kolonializmu i dążenia do niepodległości. Nakładały się na to problemy wynikające z podziałów kolonialnych, przynależności do odrębnych plemion czy religii w ramach jednej kolonii – a więc następnie jednego organizmu państwowego. Dodatkowo wokół wielu konfliktów współistniał problem związany z szybkim przyrostem naturalnym i zacofaną gospodarką w ramach względnie słabo rozwiniętych społeczeństw. Tak zobrazowane uogólnienie Trzeciego Świata, chociaż stygmatyzujące, oddaje wizję wielu konfliktów zbrojnych oraz klęsk związanych z głodem i brakiem odpowiednich struktur sanitarnych w Afryce.

Ukraina bierze udział w afrykańskich misjach ONZ od 1996 roku. W porównaniu z innymi kontynentami to właśnie na „czarnym lądzie” zaangażowanie Ukraińców w jest największe.

Pierwszy afrykański akord dla Ukrainy rozpoczął się w 1996 roku Misją Obserwacyjną ONZ w Angoli (MONUA). Wojna domowa w Angoli wybuchła w 1975 roku i trwała dwadzieścia siedem lat. Po jednej stronie walczył Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli, sprawujący funkcje rządowe (przy wieloletnim wsparciu ze strony Kuby), a po drugiej – ugrupowania partyzanckie oraz wojska regularne Republiki Południowej Afryki i Zairu. Sam konflikt, choć długi, miał swoje epizody zawieszenia broni i próby pokojowego rozwiązania sytuacji, w które zaangażowała się Organizacja Narodów Zjednoczonych. MONUA, powołana rezolucją RB ONZ nr 1118, była spadkobiercą zadań, które wykonywała Trzecia Misja Weryfikacyjna NZ w Angoli (UNAVEM I – 1988–1991; UNAVEM II – 1991–1995; UNAVEM III – 1995–1997). Główne obowiązki dotyczyły wsparcia administracji państwowej, dążeń do pojednania i współpracy między stronami oraz udzielania pomocy humanitarnej. Dodatkowo istniał szereg kwestii związanych z aspektem policyjnym i militarnym, w tym kontrola neutralności policji lub nadzór przestrzegania zawieszenia ognia.

Wysłany w 1996 roku kontyngent ukraiński składał się z 901. Samodzielnej Kompanii Pontonowo-Mostowej, liczącej 200 osób, ośmiu oficerów sztabowych, pięciu obserwatorów wojskowych i trzech żandarmów. Główne zadania były związane z zabezpieczeniem inżynieryjnym na wyznaczonych obszarach odpowiedzialności, w szczególności remontowaniem dróg oraz budowaniem przepraw. Mandat MONUA i pobyt ukraińskich żołnierzy w Angoli trwał do 1999 roku. Niestety kontyngent nie wrócił do ojczyzny w pełnym składzie. Podczas misji zginął jeden ukraiński żołnierz.

Od 2000 roku ukraińskie błękitne hełmy zaczęły brać udział w misjach pokojowych od zachodu po wschód kontynentu. Po Angoli ukraiński kontyngent wojskowy wysłano do Sierra Leone. To zachodnioafrykańskie państwo od 1991 do 2002 roku pochłaniała wojna domowa między stroną rządową a rebeliantami między innymi ze Zjednoczonego Frontu Rewolucyjnego. Krwawa wojna – pełna ludobójstwa, masowych gwałtów, wykorzystywania dzieci-żołnierzy i innych zbrodni – musiała zaangażować społeczność międzynarodową.

W 1998 roku ONZ powołała misję obserwacyjną, która do października 1999 roku monitorowała sytuację w kraju oraz nadzorowała rozbrojenie i demobilizację. Następnie mandat misji został poszerzony i rezolucją RB ONZ nr 1270 powołano Misję ONZ w Sierra Leone (UNAMSIL), która trwała do końca 2005 roku. Jej głównym celem było koordynowanie współpracy między zwaśnionymi stronami w celu wprowadzenia w życie ustaleń zawartych w porozumieniu pokojowym z marca 1999 roku. Zadania mandatowe obejmowały dodatkowo kwestie związane z rozbrojeniem, demobilizacją, nadzorem przestrzegania zawieszenia ognia i reintegracją byłych kombatantów ze społeczeństwem.

Ukraińskie siły wchodzące w skład UNAMSIL obejmowały:

• 4. Samodzielny Batalion Remontowo-Budowlany (530 osób od grudnia 2000 do lutego 2005);
• oficerów pełniących funkcje w sztabie misji (do 20 osób od grudnia 2000 do kwietnia 2005);
• 20. Samodzielny Oddział Śmigłowców (110 osób od marca 2001 do grudnia 2004);
• obserwatorów wojskowych (do 20 osób od sierpnia 2001 do grudnia 2005).

