Jakie są przyczyny alergii i rodzaje alergenów?

Układ odpornościowy (immunologiczny) człowieka posiada zdolność do obrony przed różnymi czynnikami występującymi w środowisku, na przykład zakaźnymi lub toksycznymi dla organizmu. Niekiedy jednak ta reakcja obronna może osiągać zbyt duże nasilenie, nieadekwatne do rzeczywistego zagrożenia. 

Alergia (zwana też nadwrażliwością) oznacza właśnie taką nadmierną, nieprawidłową reakcję organizmu na nieszkodliwe czynniki środowiskowe, zwane alergenami. Alergie należą do najczęstszych chorób przewlekłych wieku dziecięcego, ale często objawiają się też w wieku dojrzałym. Predyspozycja do tworzenia przeciwciał IgE przeciwko nieszkodliwym substancjom w środowisku określana jest jako atopia.

Przyczyny występowania alergii cały czas nie są jeszcze dobrze poznane. Istnieją następujące czynniki ryzyka i hipotezy.

Przyczyny genetyczne (predyspozycje rodzinne)

Genetyka z pewnością odgrywa rolę w powstawaniu alergii. U dzieci, których rodzice są uczuleni, ryzyko wystąpienia alergii jest zwykle dwa do czterech razy większe.

Dieta i styl życia

We wczesnym dzieciństwie karmienie mlekiem matki i proporcje pokarmu, takie jak mleko krowie, jaja itp., odgrywają główną rolę. Mleko matki zapewnia niemowlęciu dobrą ochronę przed alergiami. Niewłaściwe lub nieodpowiednie odżywianie oraz niezdrowy tryb życia zwiększają ryzyko rozwoju alergii. Egzotyczna żywność i stała dostępność sezonowo kiedyś występujących pokarmów również mogą odgrywać pewną rolę w występowaniu nadwrażliwości. Inne czynniki silnie to palenie, nałogi i stres.

Szczepienia, leki

Szybkie opanowanie objawów i skuteczne leczenie przyczyny choroby to cechy charakterystyczne nowoczesnych terapii, np. antybiotykoterapii w przypadku infekcji bakteryjnej. Jednak w konsekwencji może dojść do uszkodzenia lub zmiany flory jelitowej, np. poprzez zbyt częste przyjmowanie antybiotyków. Prawidłowa flora jelitowa jest niezbędna dla zdrowego układu odpornościowego.

Hipoteza higieny

Nadmierna higiena, nowoczesna izolacja okien i ścian, centralne ogrzewanie, brak kontaktu z naturą i zwierzętami mogą prowadzić do niedostatecznego rozwoju układu odpornościowego we wczesnych latach życia. Postęp medycyny w krajach rozwiniętych, rozumiany na przykład jako spadek zarażenia pasożytami, również może mieć wpływ na układ odpornościowy.

Czynniki środowiskowe

Rosnące zanieczyszczenie środowiska substancjami chemicznymi, spalinami samochodowymi (sadza, drobny pył) i ozonem w niektórych przypadkach powoduje również wzrost liczby pyłków roślin. Znane jest to jako reakcja stresowa drzew i krzewów. Pyłki roślin zapylanych przez wiatr (drzewa, trawy, zioła) są najczęstszym wyzwalaczem i przyczyną alergii. Jednak objawy takie jak nieżyt nosa, astma i zapalenie skóry występują znacznie częściej u mieszkańców miast niż na wsi, co wskazuje, że na rozwoju choroby wpływa kilka czynników. Zanieczyszczenia powietrza mogą też być skutkiem biernego palenia, ponieważ zwiększa ono podatność na choroby układu oddechowego.

Czynniki psychologiczne i społeczne

Wpływ psychiki na organizm jest przedmiotem kontrowersyjnych dyskusji, ale nie można go wykluczyć. Stres psychiczny wpływa na układ odpornościowy. Za główną przyczynę powstania alergii u dorosłych uważa się negatywny (przewlekły) stres. Stres fizyczny i psychiczny nasila też występujące już alergie.

