Niebo w pierwszym tygodniu sierpnia 2021 roku

Zaczął się sierpień, czyli pierwszy miesiąc, w którym szybko skraca się dzień i wydłuża noc. 31 sierpnia Słońce na równoleżniku 52°N przebywa nad horyzontem dwie godziny krócej niż na początku miesiąca. Sierpień zacznie się poranną widocznością dążącego do nowiu Księżyca, którego spotkanie ze Słońcem zaplanowane jest w niedzielę 8 sierpnia po południu naszego czasu. Tym razem Księżyc przejdzie kilka stopni nad Słońcem i do zaćmienia nie dojdzie. Ekliptyka na porannym niebie zmienia nachylenie na korzystne, a zatem Srebrny Glob pozostanie widoczny prawie do samego nowiu. Bardzo dobrze zaprezentuje w tym czasie tzw. światło popielate, czyli swoją nocną część, oświetloną światłem odbitym od Ziemi i przejdzie blisko kilku jasnych gwiazd. Na wieczornym niebie o zmierzchu widoczna jest planeta Wenus, a przez prawie całą noc — planety Saturn (opozycja 2 sierpnia) i Jowisz (opozycja 20 sierpnia). Niedaleko Jowisza znajduje się planeta Neptun (opozycja 11 września), a nieco dalej — planeta Uran (opozycja 31 października). Poza planetami dobrze widoczne są: gwiazda nowa V1405 Cas, gwiazda zmienna Mira Ceti, która w sierpniu osiągnie maksimum swojej jasności w tym roku i już świeci bardzo jasno oraz zbliżające się do maksimum aktywności Perseidy.

Planeta Wenus coraz bardziej oddala się od Słońca, ale nachylenie ekliptyki do wieczornego horyzontu jest coraz mniej korzystne. W rezultacie planeta wędruje w lewo wzdłuż widnokręgu, zajmując o zmierzchu pozycję na wysokości mniej więcej 2-3 stopni i zachodzi wkrótce potem. Planeta świeci jasno, choć jest bliska minimum możliwego do osiągnięcia na naszym niebie blasku. Jej jasność wynosi -3,8 wielkości gwiazdowej. Obecnie Wenus ma tarczę o średnicy 13″ i fazie 80%. Jednak bardzo niskie położenie planety nad widnokręgiem znacznie utrudni obserwowanie jej tarczy. Takie położenie nad widnokręgiem sprawia, że Wenus może być zasłaniana przez przeszkody terenowe. Wtedy do wstępnego ustalenia jej położenia na niebie można wykorzystać Denebolę, drugą co do jasności gwiazdę Lwa. Jednak do wyłonienia się Deneboli z zorzy wieczornej trzeba trochę poczekać, gdyż jej jasność wynosi +2,1 magnitudo. Wenus znajduje się obecnie mniej więcej 13° pod Denebolą.

Dwie największe planety Układu Słonecznego są w okresie swojej najlepszej widoczności w tym sezonie obserwacyjnym. Planeta Saturn przeszła przez opozycję względem Słońca w poniedziałek 2 sierpnia, planeta Jowisz uczyni to samo niecałe 3 tygodnie później. W związku z tym obie planety świecą obecnie ze swoją maksymalną jasnością w tym roku, ich tarcze także mają największą średnicę kątową. Obie poruszają się też ruchem wstecznym z maksymalną prędkością kątową. Saturn góruje na wysokości około 20°, Jowisz wznosi się o 5° wyżej. Obie planety dzieli na niebie odległość ponad 19°. Jowisz świeci blaskiem -2,7 magnitudo, przy średnicy tarczy 39″, Saturn natomiast jest o 2,9 magnitudo słabszy, ma też o 30″ mniejszą średnicę kątową. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem wschodnia, przypada w sobotę 7 sierpnia.