Do głównych zadań jednostki remontowej należało zabezpieczenie materiałowo-techniczne, szkolenie załóg transporterów opancerzonych i kierowców ciężarówek oraz transport towarów humanitarnych. Natomiast jednostka śmigłowców między innymi przeprowadzała loty obserwacyjne, transportowała personel ONZ i ewakuowała rannych. Misja w Sierra Leone, tak samo jak MONUA, nie obyła się bez ofiar. Podczas UNAMSIL życie straciło sześciu ukraińskich żołnierzy.

Ukraińskie zaangażowanie w Afryce od 2000 roku to nie tylko Sierra Leone. Równolegle Kijów wysłał personel do Etiopii i Erytrei oraz Demokratycznej Republiki Konga. W obu przypadkach byli to obserwatorzy wojskowi, a w DRK – dodatkowo oficer sztabowy.

Konflikt erytrejsko-etiopski tlił się już od lat sześćdziesiątych XX wieku. Erytrea walczyła o niepodległość i odłączenie się od Etiopii, co ostatecznie nastąpiło po referendum w kwietniu 1993 roku. Do kolejnej eskalacji między dwoma już suwerennymi podmiotami, doszło w 1998 roku. Po dwuletnich starciach strony podpisały porozumienie o zawieszeniu broni, a Rada Bezpieczeństwa ONZ postanowiła utworzyć na mocy rezolucji nr 1320 Misję ONZ w Etiopii i Erytrei (UNMEE). Personel ONZ stacjonował na granicy państw, w 25-kilometrowej strefie bezpieczeństwa. Zadania mandatowe dotyczyły nadzorowania zawieszenia broni, monitorowania pozycji jednostek sił obu stron, nadzoru nad wyznaczoną strefą oraz likwidacji min w strefie bezpieczeństwa i jej sąsiedztwie.

Ukraiński personel wysłany do UNMEE stanowiło siedmiu obserwatorów wojskowych. Ich zadania obejmowały również pomoc w organizowaniu powrotów dla uchodźców i wysiedleńców. Obowiązki wykonywali do 2008 roku.

Ukraińska przygoda w Demokratycznej Republice Konga zaczęła się w tym samym roku co UNAMSIL i UNMEE, ale zaangażowała Kijów na dłużej. Sama interwencja ONZ w DRK jest związana z kryzysem, który rozpoczął się z chwilą początku ludobójstwa w sąsiedniej Rwandzie w 1994 roku. Członkowie rwandyjskiego plemienia Hutu, które odpowiedzialne było za wymordowanie setek tysięcy Tutsi, masowo uciekali do ówczesnego Zairu. W 1996 roku sytuacja w Zairze zaogniła się i doszło do wojny domowej, która trwała do 1997 roku i była preludium do tak zwanej afrykańskiej wojny światowej. Ten konflikt ciągnął się aż do 2003 roku, angażując osiem afrykańskich państw: DRK, Namibię, Zimbabwe, Angolę, Czad, Ugandę, Rwandę i Burundi.

W 1999 roku część walczących stron podpisała porozumienie o zawieszeniu broni i rozmieszczeniu sił pokojowych ONZ. Wobec tego Rada Bezpieczeństwa ONZ uchwaliła rezolucję nr 1279, która utworzyła Misję Obserwacyjną ONZ w Demokratycznej Republice Konga (MONUC). Jej głównym celem było nadzorowanie rozejmu, podejmowanie starań o pokojowe rozwiązanie sytuacji kryzysowej, prowadzenie dialogu ze zwaśnionymi stronami, wspieranie pomocy humanitarnej, analizowanie informacji dotyczących sił i środków stron walczących oraz rozminowywanie terenu i usuwanie innych materiałów wybuchowych. Ukraina wydelegowała do MONUC dziesięciu (podnosząc w niektórych latach liczbę do trzynastu) obserwatorów wojskowych, którzy głównie nadzorowali punkty kontrolne i wyznaczone strefy bezpieczeństwa, w tym kontrolowali proces wycofania broni i rozminowania oraz dodatkowo uczestniczyli w spotkaniach komitetów i komisji wojskowych.