Alergeny to substancje wywołujące reakcję zależną od IgE. Są to białka o masie cząsteczkowej 5 000-70 000 daltonów. Alergeny nie posiadają wspólnej budowy ani nie należą do jednej grupy substancji chemicznych, dlatego trudno jest określić, co jest alergenem, a co nie. Nomenklatura dostarcza informacji o pochodzeniu i nazwie taksonomicznej alergenu oraz kolejności, w jakiej został po raz pierwszy opisany. W opisywaniu stosuje się jednolity schemat zawierający:

• skrót nazwy rodzajowej organizmu, z którego pochodzi alergen (pierwsze 3 litery nazwy rodzajowej);
• skrót nazwy gatunkowej tego organizmu (pierwsza litera nazwy gatunkowej);
• liczba arabska oznaczająca konkretny antygen danego organizmu (zwykle według kolejności odkrycia danego alergenu). Zwykle antygeny najsilniej uczulające są oznaczone cyfrą 1 i zaliczane do alergenów głównych.

Alergeny ze względu na sposób wnikania do organizmu możemy podzielić na:

• wziewne,
• pokarmowe,
• kontaktowe.

Do najważniejszych alergenów wziewnych należą pyłki traw, drzew i zbóż, roztocza kurzu domowego, materiał zwierzęcy taki jak nabłonki, białka włosów i moczu, a także zarodniki pleśni. Bardzo wiele substancji obecnych w środowisku może powodować uczulenie.

Ważnymi alergenami pokarmowymi są białka mleka krowiego, białka jaja, ryb, orzechów i pestek, orzeszków ziemnych, mąki pszennej i soi. Do powstania reakcji alergicznej dochodzi po spożyciu doustnym pokarmu.

Alergeny kontaktowe to zazwyczaj związki chemiczne o niskiej masie cząsteczkowej. Bardzo częsta jest np. alergia na nikiel.

Do bardziej powszechnych alergenów należą:

• pyłki traw i drzew – alergia na nie jest znana jako katar sienny (alergiczny nieżyt nosa);
• roztocza – łupież zwierzęcy, drobne płatki skóry lub sierści;
• żywność – zwłaszcza orzechy, owoce, skorupiaki, jajka i mleko krowie;
• ukąszenia i użądlenia owadów;
• leki – w tym ibuprofen, aspiryna i niektóre antybiotyki;
• lateks – używany do produkcji rękawiczek i prezerwatyw;
• pleśń – może uwalniać alergeny, które są inhalowane;
• chemia gospodarcza – w tym w detergentach i farbach do włosów.

Alergeny powodują swoistą nadwrażliwość organizmu (alergię) u osób o osobniczej predyspozycji do alergii. Posiadają zdolność pobudzania organizmu do produkcji swoistych przeciwciał IgE lub komórek swoiście reagujących na określony alergen. Przyczyny nie są jednoznacznie określone, bierze się pod uwagę wiele różnych hipotez, w tym genetyczną czy hipotezę higieny. Alergeny to substancje wywołujące reakcję alergiczną. Nie mają wspólnej budowy, ale opracowano nomenklaturę, która ułatwia ich klasyfikację. Przeczytaj więcej na temat najczęstszych alergenów.

^Źródło:

^{1.      Kompleksowe programy zdrowotne: PODSTAWOWE INFORMACJE O ALERGII I ALERGENACH Microsoft Word – Podstawowe informacje o alergii i alergenach.doc (medycynapracyportal.pl)}

^{2.      Urbanek R., Nemat K. Allergologie. Pädiatrie. 2019;253-263. doi:10.1007/978-3-662-57295-5_11}

^{3.      Kay AB (2000). “Overview of ‘allergy and allergic diseases: with a view to the future'”. British Medical Bulletin. 56 (4): 843-64. doi:10.1258/0007142001903481. PMID 11359624.}

^{MAT-PL-2100827-1.0-03/2021}

W artykule wykorzystano materiały dostarczone przez firmę Sanofi-Aventis Sp. z o.o. producenta leku Allegra. 

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

Allegra, 120 mg, tabletki powlekane. Każda tabletka zawiera 120 mg feksofenadyny chlorowodorku, co odpowiada 112 mg feksofenadyny. Wskazania do stosowania: Leczenie objawowe sezonowego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. 

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Na podstawie ChPL z 08/2016 Podmiot odpowiedzialny: Sanofi-Aventis Deutschland GmbH, Brüningstrasse 50, D- 65926 Frankfurt nad Menem, Niemcy. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu wydane przez Ministra Zdrowia nr: 4195. Informacji w Polsce udziela: Sanofi-Aventis Sp. z o.o., ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa, tel. (22) 2800000. Opracowano na podstawie Charakterystyki Produktu Leczniczego z 08/2016.