W układzie księżyców galileuszowych Jowisza też widać zbliżającą się opozycję: księżyce wchodzą w cień planety coraz bliżej brzegu jej tarczy, coraz mniejszy odstęp czasu dzieli też moment wejście cienia danego księżyca na tarczy planety od pojawienia się na jej tle jego właściciela. Po opozycji nastąpi też zmiana kolejności zdarzeń na jowiszowej tarczy. Obecnie księżyce chowają się w cień planety na zachód od jej tarczy, a podczas przejścia na tle tarczy Jowisza najpierw pojawia się cień księżyca, a potem jego właściciel. Po opozycji będzie odwrotnie: do obserwacji staną się możliwe wyjścia księżyców z cienia planety (końce zaćmień) na wschód od tarczy planety, a podczas przejścia na tle tarczy najpierw pojawi się dany księżyc, a dopiero potem jego cień. Stopniowo urośnie odstęp czasu dzielący te wejścia, również wyjście z jowiszowego cienia danego księżyca stopniowo nastąpi coraz dalej od brzegu tarczy planety.

A w tym tygodniu w układzie księżyców galileuszowych Jowisza będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

• 2 sierpnia, godz. 1:05 – częściowe zakrycie Europy przez Ganimedesa 138″ na zachód od tarczy Jowisza,
• 2 sierpnia, godz. 23:42 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 3″ 118″ na zachód od tarczy Jowisza,
• 4 sierpnia, godz. 22:40 – Ganimedes chowa się w cień Jowisza, 20″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
• 5 sierpnia, godz. 1:24 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
• 5 sierpnia, godz. 2:10 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
• 5 sierpnia, godz. 2:48 – Io chowa się w cień Jowisza, 8″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
• 5 sierpnia, godz. 3:48 – wyjście Ganimedesa zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 5 sierpnia, godz. 4:16 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
• 5 sierpnia, godz. 5:02 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
• 6 sierpnia, godz. 0:02 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 6 sierpnia, godz. 0:24 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 6 sierpnia, godz. 2:20 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 6 sierpnia, godz. 2:42 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 6 sierpnia, godz. 21:16 – Io chowa się w cień Jowisza, 8″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
• 6 sierpnia, godz. 23:34 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 6 sierpnia, godz. 23:54 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 7 sierpnia, godz. 1:12 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 3″ 27″ na wschód od tarczy Jowisza,
• 7 sierpnia, godz. 4:22 – Kalisto chowa się w cień Jowisza, 32″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
• 7 sierpnia, godz. 20:45 – od wschodu Jowisza cień Io i jej cień na tarczy planety (w II ćwiartce),
• 7 sierpnia, godz. 20:48 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 7 sierpnia, godz. 21:08 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 7 sierpnia, godz. 21:25 – minięcie się Europy (N) i Ganimedesa w odległości 4″ 203″ na wschód od tarczy Jowisza,
• 7 sierpnia, godz. 2:34 – minięcie się Kalisto (N) i Ganimedesa w odległości 12″ 145″ na wschód od tarczy Jowisza,
• 7 sierpnia, godz. 4:08 – minięcie się Kalisto (N) i Europy w odległości 10″ 161″ na wschód od tarczy Jowisza.

Jak widać, szczególnie ciekawie będzie w nocy z 4 na 5 sierpnia, gdy początkowo widoczne będą wszystkie księżyce galileuszowe (W tym Kalisto daleko na zachód od swojej planety macierzystej), a potem Europa przejdzie przed tarczą Jowisza, Io i Ganimedes zaś schowają się w jego cień. Wtedy przez jakiś czas do w lornetkach widoczna pozostanie tylko odległa o 8,5 minuty kątowej od Jowisza Kalisto.

Do dostrzeżenia planety Neptun potrzebna jest większa lornetka albo teleskop, gdyż świeci ona blaskiem +7,8 wielkości gwiazdowej, a to uniemożliwia dostrzeżenie jej gołym okiem. Jej poszukiwania można zacząć od znalezienia Jowisza, a następnie trzeba skierować lornetkę lub teleskop około 24° na północny wschód od niego. W najbliższych tygodnia ułatwieniem przy szukaniu ostatniej planety Układu Słonecznego jest fakt, że przechodzi ona przez równoległobok trochę jaśniejszych od niej gwiazd, który pokazany jest we wstawce mapki.