Mimo podpisania porozumienia i obecności sił pokojowych wojna trwała dalej do 2003 roku, a jej następstwa prowadziły do kolejnych wieloletnich kryzysów. Państwo było niestabilne, a administracja – niewydolna. Do tego dochodził problem głodu i chorób, przy czym miliony osób zostały wysiedlone lub pozbawione dachu nad głową. Przez kolejne lata dochodziło do incydentów zbrojnych lub lokalnych ofensyw, toteż w 2010 roku ONZ postanowiła poszerzyć mandat misji. Rezolucją RB nr 1925 MONUC została przeobrażona w Misję Stabilizacyjną Organizacji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga (MONUSCO).

Mandat misji obejmował fizyczną neutralizację i rozbrajanie grup rebelianckich, ochronę personelu międzynarodowego i ludności cywilnej, wsparcie administracji w walce z bezprawiem oraz koordynację szeregu reform wojska, policji i wymiaru sprawiedliwości. Dodatkowo ONZ w swoich kompetencjach mandatowych odpowiada za pomoc w zabezpieczeniu techniczno-logistycznym przy organizacji wyborów w kraju. Wobec zmian charakteru misji Ukraina wysłała po 2010 roku jeszcze sześciu oficerów sztabowych.

Z kolei w 2012 roku udział w misji rozpoczęła 18. Samodzielna Jednostka Śmigłowców. Kontyngent liczył 250 żołnierzy, dysponował śmigłowcami bojowymi Mi-24 (cztery sztuki) i śmigłowcami transportowymi Mi-8MT (również cztery). Wystawienie jednostki wojskowej dysponującej śmigłowcami poszerzyło listę zadań wykonywanych przez Ukraińców. Do ich nowych obowiązków należało prowadzenie rozpoznania powietrznego, odstraszanie i w razie potrzeby wsparcie ogniowe sił lądowych ONZ, prowadzenie operacji poszukiwawczo-ratowniczych oraz w zależności od potrzeb inne mandatowe zadania w zakresie zasad użycia siły.

MONUSCO jest kolejną misją obok wcześniej opisanych UNMIK (Kosowo) i UNIFICYP (Cypr), w której ukraiński personel w dalszym ciągu bierze udział. Jest to jednak również kolejna misja afrykańska, z której do ojczyzny nie wróci pełny skład. Według oficjalnych informacji do tej pory w DRK życie straciło trzech ukraińskich żołnierzy.

W 2004 roku ukraiński kontyngent wojskowy trafił do Liberii – kolejnego zachodnioafrykańskiego państwa, w którym na przestrzeni lat 1989–2003 stoczono dwie wojny domowe. W tym czasie ONZ powołała misję obserwacyjną (UNOMIL), trwającą od 1993 do 1997 roku. Wobec późniejszej eskalacji konfliktu, a następnie zawarcia porozumienia pokojowego w 2003 roku, strony zwróciły się z prośbą do ONZ o wysłanie sił pokojowych do Liberii. Wobec tego RB ONZ rezolucją nr 1509 utworzyła Misję Narodów Zjednoczonych w Liberii (UNMIL). Zadania mandatowe polegały na nadzorowaniu wprowadzania rozejmu, ochronie personelu ONZ, wsparciu pomocy humanitarnej oraz pomocy w reformie krajowych sił militarnych i policyjnych.

Ukraina wysłała w 2004 roku do Liberii 56. Samodzielną Jednostkę Śmigłowców. Oddział liczył momentami nawet do 301 osób, a na stanie miał śmigłowce bojowe Mi-24 (sześć) i transportowe Mi-8MT (osiem). Do ich zadań należało rozpoznanie i obserwacja, transport, wsparcie lotnicze dla jednostek ONZ, czynności poszukiwawczo-ratownicze oraz ewakuacja rannych. W 2014 roku w rejon misji zostali wysłani również ukraińscy obserwatorzy wojskowi i oficerowie sztabowi (maksymalnie było ich pięciu). Ich zadania wiązały się z planowaniem i koordynowaniem lotów, transportów lotniczych i innych działań związanych z użyciem operacyjnym jednostek powietrznych. Dodatkowo zajmowali się kwestiami analitycznymi, które dotyczyły między innymi współpracy z organizacjami humanitarnymi.

Ukraińcy odznaczani za udział w kontyngencie UNMIL.
(ONZ)

Obserwatorzy i oficerowie brali udział w misji do 2017 roku, natomiast kontynent wojskowy – do 2018 roku. Liberia to kolejne państwo afrykańskie, z którego Ukraińcy nie wrócili w komplecie. Podczas UNMIL zginęło sześciu ukraińskich żołnierzy.

W czasie misji pokojowej w Liberii Kijów w 2005 roku wysłał również personel na południowy wschód kontynentu afrykańskiego. W ten sposób rozpoczęła się wieloletnia „przygoda” ukraińskich wojskowych w Sudanie, państwie, które wewnętrznie od lat 50. XX wieku było skłócone pomiędzy zdominowaną przez islam północą a chrześcijańskim południem. Konflikty, które toczyły się głównie na południu kraju, związane były z chęcią uzyskania autonomii, a w późniejszych latach całkowitej niezależności przez Sudańczyków z południa.

Ukraina trafiła do Sudanu zaraz po drugiej wojnie domowej, która trwała od 1983 do 2005 roku. Rada Bezpieczeństwa ONZ na mocy rezolucji nr 1590 ustanowiła Misję Narodów Zjednoczonych w Sudanie (UNMIS). Miała ona wesprzeć wdrażanie ustaleń porozumienia pokojowego, które rząd Sudanu podpisał z Ludową Armią Wyzwolenia Sudanu (partyzantką reprezentującą Południe). Znaczący zapis porozumienia mówił o przyznaniu szerokiej autonomii Sudanowi Południowemu na sześć lat, a po ich upływie miało być rozpisane referendum niepodległościowe. Zadania mandatowe obejmowały również szereg czynności koordynujących pomoc humanitarną, w tym ułatwianie powrotu osobom wysiedlonym i uchodźcom oraz rozminowywaniem terenu.

Ukraiński personel UNMIS składał się z jedenastu obserwatorów wojskowych. Ich obowiązki obejmowały między innymi monitorowanie rozejmu, prowadzenie śledztw w przypadku jego naruszenia, obserwację przemieszczania się sił zbrojnych stron na obszarze misji oraz prowadzenie operacji rozminowania wspólnie z innymi organizacjami międzynarodowymi i stronami konfliktu. Ukraińcy wykonywali te zadania przez sześć lat – do 2011 roku, kiedy w wyniku referendum, niepodległość ogłosiło wciąż najmłodsze państwo świata, Sudan Południowy. Wobec takiej sytuacji mandat UNMIS wygasł w lipcu 2011 roku.

Wspomniana wcześniej ukraińska wieloletnia „przygoda” w Sudanie nie skończyła się, lecz przeniosła do Sudanu Południowego i w obszar graniczny między oboma państwami. Jednocześnie w dalszym ciągu konflikt między Sudanem a Sudanem Południowym miał charakter zbrojny. Oprócz starć trwających od 2003 roku na zachodzie Sudanu (w Darfurze) w 2011 roku doszło do zbrojnych incydentów granicznych, w których wojska z północy siłą zajęły region Abyei, otaczający nadgraniczne miasto o tej samej nazwie. Incydenty szybko przerodziły się w regularną walkę, w której wyniku z bogatego w złoża ropy naftowej regionu granicznego ponad 100 tysięcy osób zostało zmuszonych do ucieczki.

Wydarzenia związane z dalszym konfliktem pomiędzy Sudanem a już niepodległym Sudanem Południowym spowodowały że w 2011 roku Rada Bezpieczeństwa ONZ ustanowiła dwie misje pokojowe w tym regionie. Pierwsza była spadkobiercą UNMIS – została powołana rezolucją nr 1996, ustanawiającą Misję Narodów Zjednoczonych w Republice Sudanu Południowego (UNMISS). Druga misja miała związek z walkami na terenie Abyei, gdzie RB ONZ na mocy rezolucji nr 1990 ustanowiła Tymczasowe Siły Zbrojne ONZ w Abyei (UNISFA).

Misja w Sudanie Południowym ma głównie pomóc w budowaniu i utrzymaniu stabilności wewnątrz państwa oraz wesprzeć budowanie wszelkich gałęzi demokratycznej administracji państwowej. Główny nacisk położono na aspekt prawny funkcjonowania państwa i na rozwój ekonomiczny. Ukraina wysłała do Sudanu Południowego czterech przedstawicieli. Trzech z nich sprawuje funkcje obserwatorów wojskowych, czwarta osoba to oficer sztabowy. Do ich zadań należy prowadzenie patroli na obszarze odpowiedzialności, zbieranie i analiza informacji, monitorowanie rozejmu oraz procesu rozbrojenia, demobilizacji i reintegracji, a także zapewnianie stałej łączności władz lokalnych z organizacjami pozarządowymi i międzynarodowymi.

Druga sudańska misja pokojowa stacjonuje w obszarze Abyei. Jest to teren, któremu przyznano specjalny status administracyjny. Teoretycznie obszar należy zarówno do Sudanu, jak i do Sudanu Południowego. Administracją zajmują się specjalnie powołane organy, składające się z przedstawicieli obu stron, natomiast ochronę obszaru, w szczególności ludności cywilnej, powierzono siłom ONZ. O specjalnym charakterze UNISFA decyduje wydana przez Radę Bezpieczeństwa ONZ autoryzacja użycia siły w obronie ludności cywilnej i pracowników humanitarnych. Same zadania mandatowe dotyczą nadzoru wycofywania się stron konfliktu z regionu Abyei, współpracy z miejscowymi siłami porządkowymi w celu ochrony infrastruktury naftowej, ochrony personelu, obiektów i sprzętu misji, współpracy z innymi organami administracyjnymi oraz wsparcia w dostarczaniu pomocy humanitarnej oraz przede wszystkim zapewnieniu ochrony ludności cywilnej.

W UNISFA udział bierze sześciu ukraińskich obywateli, w tym czterech pełni funkcje obserwatorów wojskowych, a kolejnych dwóch jest oficerami sztabowymi. Ich obowiązki obejmują podobne spektrum działań jak w przypadku misji w Sudanie Południowym. Patrolują wyznaczony obszar, zbierają i analizują informacje, monitorują przestrzeganie umowy o tymczasowej administracji regionu i prowadzą inne zadania związane ze stanowiskiem służbowym.

Oprócz MONUSCO, UNMISS i UNISFA, na kontynencie afrykańskim jest jeszcze jedna misja, w której obecnie udział biorą błękitne hełmy z Ukrainy. Jednak przed jej opisem należy wrócić jeszcze do zakończonej misji na zachodzie Afryki.

W 2010 roku Ukraina dołączyła do misji pokojowej w Wybrzeżu Kości Słoniowej – państwie które od lat 60. do lat 90. funkcjonowało stabilnie. Na początku XXI wieku pogrążyło się jednak w konflikcie w wyniku walki o władzę. Zwaśnione grupy polityczne wypracowały wspólne porozumienie w 2003 roku: nowo utworzony rząd z pomocą ONZ, ECOWAS (Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej) i Francji miał przeprowadzić szereg reform w administracji i wojsku.

Ukraińskie Mi-8 z 56. Samodzielnej Jednostki Śmigłowców.
(Ministerstwo oborony Ukrajiny)

W tym okresie ONZ utworzyła Misję na Wybrzeżu Kości Słoniowej (MINUCI), która trwała od 2003 do 2004 roku. Na mocy rezolucji nr 1528 w miejsce MINUCI powołano Operację ONZ na Wybrzeżu Kości Słoniowej (UNOCI). Początkowo miała ona pomagać we wprowadzaniu w życie zapisów porozumienia z 2003 roku, jednak po 2010 roku sytuacja wewnętrzna w WKS zaogniła się i doszło do wybuchu wojny domowej. Mimo jej zakończenia w kwietniu 2011 roku sytuacja w kraju była dalej niestabilna i dochodziło do incydentów.

Mandat UNOCI obejmował monitorowanie zachowań i przemieszczeń uzbrojonych grup na terenie kraju, wsparcie dla rządu w rozbrojeniu, demobilizacji i reintegracji oraz powrocie uchodźców, wsparcie w procesie reform bezpieczeństwa państwa, ochronę ludności cywilnej i personelu ONZ, monitorowanie embarga na broń, a także szereg działań mających na celu wsparcie budowy instytucji państwowych, które współpracowałyby z instytucjami międzynarodowymi, przestrzegając przy tym praw człowieka i jego wolności.

Ukraina zaangażowała się w misję kilkuetapowo w okresie od 2010 do 2017 roku. Początkowo, od listopada 2010 do grudnia 2011 roku, udział w misji brało sześćdziesięciu żołnierzy wyznaczonych ze składu 56. Samodzielnej Jednostki Śmigłowców, która operowała w ramach misji pokojowej w Liberii. Do dyspozycji mieli oni śmigłowce bojowe Mi-24 (trzy) i śmigłowce transportowe Mi-8 (dwa). Ich zadania obejmowały rozpoznanie lotnicze i patrolowanie, eskortę żołnierzy, obserwację i ewakuację medyczną. Ich udział w UNOCI miał związek z wykonywaniem czynności zabezpieczających trwającą wtedy kampanię wyborczą. Po jej zakończeniu grupa powróciła do Liberii. Kolejny etap trwał od sierpnia 2013 do lutego 2016 roku. Brało w nim udział trzydziestu jeden żołnierzy wchodzących w skład grupy lotniczej. Dysponowali oni trzema Mi-24, a do ich zadań należało transportowanie towarów, personelu i VIP-ów ONZ, prowadzenie ewakuacji rannych, wykonywanie lotów obserwacyjnych oraz wsparcie powietrzne dla jednostek lądowych misji ONZ.

