Do 1873 roku Zakopane rozwijało się powoli pomimo tego, że od kilkudziesięciu lat okolicą interesowali się pierwsi badacze, kuracjusze i wielbiciele gór. Dopiero dłuższy pobyt w tym miejscu Tytusa Chałubińskiego zapoczątkował zmiany, które otworzyły nowy rozdział w historii Zakopanego.
Przed przybyciem Tytusa Chałubińskiego
Nazwa osady pochodzi prawdopodobnie do słowa „kopane”, co oznacza wykarczowaną polanę. To tutaj górale wypasający owce na Gubałówce zatrzymywali się na czas zejścia z gór śniegu. W kronice parafii Czarny Dunajec widnieje najstarsza (bo z 1605 roku) znana wzmianka o Zakopanem. W XVII wieku powstał tu pierwszy młyn, a w następnym stuleciu w Kuźnicach rozpoczęła działalność huta żelaza, dając zatrudnienie okolicznym mieszkańcom.
Dwa lata przed pierwszym rozbiorem starostwo nowotarskie z Zakopanem znalazło się w granicach Austrii. Pretekstem do zagarnięcia polskiego terytorium było utworzenie kordonu sanitarnego w czasie epidemii dżumy.
Na początku XIX wieku tereny te pod względem obecności zasobów naturalnych badał Stanisław Staszic. Tatry opisywał poeta Seweryn Goszczyński.
W połowie XIX wieku powstała w Zakopanem parafia i wtedy przybył tu pierwszy proboszcz, Józef Stolarczyk. Znalazł klucz do serc i umysłów górali. Odtąd zaczęli oni regularnie bywać na mszach i cenić inne wartości niż zbójnicką odwagę. Proboszcz był jednym z pionierów taternictwa i stał się legendą Zakopanego.
Przyjaźnił się z wybitnym warszawskim lekarzem Tytusem Chałubińskim.
Przyjazd dr. Chałubińskiego i jego działalność w Zakopanem
W 1873 roku dr Chałubiński przybył do Zakopanego na kilka miesięcy. Przedłużył swój pobyt, by pomagać chorym w czasie epidemii cholery. Po powrocie do Warszawy zaczął propagować zalety zakopiańskiego powietrza w leczeniu chorób dróg oddechowych. Odtąd coraz tłumniej przybywali tu kuracjusze i turyści.
Także w 1873 roku powstało Towarzystwo Tatrzańskie, którego Chałubiński i Stolarczyk byli współtwórcami. Organizacja przyczyniła się do rozwoju Zakopanego i turystyki tatrzańskiej. Wieś otrzymała status uzdrowiska, wtedy nazywanego stacją klimatyczno-leczniczą.
Powstawały zakłady wodolecznicze, największy należał do dr. Andrzeja Chramca.
Utworzone zostało pierwsze na ziemiach polskich muzeum regionalne. Jest to Muzeum Tatrzańskie i nosi ono imię dr. Tytusa Chałubińskiego.
Zakopane i Morskie Oko w rękach hrabiego Zamoyskiego
Zakopane zmieniało właścicieli. Jego mieszkańcy i miłośnicy robili, co w ich mocy, by znalazło polskiego gospodarza, który należycie o nie zadba. Tak się stało, gdy dobra zakopiańskie kupił hrabia Władysław Zamoyski. Położył on kres wycince lasów tatrzańskich i zaczął zalesiać stoki górskie. Przyczynił się m.in. do powstania szkoły, poczty, wodociągów i doprowadzenia do Zakopanego linii kolejowej. Wspierał Szkołę Domowej Pracy Kobiet, założoną przez jego matkę, hrabinę Jadwigę Zamoyską. Instytucja ta nie tylko uczyła praktycznych umiejętności, ale także kształtowała postawy patriotyczne młodych Polek.
Z księciem Hohenlohe Władysław Zamoyski wygrał kilkudziesięcioletnią batalię o przynależność do Polski Morskiego Oka i okolicznych terenów. W swoim testamencie hrabia przekazał dobra tatrzańskie narodowi polskiemu.
Kuracjusze, taternicy, artyści i konspiratorzy w Zakopanem
Do Zakopanego ściągali Polacy z różnych stron, by tu się leczyć i działać dla sprawy polskiej. Cieszyło się ono większą swobodą niż nie tylko tereny zajęte przez Rosję i Prusy, ale też reszta zaboru austriackiego. Pobyt w Zakopanem zaczął być traktowany jako patriotyczny obowiązek. Przyciągało pod Tatry piękno przyrody i folklor góralski. Muzyka zakopiańska inspirowała Ignacego Jana Paderewskiego i Karola Szymanowskiego, a Henryka Sienkiewicza i wielu innych pisarzy – postać i gawędy Jana Krzeptowskiego Sabały.
