Artykuł i zdjęcia autorstwa Anny Zatoń
Łapczyna Wola to wieś sołecka, która obecnie znajduje się w woj. świętokrzyskim, pow. włoszczowski, gm. Kluczewsko. W latach 1975 – 1998 należała do woj. Piotrkowskiego. Od Kielc dzielą ją 64 kilometry, od Przedborza – 14 km, a od Włoszczowej – 18 km. Według dokumentów wieś powstała w XVI wieku, gdy właścicielem ziem był Jan Rozenkowski Łapka, od jego przydomka najprawdopodobniej powstała nazwa tego miejsca.
2020 r., fot. Anna Zatoń
2020 r., fot. Anna Zatoń
We wsi tej znajdują się ruiny obiektu zwanego „Zborem Ariańskim”, który wpisany jest do rejestru zabytków nieruchomych województwa świętokrzyskiego. Niestety, obecnie nie można do niego wejść, gdyż jest ogrodzony i grozi zawaleniem.
Przed obiektem znajduje się tablica informująca o historii tego miejsca:
Zbór Ariański w Łapczynej Woli
Nie ma żadnych danych źródłowych, które pozwalałyby sprecyzować chronologię budowy zboru ariańskiego w Łapczynej Woli. Rawita Witanowski napisał: „Podobnie jak pod Gruszczynem szczyt samotnego wzgórza wieńczą ruiny kościoła, w okolicy Przedborza, na granicy prawie zachodniej powiatu chęcińskiego, zdziwiony wędrowiec spostrzega wśród lasów na piaszczystej wyniosłości, opustoszałe mury jakiejś świątyni”. Wieś Łapczyna Wola leży na zachodnich rubieżach Kielecczyzny, niemal nad brzegiem Pilicy. Ruiny usytuowane są we wschodniej części obecnej osady, w widłach dróg prowadzących do szosy Włoszczowa-Przedbórz. Zajmują kulminację niewielkiej wydmy, znakomicie nadającej się pod budowę zamczyska, dziś porośniętej brzózkami. Ruiny wyglądają dość tajemniczo, a dostępny poziom wiedzy na ich temat, tajemniczości tej nie pozwala rozwiać się całkowicie.
Obecna nazwa wsi pojawia się w Liber Beneficiorum Łaskiego (tj. ok. roku 1520), chociaż pod poprzednią nazwą: Wola wymieniano ją już w roku 1493. Łaski pisze, że we wsi stoi dwór, działa folwark, a parafia znajduje się w położonych w sąsiedztwie Stanowiskach. Pierwszym odnotowanym właścicielem wsi był Jan Rożenkowski-Łapka, herbu Drużyna. Od połowy XVI stulecia Łapczyna Wola należała do Bobrownickich, znanych jako gorliwi wyznawcy religii kalwińskiej. Z ich fundacji powstał tu zbór, co stało się przed rokiem 1629. Fundatorem zboru był albo Stanisław Bobrownicki, albo jego syn, Zbigniew. Zbór funkcjonował tu co najmniej do roku 1730 – ministrem był wówczas Samuel Aaron, pochodzący z rodziny szkockiej. W roku 1754 obiekt był już opuszczony, ale już wcześniej pisał o nim Bogusław Elsner, że był „bardzo zrujnowany, a ponieważ o reparacji jego nie pomyślano, stał się zupełnie nieużytecznym, tak iż od dawna kaznodzieja przy nim nie mieszka i służba Boża się w nim nie odbywa„. Około roku 1790 wieś przeszła w ręce Michała Czaplickiego, który niedługo potem – prawdopodobnie w roku 1800 – przeprowadził się do rozbudowanego z tej przyczyny dworu w Stanowiskach. Budynek zboru składa się z dwóch części: kwadratowej wieży oraz korpusu o planie greckiego krzyża, sprawiających wrażenie, jakby nie zbudowano je jednocześnie. Jeśli wierzyć planikowi sporządzonemu w roku 1995 przez Janusza Pietrzaka, opracowującego tzw. „białą kartę” zabytku (a brak jakichkolwiek podstaw, by mu nie ufać), wieża musiała powstać wcześniej. Na słuszność takiej hipotezy zdaje się wskazywać fakt, że zachodnie ramię korpusu „wcina” się we wschodnie partie murów wieży, jakby „wpuszczone” w nią metodą ciesielską. Drugi argument stanowi okno na trzeciej kondygnacji wschodniej elewacji wieży, które mogłoby mieć sens, gdy wieża stała samotnie (lub z inną niższą przybudówką), zaś całkowicie nieprzydatne, gdyby wykonano je razem z korpusem. Bo trudno za sensowne uznać okno skierowane z wieży ku przestrzeni strychowej świątyni.
Mury trzykondygnacyjnej wieży (znacznie grubsze od pozostałych) tworzą kwadrat o boku około siedmiu metrów; „krzyż” ma 11,2 metra długości i 11,6 szerokości. Wzniesiono je z kamienia (wapień i piaskowiec) układanego w nieregularne warstwy z niewielkim dodatkiem cegły. W krypcie (niedostępnej) zachowały się sklepienia kolebkowe, zaś na parterze już ich w ogóle nie widać. Wejście do zboru (budowli orientowanej) wiodło od zachodu, przez wieżę. Wciąż jednak nie wiadomo, czy zbór powstał jako obiekt zupełnie nowy, czy też jako rozbudowa starszego, tajemniczego obiektu?
2020 r., fot. Anna Zatoń
2020 r., fot. Anna Zatoń
Kim byli Arianie zwani Braćmi Polskimi? Arianizm to odmiana kalwinizmu, która wyodrębniła się na synodzie w Pińczowie w 1562 roku. Nazwa tego ruchu religijnego wiązana jest z poglądami Ariusza (zm. w 336 r.), choć sami Bracia Polscy odcinali się od libijskiego teologa i protestowali przeciw nazywaniu ich „arianami”. Określenie „antytrynitarze” wzięło się z kolei z zanegowania przez nich dogmatu Trójcy Świętej. Przyznawali tym samym prymat Bogu Ojcu. Arianami zwani byli potocznie Bracia Polscy (antytrynitarze) – wspólnota religijna, która wyodrębniła się w latach 1562–1563 z polskiego Kościoła Ewangelicko – Reformowanego (kalwinizm) i stanowiła najbardziej radykalny odłam reformacji w Polsce. Podobnie jak Arianie – Bracia Polscy za wyłączną podstawę swej doktryny uważali Biblię, odrzucali dogmat o Trójcy Świętej oraz boskość Jezusa oraz rolę Marii jako matki Boga. Skutkowało to odrzuceniem ideału kobiety dziewiczej, niepokalanej i wybranej przez Boga. Bracia Polscy byli bezwarunkowymi pacyfistami. Odmawiali służby państwu zarówno w urzędach wojskowych, jak i cywilnych, traktując ją jako formy wywyższenia i potępiali karę śmierci. Ważne miejsce zajmowało hasło sprawiedliwości i równości społecznej, co usiłowała realizować w praktyce ariańska szlachta kujawska poprzez uwalnianie chłopów od pańszczyzny.
Bardzo ważna była pozycja kobiety w środowisku Braci Polskich, gdyż była nieporównywalnie mocniejsza niż pozycja innych protestantek oraz katoliczek. Zgorszenie i zdziwienie opinii publicznej wywoływał fakt, że w zborach braci polskich kobiety często wygłaszały kazania i nauki moralne. Jedną z podstawowych zasad wspólnoty było partnerstwo w związku małżeńskim – ani żona, ani mąż nie mogli dominować. W rezultacie kobiety i ich rola społeczna nie były idealizowane, lecz traktowane bardziej racjonalnie.
2020 r., fot. Anna Zatoń
2020 r., fot. Anna Zatoń
Choć w XVI wieku w Polsce panowała pewna miara wolności religijnej, jednak wolność ta była rozumiana w sposób selektywny. Zazwyczaj była ogromnie ceniona, lecz tylko w przestrzeni prywatno – prawnej. Bracia Polscy byli ruchem mocno prześladowanym.
W czasie potopu szwedzkiego Bracia Polscy byli oskarżani o współpracę i sprzyjanie Szwedom. W 1658 roku uchwałą Sejmu Polskiego nakazano im w ciągu trzech lat zmienić wyznanie lub opuścić Rzeczpospolitą. Po upływie tego terminu, przynależność do zboru Braci Polskich miała być karana śmiercią. W 1659 wymogi te zaostrzono, dopuszczona została zmiana wyznania wyłącznie na katolicyzm, czas do wyboru skrócono do 2 lat, czyli do roku 1660.
Artykuł i zdjęcia autorstwa Anny Zatoń
Zobacz podobne artykuły:
Ważne informacje
Jestem autorem wszystkich artykułów i zdjęć (chyba, że zaznaczyłem, że jest inaczej w jakimś konkretnym przypadku). Czasami korzystam ze starych zdjęć znalezionych w internecie, prasie, książkach, przesłanych przez Czytelników. Staram się pytać o zgodę na wykorzystanie takiego zdjęcia, ale nie zawsze to jest możliwe, a czasem niepotrzebne. Jeśli jednak naruszyłem czyjeś prawa autorskie, proszę o kontakt. Zdjęcia w artykułach są mniej więcej aktualne w stosunku do daty opublikowania artykułu, chyba, że zaznaczyłem inaczej. Jeśli znalazłaś/-eś błąd, chcesz coś zasugerować, skrytykować, pochwalić, napisz na [email protected] – wychodzę z założenia, że nie jestem nieomylny i mogłem coś przegapić, o czymś zapomnieć albo po prostu czegoś nie wiem. Pamiętaj także, że możesz sobie do woli i za darmo czytać, oglądać, ale nie wolno Ci kopiować żadnych moich tekstów oraz żadnych zdjęć. Jeśli jednak bardzo chcesz wykorzystać coś mojego, napisz na [email protected] – na pewno się dogadamy i tu niekoniecznie chodzi o pieniądze 🙂
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS