Pokrzywka-Bensalem: Przemoc psychiczna (ekonomiczna) najczęściej dla otoczenia jest niezauważalna [WYWIAD]

Wioleta Matela-Marszałek, Infor.pl: Czy osoby, które przychodzą do Pani w sprawie rozwodowej są świadome tego, że mogą być ofiarami przemocy ekonomicznej lub psychicznej?

Tamara Pokrzywka-Bensalem, adwokat, mediator: Inne niż fizyczna rodzaje przemocy są dosyć podstępne. Ofiary bardzo często w ogóle nie mają świadomości, że są ofiarami. Do takich wniosków niejednokrotnie wspólnie dochodzimy dopiero na spotkaniu, w trakcie którego klient opowiada mi o tym co się działo w małżeństwie. Co ciekawe, bardzo często „objawy” przemocy przez samych klientów są marginalizowane, poruszane jako temat poboczny lub ujawniają się dopiero po zadaniu konkretnych pytań. Niektóre z przejawów tej przemocy traktowane są jako coś złego, ale nie zdefiniowanego jako forma przemocy, ale są też takie, co do których klient przejawia wręcz akceptującą postawę. Według mnie wynika to z przyjętych stereotypów, np. kto więcej zarabia ten ma większe prawo do podejmowania decyzji i dysponowania tymi pieniędzmi.

Polecamy: Seria 5 książek. Poznaj swoje prawa!

Jakie formy w codziennym życiu może przybierać taka przemoc?

Z przemocą psychiczną mamy do czynienia w sytuacji, gdy współmałżonek podejmuje działania zmierzające do utrzymania kontroli i dominacji nad drugim małżonkiem. Najczęściej chodzi o zachowania naruszające godność ofiary, poprzez lżenie, poniżanie, obniżanie poczucia wartości i samooceny ofiary, całkowite uzależnienie od sprawcy.

Przemoc ekonomiczna jest jednym z rodzajów przemocy psychicznej – jest to pojęcie węższe, ale cel jest ten sam, choć nakierowany na finanse (w szerokim znaczeniu). Do tej grupy zaliczać będą się wszystkie zachowania, które zmierzają do kontroli współmałżonka, zdominowania go pod względem finansowym. Nie chodzi tu tylko o klasyczne “wydzielanie” pieniędzy – wachlarz zachowań i działań sprawcy jest szeroki, np.:

• brak dostępu do konta, na którym zgromadzone są wspólne pieniądze – nie tylko małżonek nie może samodzielnie wypłacać zgromadzonych środków, ale często nawet nie ma wiedzy ile tych środków na koncie się znajduje;
• kontrola wydatków;
• kontrola lub ograniczanie dostępu do podstawowych środków higienicznych, czystości, czy nawet wody;
• utrudnianie podjęcia lub utrzymania pracy;
• utrudnianie podjęcia i kontynuowania nauki;
• szantażowanie – uzależnianie przekazania pieniędzy od wykonania przez współmałżonka określonej czynności lub spełnienia innego warunku (czasem przeplata się tutaj przemoc ekonomiczna z seksualną);
• odmowa udziału w podejmowaniu jakichkolwiek decyzji finansowych;
• wymuszenie rezygnacji z wpływu na zarząd majątkiem (także osobistym!) – często sprawca wywiera presję, aby ofiara udzieliła mu pełnomocnictwa do podejmowania działań w zakresie zarządzania finansami, zaciągania zobowiązań i innych;
• niszczenie rzeczy osobistych (lub wspólnych);
• wymuszanie pracy bez wynagrodzenia w firmie współmałżonka lub też jedynie fikcyjne zatrudnianie
• niealimentacja – jako pozbawianie środków do zaspokajania podstawowych potrzeb