Przybywali tu także malarze, aktorzy, naukowcy i politycy. Niektórzy przybysze, jak Walery Eljasz-Radzikowski czy Jan Kasprowicz, osiedli tutaj na stałe. Stanisław Witkiewicz, wzorując się na architekturze góralskiej, stworzył styl zakopiański. W stolicy Tatr bywał Jan Matejko, Helena Modrzejewska i Maria Curie-Skłodowska. Generał Mariusz Zaruski stworzył tu Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Działalność konspiracyjną prowadził m.in. Józef Piłsudski.
Stefan Żeromski został w 1918 roku na jedenaście dni dyktatorem Rzeczpospolitej Zakopiańskiej, pierwszego odzyskanego dla Polski skrawka zaboru austriackiego.
W Zakopanem tworzył Witkacy – malarz, dramaturg i powieściopisarz, założyciel Teatru Formistycznego i Firmy Portretowej S.I. Witkiewicz.
Stolica sportów zimowych
W dwudziestoleciu międzywojennym Zakopane zyskało miano zimowej stolicy Polski. Dyrektor zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego, Karol Stryjeński zaprojektował i doprowadził do powstania w 1925 roku skoczni na Krokwi. Na dwóch stadionach na Równi Krupowej odbywały się zimowe międzynarodowe zawody konne. Zbudowana została kolejka linowa na Kasprowy Wierch i linowo-terenowa na Gubałówkę.
W latach 1929 i 1939 odbyły się w Zakopanem mistrzostwa świata FIS (Międzynarodowej Federacji Narciarskiej), jedna z najważniejszych na świecie imprez narciarskich.
Bohaterstwo, męczeństwo i kolaboracja w czasie wojny
Już w pierwszym dniu drugiej wojny światowej wojska niemieckie i słowackie wkroczyły do Zakopanego. Niewielka część górali podjęła z nimi współpracę w ramach Goralenvolku, na jego czele stanął Wacław Krzeptowski. Próba utworzenia góralskiego oddziału SS zakończyła się kompromitacją Goralenvolku.
Okupanci zaprowadzili swoje porządki w Zakopanem, w ramach których zburzyli wiele budynków i zamienili miasto w strefę zamkniętą. Było odtąd miejscem wypoczynku i uzdrowiskiem dla Niemców. Żydzi zostali z Zakopanego wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu. W więzieniu nazywanym Katownią Podhala, a mieszczącym się w podziemiach siedziby gestapo w willi „Palace”, torturowani i mordowani byli przede wszystkim Polacy.
Piękną kartę zapisali kurierzy tatrzańscy, którzy zapewniali łączność między okupowanym krajem a rządem na emigracji. Na trasie Zakopane-Budapeszt przenosili meldunki i broń, przeprowadzali Żydów, polskich oficerów i żołnierzy. Wielu z kurierów działalność tę przepłaciło życiem – np. bohaterska Helena Marusarzówna, świetna narciarka.
Niemcy opuścili Zakopane w styczniu 1945 roku, na ich miejsce przybyli Rosjanie.
Powojenny rozwój Zakopanego
W czasach PRL możliwości wyjazdu za granicę bardzo ograniczono. Na mapie turystyki krajowej Zakopane było jednym z najważniejszych miejsc.
Tutaj w 1962 roku odbyły się ponownie Mistrzostwa Świata FIS. W ramach przygotowań do nich zrealizowano wiele inwestycji, w tym w obiekty sportowe i hotelarskie.
W Zakopanem odbywały się liczne festiwale, m.in. Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich. Utworzono kilka muzeów (Jana Kasprowicza, Karola Szymanowskiego, Stylu Zakopiańskiego). Otwarty został Teatr im. Stanisława Ignacego Witkiewicza i galerie zakopiańskich twórców – Władysława Hasiora, Antoniego Kenara, Antoniego Rząsy.
W 1997 roku Zakopane odwiedził długo wyczekiwany tu Jan Paweł II.
Historia Zakopanego jest pisana przez kolejne pokolenia. Są wśród nich zarówno rdzenni górale, jak i przyjezdni zakopiańczycy z wyboru.
Galeria
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS