Nasze Miasto: 80 rocznica. Najstarsze upamiętnienie Powstania Warszawskiego znajdziemy w Dąbrównie

Pierwszym w Polsce upamiętnieniem Powstania Warszawskiego jest Kapliczka Maryjna w miejscowości Dąbrówno (pow. ostródzki) poświęcona poległym w powstaniu sierpniowym (jak dawniej mówiono) w Warszawie w 1944 r.

Kapliczka znajduje się przy ul. Ostródzkiej naprzeciwko Gminnego Centrum Kulturalno-Bibliotecznego. Została odsłonięta 1 sierpnia 1946 r., w drugą rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, które jeszcze wówczas nazywano “sierpniowym”.
Inskrypcja, którą umieszczono poniżej niszy z figurą Matki Bożej głosi:

Inicjatorem i fundatorem poświęconej powstańcom kapliczki był Mikołaj Wasik – żołnierz Armii Krajowej o ps. “Wąsaty”. Wraz z córką Zofią ps. “Zosia” podczas powstania służyli w kompanii rezerwowej w I Obwodzie “Radwan” zgrupowania “Chrobry II” w Śródmieściu. Córka była łączniczką, zginęła w powstaniu. Wasik po powstaniu wyjechał z Warszawy i latach 1945-1948 piastował funkcję wójta w Dąbrównie. Mikołaj Wasik zmarł w 1977 r. Spoczywa na Cmentarzu Bródzieńskim w Warszawie.
Lokalni miłośnicy historii twierdzą, że kapliczka powstała bez zezwolenia, w jedną noc. Z powodu tej prywatnej „samowoli” wybuchła afera, przesłuchano wszystkie osoby mające z budową cokolwiek wspólnego, ale w końcu ostródzki Urząd Bezpieczeństwa dał spokój i ludziom, i kapliczce. W ostatnich latach kapliczka została wyremontowana.
Mieszkańcy Dąbrówna od wielu lat 1 sierpnia o godz. 17 spotykają się przy tej kapliczce, by oddać hołd powstańcom.

Drugim upamiętnieniem jest pomnik Powstańców Warszawskich, znajdujący się w Słupsku na Placu Powstańców Warszawskich przy ul. Szarych Szeregów. Składa się z dwóch elementów architektonicznego i rzeźbiarskiego: muru z cegły gotyckiej oraz usytuowanej na cokole postaci poległego w walce powstańca. Trzyma on w jednej dłoni granat, a drugą rękę opiera na tarczy z herbem Warszawy, na którym widnieje Syrenka.

Nad powstańcem pochyla się orzeł, zakładający mu na głowę wieniec laurowy, a u stóp klęczy płaczące dziecko. W centralnej części w lico muru wkomponowano płaskorzeźbę Chrystusa Ukrzyżowanego na tle płonącego placu Zamkowego w Warszawie. Za jego plecami dostrzec można orła w koronie, a nad krzyżem napis „Powstanie Warszawa 1 VIII – 2 X 1944”. Od czoła postumentu umieszczono inskrypcję z brązu: „BOHATEROM WARSZAWY – SŁUPSK”. Pomnik ten został odsłonięty 15 września 1946 roku.

Inicjatorem budowy pomnika był ks. Jan Zieja, uczestnik powstania, kapelan Szarych Szeregów, Michał Issajewicz ps. „Mis” wraz z innymi powstańcami warszawskimi, którzy po II wojnie światowej zamieszkali w Słupsku. Środki na budowę pomnika pochodziły ze społecznej zbiórki wśród ówczesnych mieszkańców Słupska. Monument jest dziełem rzeźbiarskim Jana Małety.

Za: IPN