Proklamowanie niepodległości przez Izrael w maju 1948 roku było jak dotychczas, jedynym przypadkiem w dziejach utworzenia państwowości przez naród rozproszony po całym świecie.
Pomimo wielu lat życia w diasporze, nieustannych prześladowań i dyskryminacji naród żydowski, przede wszystkim dzięki religii zachował swoją tożsamość. Nie było, by jednak odbudowania Państwa Izrael, bez syjonizmu, ideologii, która narodziła się pod koniec XIX wieku.
Theodor Herzl twórca ideologii syjonistycznej
Twórcą syjonizmu był Teodor Herzl, który w 1896 roku opublikował broszurę pt. „Państwo żydowskie, próba rozwiązania kwestii żydowskiej”, w której dokonał krytyki wszystkich dotychczasowych dążeń do uregulowania problemu żydowskiego, nakreślając plan odbudowania państwa żydowskiego. W 1897 w Bazylei odbył się I Kongres Syjonistyczny, podczas którego proklamowano powstanie Światowej Organizacji Syjonistycznej. Przyszłe państwo żydowskie miało powstać w Palestynie, którą pod koniec XIX wieku zamieszkiwało tylko kilkanaście tysięcy Żydów. Zdecydowaną większość mieszkańców stanowili Arabowie.
T. Herzl, Państwo żydowskie
W 1922 r Żydzi otrzymali formalne zapewnienie od sprawującej mandat z ramienia Ligii Narodów nad Palestyną Wielkiej Brytanii zapewnienie o utworzeniu tam „żydowskiej siedziby narodowej”. Wskutek tego podstawowym problemem stała się więc masowa emigracja Żydów do Palestyny tzw. alija. Kutno jako miejsce dużego skupiska ludności żydowskiej ( w 1914 r. -9 tys., w 1938 r. – 6 tys.) było bardzo ważnym ośrodkiem ruchu syjonistycznego przez cały okres międzywojenny. Działało tutaj wiele partii, stronnictw, stowarzyszeń i związków żydowskich nie zawsze jednak popierających idee syjonizmu.
Członkowie organizacji syjonistycznej w Kutnie
Pierwsze struktury syjonistyczne w Kutnie powstały jeszcze w początkach XX w. w 1905 r. działała w Kutnie organizacja „Frajhajt Cijon”, która prowadzila czytelnię i prenumerowała „Jidisze Welt”. Do aktywnych działaczy syjonistycznych zaliczali się wówczas: Sender Rudner, Szapiro, Menasze Kac, Jakób Mróz. Przed I wojną światową powstała również organizacja młodzieżowa „Cyje Syjon”. W czasie I wojny światowej utworzony został w Kutnie przez rabina Izaaka Trunka oddział związku „Mizrachi”. W 1917 roku powstała Organizacja Syjonistyczna.
Kutnowscy ortodoksi wśród nich rabin Izaak Trunk
Siedzibą organizacji syjonistycznej w Kutnie było dom Goldmana przy ulicy Poznańskiej. W 1919 roku organizacja liczyła prawie 200 członków. Organizacja syjonistyczna skupiała głównie inteligencję i rzemieślników żydowskich. Działalność przejawiał się głównie w organizowaniu odczytów, akademii, koncertów i kwest na rzecz emigrantów do Palestyny. W 1925 r. ważnym wydarzeniem dla ruchu syjonistycznego było otwarcie w Palestynie Uniwersytetu Hebrajskiego. Kutnowscy syjoniści zorganizowali z tej okazji uroczystości, w programie których było uroczyste nabożeństwo w synagodze, poranek dla dzieci w kinie „Polonia” oraz akademia wieczorna dla dorosłych. Największym jednak sukcesem syjonistów w tym czasie było wysłanie do Palestyny 66 Żydów.
W 1928 r przewodniczącym Organizacji syjonistycznej w Kutnie został Sender Falc. Przeniesiono również siedzibę organizacji nas ul. Narutowicza 40. Syjoniści opanowali zarząd gminy wyznaniowej, którego przewodniczącym do 1928 r. był Aron Mendlowicz.
Pod koniec lat dwudziestych Kutno była głównym ośrodkiem syjonistycznym w centralnej Polsce. Tutaj odbywały się najważniejsze zjazdy i konferencje okręgowe. W listopadzie 1929 r. odbył się wielki zjazd syjonistyczny z udziałem ponad 300 delegatów z: Włocławka, Łęczycy, Lipna, Płocka, Zgierza, Konina, Skierniewic, Krośniewic, Żychlina, Gostynina, Chodcza i Kutna. Podjęto wówczas decyzję o utworzeniu Towarzystwa Emigracyjnego, które miało koordynować emigrację żydowską do Palestyny. Na czele kutnowskiego oddziału towarzystwa stanęli Sender Falc i Aron Mendlowicz.
W 1930 r. W. Brytania zamknęła granice Palestyny dla emigrantów żydowskich. W Kutnie odbył się wiec protestacyjny i liczne demonstracje wszystkich syjonistycznych ugrupowań, wśród których wyróżniali się członkowie paramilitarnej organizacji Bejtar. Ze swoimi przemówieniami w Kutnie występował (przybyły z Palestyny) A. Sz. Elberg.
W celu pozyskania środków finansowych syjoniści uciekali się nieraz do nielegalnych metod. W 1932 r. dużą sensację w Kutnie wywołało wykrycie przez policję nielegalnej poczty żydowskiej. W trakcie śledztwa i procesu ustalono, że syjoniści utworzyli własną pocztę, która doręczała depesze gratulacyjne z okazji różnych uroczystości. Depesze stemplowano specjalnymi pieczęciami i znaczkiem. Oskarżeni uznani zostali przez sąd za winnych i skazani na miesiąc aresztu.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej prezesem OS w Kutnie był Szyja Falc. W tym czasie swoje odczyty w Kutnie mieli tacy znani działacze syjonistyczni jak: Ajre Tartakower z Łodzi, czy wiceprezes OS Mojses Kleinbaum. Prężnie działał Żydowski Klub Towarzyski, który organizował odczyty na temat sytuacji Żydów w Niemczech. W grudniu 1938 r. M. Kleinbaum podczas jednego z odczytów w Kutnie stwierdził: „Żydom nic nie pomoże, antysemityzm może ogarnąć wszystkie kraje. Najlepszym rozwiązaniem dla Żydów jest emigracja…”
Włodzimerz Żabotyński w mundurze legionu żydowskiego
W latach 30. XX wieku doszło do rozłamu w ruchu syjonistycznym, którego dokonał Włodzimierz Żabotyński (zwolennik bardziej radykalnych metod walki o państwo żydowskie w Palestynie). Jednym z elementów tej walki było stworzenie przyszłej armii. W tym celu szkolono członków młodzieżowej organizacji „Bejtar”. W latach 1937 – 1939 W. Żabotyński prowadził rozmowy z rządem polskim w sprawie szkolenia członków Bejtaru w Polsce, a także dostaw broni i pomocy finansowej dla emigrantów żydowskich w Palestynie.
Członkowie Bejtar w Kutnie
Bejtar („Brit Trumpeldor – Bejtar”) powstał w Kutnie już w 1923 roku, z inicjatywy Mosze Goldwassera. Początkowo organizacja nosiła nazwę „Ha – Szachar”. Nazwa „Bejtar” to akronimod Brit Josef Trumperdol, imion i nazwiska zmarłego w 1920 roku działacza syjonistycznego Trumpeldora. Początkowo Bejtar liczył tylko kilkunastu członków, rekrutujących się głównie spośród młodzieży pracującej i uczniów kursów wieczorowych. Członkowie Bejtaru mieli stanowić przyszłą kadrę izraelskich sił zbrojnych. Nielegalną emigrację organizował rabin J. Zajdenwar. Pierwsze zebrania odbywały się w miejscowej szkole „Am Hasefer”. Na dowódcę Bejtaru w Kutnie wyznaczono Cwi Strzyga. Szkolenia wojskowe prowadził A. Goldstein.
Legitymacja Bejtaru z Kutna
W lipcu 1933 roku W. Żabotyński odwiedził Kutno, wracając z konferencji syjonistycznej w Katowicach. Jego wystąpienie w miejskim teatrze zgromadziło kilka tysięcy Żydów z Kutna i okolic. Szczególnie gorąco W. Żabotyński był witany przez przedstawicieli kutnowskiego Bejtaru. Po przemówieniu odbył się przemarsz oddziałów Bejtaru: „Chrześcijańska społeczność, oficerowie polskiej armii ze zdumieniem patrzyli na przemarsz i dumną postawę umundurowanej żydowskiej młodzieży”. W kutnowskiej synagodze rabin I. Trunk odprawił nabożeństwo żałobne. W synagodze przemawiał Sender Falc – przewodniczący Organizacji Syjonistycznej w Kutnie. Odśpiewano „Boże coś Polskę” i „Hatykwę”. W uroczystościach oficjalnie uczestniczyli przedstawiciele władz samorządowych i państwowych oraz gminy żydowskiej.
Kutnowska synagoga, w której w 1933 roku śpiewano pieśń „Boże coś Polskę”
W 1935 r. Kutno odwiedził Manachem Begin (przywódca Bejtaru od 1938 roku, późniejszy premier Izraela, laureat pokojowej nagrody Nobla). Begin wygłosił referat w języku żydowskim, w którym ostro zaatakował żydowskie partie socjalistyczne oraz wskazał na konieczność zbrojnej walki o Palestynę. Wzywał do zjednoczenia się organizacji syjonistycznych. Młodzieżowa przybudówka rewizjonistów Bejtar liczyła wtedy ponad 100 członków.
Begin w armii Andersa
W marcu 1939 r. Begin ponownie gościł w Kutnie i wzywał Żydów kutnowskich do walki o wolność i zjednoczenie się pod wspólnym sztandarem biało – niebieskim. Komendantem kutnowskiego Bejtaru był Motel Zandberg. Członkowie Beitaru, Mojsze Goldwasser i Motel Zandberg organizowali odczyty i akademie propagujące idee W. Żabotyńskiego. W 1938 roku uczestniczyli w wyborach parlamentarnych, Mojsze Goldwasser agitował za kandydaturą Eugeniusza Filipowicza.
Menachem Begin jako premier Izraela
Wybuch wojny pokrzyżował ambitne plany syjonistów-rewizjonistów. Bojowcy, którzy nie zdążyli jeszcze wyjechać do Palestyny, znaleźli się w tragicznej sytuacji. Teraz, zamknięci w gettach, zostali wraz ze swym narodem skazani na zagładę. Nie dziwi zatem, że pierwsze próby założenia organizacji konspiracyjnej wśród Żydów wyszły właśnie z tego środowiska. Na liście mieszkańców kutnowskiego getta nie znajdziemy przywódców Bejtaru. Być może zostali zmobilizowani do Wojska Polskiego w 1939 roku. Wojnę przeżył M. Zandberg, który we wrześniu 1948 roku uczestniczył w konferencji ogólnej Bejtaru w Paryżu.
dr Jacek Saramonowicz
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS