Sensacyjne znalezisko z połowy 3 tysiąclecia przed naszą erą

Mieszkaniec Potoka Górnego Sławomir Brzozowski w dniu 26 kwietnia znalazł na swoim polu, podczas plewienia plantacji malin, duży fragment siekiery krzemiennej. Zadzwonił do urzędu konserwatorskiego, a następnie sfotografował znalezisko i przesłał mailem jego zdjęcia oraz informację o miejscu odkrycia zabytku do WUOZ Lublin Delegatura w Zamościu. W rozmowie telefonicznej ustalono dogodny termin oględzin miejsca odkrycia i przekazania znaleziska do urzędu konserwatorskiego w Zamościu.

Oględzin terenu odkrycia zabytku archeologicznego pracownicy WUOZ Lublin Delegatura w Zamościu dokonali 8 maja. Odkrywca wskazał dokładne miejsce, w którym znalazł fragment siekierki krzemiennej, więc dokonano lokalizacji tego miejsca urządzeniem typu GPS. Ponadto przeprowadzono prospekcję powierzchniową pola, w trakcie której natrafiono jedynie na 2 fragmenty nowożytnej ceramiki naczyniowej (XVIII-XIX w.) oraz 2 naturalne okruchy krzemienia narzutowego (polodowcowego).

Jak informuje Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków oględziny siekierki krzemiennej przekazanej nam przez znalazcę ewidentnie wskazują, że jest to duży fragment dolnej części czworościennej siekiery z ostrzem, wykonanej z krzemienia świeciechowskiego, posiadającego szaro-brązowawą barwę z różnej wielkości białawymi plamkami. Wszystkie powierzchnie siekiery są bardzo starannie wygładzone. Długość siekiery wynosi ok. 6,5 cm, jej grubość można ocenić na 2,2 cm, natomiast szerokość łukowatego ostrza dochodzi do ok. 6,5 cm. Przekrój wzdłużny zachowanej części siekiery jest klinowaty, natomiast przekrój poprzeczny jest wyraźnie prostokątny i posiada wymiary 6,5 cm x 2,2 cm. Z analizy proporcji tego typu siekier wynika, że pierwotnie całe narzędzie posiadało długość ok. 19-20 cm, a więc była to siekiera o sporych rozmiarach.

Z analizy porównawczej typologii siekier wynika, że jest to najprawdopodobniej narzędzie wykonane przez schyłkowo-neolityczną ludność kultury amfor kulistych i może być datowane na pierwszą połowę 3 tysiąclecia przed naszą erą.

Znaleziska siekier kultury amfor kulistych na terenie naszego województwa są bardzo rzadkie. Generalnie pochodzą z obiektów grobowych, a niekiedy są typowymi znaleziskami luźnymi, nie powiązanymi z żadnymi obiektami. Dotychczas odkrywane były przeważnie we wschodniej części naszego województwa oraz na terenie Wołynia i Podola w Ukrainie. Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków podkreśla, że pojawienie się tego typu zabytków w okolicach Biłgoraja (to już 3 siekiera kultury amfor kulistych) jest pewną sensacją, pozwalającą sądzić, że ludność tej kultury penetrowała znacznie większe obszary niż sądzono dotychczas. Dodatkowo, odkrycie kolejnego zabytku archeologicznego w powiecie biłgorajskim świadczy, że teren ten nie był typową “pustką” osadniczą w pradziejach, jak dotychczas zakładali archeolodzy, ale rozwijało się tu również osadnictwo pradziejowe.

Odkryta siekiera zostanie przekazana do muzeum w Biłgoraju, a w miejscu jej znalezienia zostanie zaewidencjonowane nowe stanowisko archeologiczne.