W drugiej części nocy po wschodniej stronie nieba do głosu dochodzi planeta Uran, kreśląca swoją pętlę na tle gwiazdozbioru Barana. Uran wschodzi około godziny 22, aby do świtu wznieść się na ponad 40°. Najwyżej nad widnokręgiem znajduje się już po wschodzie Słońca. Planeta świeci blaskiem +5,8 wielkości gwiazdowej, czyli na granicy widoczności gołym okiem, ale w jej przypadku też lepiej dysponować przynajmniej lornetką. Uran wędruje obecnie niedaleko podobnie doń świecących gwiazd o i σ Ari.

Przez całą noc można za to obserwować gwiazdę nową V1405 Cas, która w momencie pokazanym na mapce wznosi się na ponad 60° i w kolejnych godzinach jeszcze bardziej zbliża się do zenitu. V1405 Cas kontynuuje swoje dynamiczne zachowanie, lecz niestety, tak samo, jak w poprzednich dniach szybko pojaśniała, tak teraz szybko gaśnie. Obecnie jej jasność ocenia się na mniej niż +8 magnitudo, a mogło wydawać się, że ponownie przekroczy granicę widoczności gołym okiem. Do jej odszukania i porównywania jasności z okolicznymi gwiazdami można wykorzystać mapkę wykonana na stronie AAVSO. Na mapce liczby oznaczają jasności gwiazd pomnożone przez 10.

Na pograniczu gwiazdozbiorów Perseusza i Kasjopei, niedaleko znanej pary gromad otwartych gwiazd h i χ Persei znajduje się radiant corocznego roju meteorów Perseidów. Do maksimum ich aktywności pozostał jeszcze ponad tydzień, ale promieniują one już teraz i już teraz można podejmować ich obserwacje. Na początku tygodnia trochę w tym przeszkodzi dość jasna tarcza Księżyca, ale im bliżej niedzieli, tym blask Księżyca stanie się słabszy i spędzi on mniej czasu na nocnym niebie. Około godziny 3, na całkiem jeszcze ciemnym niebie, radiant roju wznosi się na wysokość prawie 70° nad wschodnią częścią nieboskłonu i już teraz można liczyć na przelot meteoru co kilka minut. Wystarczy aparat na statywie wykonujący automatycznie serię takich samych ekspozycji po sobie, by przy odrobinie szczęścia uchwycić przelot jasnego meteoru i rozwiewanej przez wiatry smugi, które następnie można połączyć w efektowną animację.

Znacznie jaśniejsza jest długookresowa gwiazda zmienna Mira Ceti, która około 18 sierpnia osiągnie maksimum swojej jasności. Mira na początku sierpnia wschodzi przed północą, a około godziny 3 (pod koniec nocy astronomicznej) osiąga wysokość prawie 30° nad południowo-wschodnią częścią nieboskłonu. Do maksimum blasku tej gwiazdy zostało jeszcze nieco czasu, a już teraz jej jasność przekracza +2,5 magnitudo! Na dołączonej krzywej blasku jest niewiele punktów, gdyż wiosna i lato jest najgorszym okresem jej widoczności w ciągu roku. Na naszej półkuli i daleko od równika Mira jest wtedy za blisko Słońca. Jej sezon obserwacyjny właśnie się zaczyna i stąd na razie jest niewiele pomiarów jej jasności.

Okres zmienności Miry wynosi 332 dni, a zatem każdego roku data maksimum jasności cofa się o jeden miesiąc. Łatwo policzyć, że następne maksimum przypada w lipcu. Wtedy Mirę da się jeszcze obserwować, choć znacznie niżej niż w sierpniu. W kolejnych latach będzie niestety znacznie gorzej, gdyż maksimum w roku 2023 wypadnie w czerwcu, w roku 2024 – w maju, w 2025 – w kwietniu. W tych latach Mira pozostanie niewidoczna z dużych północnych szerokości geograficznych, gdy będzie najjaśniejsza. Dopiero w roku 2026, gdy maksimum wypadnie w marcu, można liczyć na jej dostrzeżenie gołym okiem na wieczornym niebie. Warto zatem wykorzystać obecne maksimum na jej obserwacje przed kilkuletnią posuchą.