Ostatni etap ukraińskiego zaangażowania trwał od maja 2014 do kwietnia 2017 roku. W tym czasie do sztabu misji wysłano trzech oficerów. Każdemu z nich powierzono inne stanowisko: starszego oficera w siedzibie działu koordynacji lotów, funkcjonariusza centrum logistycznego w dowództwie operacji i analityka w centrum analitycznym operacji. Zadania przez nich wykonywane wiązały się ściśle ze stanowiskiem: planowanie i koordynacja ruchu lotniczego, analiza informacji operacyjnych oraz planowanie wsparcia logistycznego komponentu wojskowego operacji.

Ukraiński Mi-24P nad DRK.
(Nazar Wołoszyn, Ministerstwo oborony Ukrajiny)

Ostatnia misja pokojowa, w której Ukraina bierze udział od 2018 roku, to Wielowymiarowa Zintegrowana Misja Stabilizacyjna w Mali (MINUSMA), utworzona w 2013 roku na mocy rezolucji nr 2100 w związku z niestabilną sytuacją w Mali, kryzysami wewnętrznymi i obecnością ekstremistów. Ukraińskie zaangażowanie w misję nie jest jednak przedstawiane w oficjalnym spisie ze strony ministerstwa obrony (ma to związek z brakiem najnowszych aktualizacji). Mandat misji obejmuje zadania zmierzające do ustabilizowania sytuacji instytucjonalnej i humanitarnej w państwie. Dodatkowo siły stabilizacyjne mają chronić ludność cywilną i personel ONZ oraz ochraniać zabytki dziedzictwa kulturowego.

O ukraińskim zaangażowaniu można dowiedzieć się z informacji medialnych. Znalezienie informacji dotyczących szczegółowych zadań wykonywanych przez Ukraińców jest problematyczne, jednak dzięki specjalnym raportom Sekretarza Generalnego o sytuacji w Mali można poznać dokładną liczbę ukraińskiego personelu. W 2019 roku było to siedmiu oficerów sztabowych, a w 2020 roku łącznie ich liczba wynosi dziewięć osób.

Przeczytaj też: „Dyktator mógłby być prezesem koncernu, gdyby użył swoich zdolności w biznesie”

Peacekeeping na własnym podwórku

Wydarzenia z 2014 roku na wschodzie Ukrainy w przenośni zbliżyły Kijów z peacekeepingiem jak nigdy wcześniej. Oczywiście jest to na razie jedynie przenośnia, ale trzeba brać pod uwagę możliwość pojawienia się misji pokojowej na obecnie okupowanym terytorium Ukrainy. O samej możliwości wystąpienia z propozycją takiej misji Ukraina wspomina od 2015 roku. Sprawa została szerzej omówiona w 2017 roku na obradach Zgromadzenia Ogólnego ONZ.

Sprawę komentowali polscy analitycy między innymi z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych i Ośrodka Studiów Wschodnich. Wskazywali oni kilka możliwości i problemów, które oddalają wizję obecności błękitnych hełmów na Ukrainie. Rozbieżności istnieją w kontekście propozycji wysuwanych przez Moskwę i Kijów. Po pierwsze: obie strony mają odmienne zdanie co do zakresu terytorialnego misji, po drugie: co do zadań mandatowych, a trzecia kwestia dotyczy samego udziału państw ONZ.

Rosyjska wizja rozmieszczenia sił pokojowych przekłada się na obecność błękitnych hełmów jedynie na linii rozgraniczenia. Głównym celem mandatowym miałaby być ochrona obserwatorów misji Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE). Dodatkowym warunkiem miałoby być wyposażenie sił pokojowych jedynie w broń lekką. Ukraińskie spojrzenie zakłada obecność sił ONZ na całym terytorium Donbasu z naciskiem na dawną granicę ukraińsko-rosyjską. Główny cel był rozumiany w kontekście demilitaryzacji stref separatystycznych i kontroli wycofania się sił rosyjskich z okupowanych terenów. Wspólny problem dotyczy również składu sił pokojowych. Rosja jest przeciwna udziałowi w misji krajów członkowskich Sojuszu Północnoatlantyckiego, natomiast Ukraina przedstawia podobne obiekcje względem państw wchodzących w skład Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym.

W 2020 roku pomysł rozmieszczenia sił pokojowych dalej był wspominany przez Kijów. Pod koniec lutego minister spraw zagranicznych Ukrainy Wadym Prystajko apelował o wysłanie specjalnej misji ONZ, której miałaby przeanalizować, czy w ogóle istnieje jakikolwiek sens podjęcia próby wysłania sił pokojowych w region Donbasu. Tak wybrane specjalne przedstawicielstwo, którego zadaniem miałaby być sama ocena możliwości, nie wymagałaby (zdaniem ministra) decyzji RB ONZ. Jednocześnie ewentualne rozmieszczenie sił pokojowych na linii demarkacyjnej zostało określone jako potencjalny „plan B”, jeśli zawiodłyby ustalenia formatu mińskiego.

Określenie sił pokojowych przez stronę ukraińską jako „plan B” wskazuje na nieprzychylność Kijowa do wprowadzenia błękitnych hełmów w region Donbasu. Dla Ukrainy mogłoby to oznaczać przymus współpracy z Doniecką i Ługańską Republiką Ludową. Wspólne rozmowy w ramach toczącej się misji pokojowej mogłyby skutkować podobnym scenariuszem jak wcześniej opisywane w artykule konflikty, gdzie strony dążące do separacji uzyskiwały autonomię lub niepodległość. Wobec takiej możliwości wysłanie sił pokojowych mogłoby postawić na równi stronę ukraińską i separatystów.

Rosyjska wizja również pokazuje, że Moskwie nie zależy na realnym wprowadzeniu sił pokojowych nawet na linii rozgraniczenia, gdyż mogłoby to spowodować odsunięcie Rosji od konfliktu na rzecz dialogu z separatystami. Sam pomysł ustanowienia misji pokojowej na terenie między Ukrainą a Donieckiem i Ługańskiem blokuje jednak ukraińskie starania (ze względu na istnienie wspomnianych wielu rozbieżności) i kreuje wizję Moskwy jako orędowniczki pokojowego zakończenia konfliktu.

Perspektywa misji pokojowej na Ukrainie jest bardzo nikła. Dla Polski misja miałaby zaś negatywne skutki. Jako państwo sąsiadujące raczej nie moglibyśmy brać w niej udziału, co odsuwałoby nas od potencjalnego zaangażowania się i monitorowania wewnętrznych kwestii jej przebiegu. Dodatkowo misja sankcjonowałaby istnienie separatystycznych republik jako byty, które uzyskują coraz więcej tożsamości. Byłoby to dużym zagrożeniem zarówno dla Polski, jak i bezpośrednio Ukrainy (chociaż i bez tego kwestia odzyskania decyzyjności i reintegracji terenów jest raczej niemożliwa). Podniesienie rangi separatystów będzie również oznaczało sukces wspomnianej rosyjskiej „polityki salami” lub, inaczej mówiąc, polityki na zasadzie „dziel i rządź”. Byłoby to (jeśli jeszcze możemy mówić, że nie jest) kolejne państwo z zamrożonym konfliktem kontrolowanym przez Rosjan.

Podsumowanie

Ukraina od lat 90. czynnie wspiera budowanie pokoju na świecie. Przytoczona historia ich zaangażowania się w misje pokojowe ONZ pokazuje skalę całego zjawiska. Udział w misjach zagranicznych wzięło łącznie około 45 tysięcy żołnierzy. Obecnie ukraińscy żołnierze uczestniczą w sześciu misjach pokojowych pod egidą ONZ: UNMIK (Kosowo), UNIFICYP (Cypr), MONUSCO (DR Konga), UNMISS (Sudan Południowy), UNISFA (Region Abyei), MINUSMA (Mali).

Można zakładać, że doświadczenia zdobyte w różnorodnych zakątkach świata, gdzie konflikty cechowały się starciami zarówno regularnymi, jak i nieregularnymi, przygotowały do pewnego stopnia ukraińskie siły zbrojne do prowadzenia walk z separatystami. Możliwe, że gdyby nie zaangażowanie się w misje pokojowe, sytuacja na wschodzie Ukrainy rozwiązałaby się znacznie szybciej na jeszcze większą niekorzyść Kijowa. Tu warto zaznaczyć, że na pewno plusem było podkreślone na początku artykułu utrzymywanie części sprzętu bojowego w odpowiednim stanie.

Główną motywacją udziału w misjach ONZ była w przeszłości możliwość współpracy wojskowej z innymi państwami bez jednoznacznego dołączenia do sojuszu wojskowego. Ta kwestia traci jednak na wartości w kontekście przebiegu zmian i prób zbliżenia Ukrainy do NATO na przestrzeni ostatnich lat. Kolejną motywacją może być samo zobowiązanie wynikające z Karty Narodów Zjednoczonych, czyli dbanie o pokój na świecie. Jest to dosyć utopijne i naiwne spojrzenie. O ile każdy żołnierz, który bierze udział w misji pokojowej, powinien być traktowany z należytym szacunkiem, o tyle nie każdy podejmował, decyzję sugerując się chęcią budowania pokoju na świecie. Motywacji jest wiele, a jedną z nich może być perspektywa zarobku. Dokładnie w ten sam sposób należałoby rozpatrywać decyzję rządzących dotyczącą wysłania swoich żołnierzy w rejon misji.

W przypadku Ukrainy kwestia zarobku może być rozumiana w sposób przenośny i dosłowny. Jako przenośnia – gdy rozpatrujemy uzyskanie korzyści niematerialnych, takich jak poprawienie wizerunku państwa/rządu na arenie międzynarodowej czy wyjście z izolacji. Przy oligarchicznym ustroju na Ukrainie istnieje też jednak aspekt dosłowny. Decyzja o wysłaniu kontyngentu w ramach danej misji może wynikać na przykład z chęci stabilizacji regionu, w którym oligarcha prowadzi interesy. Trzeba jednak pamiętać, że są to jedynie spekulacje. Każde państwo musi samo prowadzić merytoryczny bilans potencjalnych zysków i strat wiążących się z udziałem jego żołnierzy w misji międzynarodowej, a decyzja o narażeniu ich życia nie powinna być podejmowana na podstawie zachcianek ideologicznych. Toteż prawdopodobnie za każdą misją stoją powody, dzięki którym rządzący uzyskiwali korzyści. Takie zakulisowe kwestie mogą jednak być niemożliwe do zbadania, a obywatelom pozostaje jedynie nadzieja, że w efekcie korzyści podnoszą ich bezpieczeństwo i status państwa, a nie status materialny władz.

Przeczytaj też: M113 – aluminiowa puszka, która podbiła świat

Bibliografia

1. Biała Księga Ukraińskich Sił Zbrojnych 2009, Ministerstwo Obrony Ukrainy, 2010.
2. Biała Księga Ukraińskich Sił Zbrojnych 2014, Ministerstwo Obrony Ukrainy, 2015.
3. Biała Księga Ukraińskich Sił Zbrojnych 2015, Ministerstwo Obrony Ukrainy, 2016.
4. Biała Księga Ukraińskich Sił Zbrojnych 2016, Ministerstwo Obrony Ukrainy, 2017.
5. Biała Księga Ukraińskich Sił Zbrojnych 2017, Ministerstwo Obrony Ukrainy, 2018.
6. Iwański T., Strzelecki J., Konończuk W., Rosyjska rozgrywka w sprawie sił ONZ w Donbasie, 6.09.2017, OSW, dostęp 20.11.2020.
7. Podilśka S., Маловідомі факти про українських миротворців, 29 maja 2020, armyinform.com.ua, dostęp 20.11.2020.
8. Szeligowski D., Dyner A.M., Perspektywy misji pokojowej ONZ w Donbasie, 5.10.2017, PISM, dostęp 20.11.2020.
9. Emergency International assistance for peace, normalcy and reconstruction of war-stricken Afghanistan A/RES/48/208, un.org, dostęp 20.11.2020.
10. Історія миротворчої діяльності Збройниї Сил України, mil.gov.ua, dostęp 20.11.2020.
11. Past peace operations, un.org, dostęp 20.11.2020.
12. Prystajko proponuje wysłanie misji oceniającej ONZ do Donbasu, 29.02.2020, ukrinform.pl, dostęp 20.11.2020.
13. The situation in Afghanistan and its implications for international peace and security A/RES/50/8, un.org, dostęp 20.11.2020.
14. Ukraine’s participation in the UN peacekeeping activities, 30 stycznia 2014, mfa.gov.ua, dostęp 20.11.2020.
15. UNPROFOR deployment [mapa PDF], kiseljak.nl, dostęp 20.11.2020.
16. Участь Збройних Сил України у міжнародних операціях з підтримання миру і безпеки, mil.gov.ua, dostęp 20.11.2020.
17. Участь ЗС України у міжнародних операціях з підтримання миру і безпеки, mil.gov.ua, dostęp 20.11.2020.
18. Where we operate, un.org, dostęp 20.11.2020.

Ministerstwo oborony Ukrajiny

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