Podkupywanie sceptyków klimatycznych w UE

Komisja Europejska przedstawiła plany wygenerowania jednego biliona euro inwestycji, które w ciągu najbliższej dekady mają pomóc Unii Europejskiej w drodze do osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2050 r. Jednak takie finansowanie Zielonego Ładu jest oparte m.in. na przyszłej unijnej siedmiolatce budżetowej, w której – te zamiary ogłoszono już dużo wcześniej – wydatkowanie funduszy miałoby być powiązane z przedsięwzięciami proklimatycznymi. Natomiast źródłem prawdziwie dodatkowych – i w miarę szybko osiągalnych – pieniędzy powinien być „mechanizm sprawiedliwej transformacji”.

Szczyt UE już w grudniu zeszłego roku zdecydował, że ten “mechanizm” powinien wygenerować 100 mld euro inwestycji (w latach 2021-27) na wsparcie dla regionów najbardziej dotkniętych transformacją energetyczną, czyli m.in. dla Górnego Śląska i Zagłębia. – To nie będą pieniądze na zwykłe wspieranie transformacji, ani na zwykłą polityką regionalną – powiedziała dziś komisarz UE ds. polityki spójności Elisa Ferriera. W tej kopercie finansowej chodzi bowiem nie tyle o pieniądze np. na modernizację ciepłowni, lecz na zapobieganie dotkliwym kosztom społecznym przykładowo przez tworzenie nowych miejsc pracy poza górnictwem.

Obejrzyj: Innowacyjne rozwiązania w sektorze produkcji lotniczej w Województwie Podkarpackim

– To wsparcie ma przynieść korzyści obszarom o wysokim zatrudnieniu w wydobyciu węgla kamiennego, brunatnego, łupków roponośnych i torfu, a także w regionach z silnymi branżami intensywnie wykorzystującymi węgiel – zapowiedziała Komisja Europejska.

Bruksela nie mówi, ile dla Polski

“Mechanizm sprawiedliwej transformacji” na opierać się na dodatkowych 7,5 mld euro (pozostaje pytanie, czy główni płatnicy do budżetu UE będą skorzy dorzucić tę sumę) oraz funduszach przewidzianych teraz w projekcie budżetu UE m.in. na politykę strukturalną, co miałoby dać wspólnie 30-50 mld euro. A reszta to m.in. tanie pożyczki z Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

Jednak Komisja Europejska nie podała żadnych szacunków, ile z “mechanizmu sprawiedliwej transformacji” może przypaść poszczególnym krajom Unii. A od tego będą mocno zależeć losy tego projektu w negocjacjach Parlamentu Europejskiego oraz unijnych państw członkowskich UE. Niewykluczone, że szczegółowe kwoty będą zmieniać się w zależności od ustaleń, pod jakimi warunkami można będzie po nie sięgać. Na podstawie ogólnych wskaźników gospodarczych można przypuszczać, że Polska mogłaby liczyć na mniej więcej ćwierć unijnej puli, ale bez szczegółowych danych i wyliczeń to razie tylko spekulacje.

Pieniądze za neutralność?

Aby uzyskać wsparcie z funduszów sprawiedliwej transformacji, kraje Unii będą musiały przygotować plany szczegółowo opisujące proces reform energetycznych i konkretne działania zmierzające do osiągnięcia gospodarki neutralnej dla klimatu. Szkopuł w tym, że Polska na razie – na poziomie politycznych zobowiązań szczytu UE – nie zdeklarowała się w sprawie unijnej walki o neutralność w 2050 r. Premier Mateusz Morawiecki przekonywał, że Polska może osiągnąć tę neutralność w wolniejszym tempie, dopiero w drugiej połowie stulecia.

Rada Europejska na swym grudniowym szczycie UE, jak zawsze na zasadzie konsensusu (a zatem za zgodą Polski), zatwierdziła “cel polegający na osiągnięciu przez UE neutralności klimatycznej do 2050 r.” Jednocześnie odnotowała, że “na tym etapie jedno państwo członkowskie nie może zobowiązać się do realizacji tego celu; Rada Europejska wróci do tej kwestii w czerwcu 2020 r.” To ze strony Polski zagrywka w sprawie pieniędzy głównie z nowego unijnego budżetu.

Gdyby Polska na dobre odmówiła wdrażania celów klimatycznych, teoretycznie pozostałe państwa musiałyby wziąć na siebie większy ciężar – zrekompensować emisje w Polsce i doprowadzić do neutralności Unii jako całości. Dlatego polscy negocjatorzy liczą na “marchewki” – skoro reszcie Unii zależy, by różnica między wysiłkiem redukcyjnym Polski i reszty była jak najmniejsza, będzie gotowa więcej płacić. Ale część płatników już pokazuje “kije” – Bruksela nawet bez oficjalnego zatwierdzania nowych celów już jest w stanie podbić cel redukcyjny do ponad 50 proc. w 2030 r., więc pozycja Polski jest słaba. Emmanuel Macron w grudniu ostrzegał, że Polska może stracić dostęp do wsparcia z “mechanizmu sprawiedliwej transformacji”, o ile nie poprze neutralności klimatycznej.

Finansowanie Zielonego Ładu to także reforma zasad legalnego wsparcia państwa dla przemysłu, by ułatwić Unii odchodzenie od emisji gazów cieplarnianych. Pomoc publiczna jest w UE ściśle regulowana, by nie za bardzo zaburzać grę wolnorynkową.

Tomasz Bielecki