Niewiele przed świtem ozdobą porannego nieba jest Księżyc w fazie cienkiego sierpa. W minioną sobotę 31 lipca Srebrny Glob przeszedł przez ostatnią kwadrę i kieruje się ku nowiu. W poniedziałkowy poranek Księżyc zaprezentował tarczę w fazie 36%, wędrując 7° na południe od Plejad. Na godzinę przed wschodem Słońca Księżyc zajmował pozycję na wysokości mniej więcej 35°. Dobę później jego tarcza zmniejszyła fazę do 27% i przeniosła się do środka gwiazdozbioru Byka. O tej samej porze Srebrny Glob zajmował pozycję niecałe 2° na północ od gwiazdy Ain (ε Tau), najbardziej na północ wysuniętej jasnej gwiazdy Hiad i jednocześnie 5° na północ od Aldebarana. W środę 5 sierpnia Księżyc wciąż nie opuści gwiazdozbioru Byka. Tego ranka księżycowy sierp zwęzi się do 19% i utworzy trójkąt prawie równoramienny z gwiazdami β i ζ Tauri, czyli gwiazdami tworzącymi rogi Byka. Do obu gwiazd zabraknie Księżycowi po około 5°.

Kolejne dwa poranki naturalny satelita Ziemi spędzi w gwiazdozbiorze Bliźniąt. W czwartek 5 sierpnia jego tarcza pokaże sierp w fazie 12%, a do godziny podanej na mapce dla tego dnia zdąży się wznieść na wysokość 20°. Nieco ponad godzinę wcześniej Księżyc zahaczy o północne krańce jasnej gromady otwartej gwiazd M35, a niecałe 3° pod nim pokaże się para gwiazd 3. wielkości Tejat Prior i Tejat Posterior z północno-zachodniej części Bliźniąt. W piątek rano Srebrny Glob dotrze do środka konstelacji, zmniejszając fazę swojej tarczy do zaledwie 6%. Tego dnia Księżyc pojawi się na niebie po godzinie 2 i o świcie osiągnie wysokość mniej więcej 14°. Niecałe 10° na lewo od niego zaprezentuje się para najjaśniejszych gwiazd Bliźniąt, czyli Kastor i Polluks.

Sobota to ostatni poranek z Księżycem przed nowiem. Nów przypada tym razem w niedzielę 8 sierpnia przed godziną 16 naszego czasu, a zatem w sobotę około godziny 4 do spotkania ze Słońcem zostanie Księżycowi 1,5 doby. W momencie pokazanym na mapce dla tego dnia jego sierp zwęzi się do 2% i zajmie pozycję na wysokości 7°. Niskie położenie nad widnokręgiem i jasne tło nieba może spowodować, że tak cienki sierp nie będzie rzucał się w oczy, dlatego w sobotę na polowanie na Księżyc warto zabrać lornetkę. W inne dni oczywiście też warto, gdyż umożliwi ona lepsze obserwacje kraterów na powierzchni Srebrnego Globu, ale w sobotę może to oznaczać znacznie szybsze jego odnalezienie na niebie. Poszukiwania na pewno ułatwią lepiej wtedy widoczne Kastor z Polluksem. Księżyc znajdzie się 6° pod drugą z wymienionych gwiazd.

Reakcja

0%0Pozytywnie0%0Neutralnie 0%0Negatywnie

Twoje emocje

0%0Lubię to!

0%0Super0%0Ekscytujący 0%0Ciekawy0%0Smieszny0%0Smutny0%0Wściekły0%0Przerażony0%0Szokujący0%0Wzruszający0%0Rozczarowany0%0Zaskoczony

Co sądzisz?

0%0Prawda0%0Manipulacja0%0Fake news

0

0Ulub

Oryginalne źródło ZOBACZ