Antocyjany są jednym z najbardziej naocznych dowodów na geniusz Matki Natury. Jako związki odpowiadające za wyraziste kolory owoców i warzyw, w ewidentny sposób zachęcają człowieka do konsumpcji. Rola antyoksydantów nie kończy się jednak na wizualnej atrakcyjności – spożywanie ich okazuje się kluczowe dla wielu aspektów naszego zdrowia!
- Rodzaje antocyjanin
- Pokarmowe źródła występowania antocyjan
- Zdrowotne właściwości antocyjan
- Czy antocyjaniny można zniszczyć?
- Antocyjaniny jako naturalne barwniki do żywności
- Potencjalne zastosowanie antocyjanin w medycynie
Antocyjany to jedna z sześciu podgrup szerokiej kategorii związków zwanych flawonoidami, które z kolei zaliczane są do większej grupy polifenoli. Wszystkie one są antyoksydantami, czyli związkami zdolnymi do redukcji wolnych rodników, odpowiedzialnych za takie procesy jak starzenie się organizmu, stany zapalne, a nawet nowotwory. Cechą charakterystyczną antocyjan jest fakt, że przejawiają się pod postacią pigmentów decydujących o zabarwieniu skórki oraz miąższu wielu owoców i warzyw.
Rodzaje antocyjanin
Jak dotąd zidentyfikowano 635 związków klasyfikowanych jako antocyjany (Li, 2017). Większość z nich jest jeszcze mało zbadana i opisana, ale do najpowszechniejszych i najlepiej poznanych należą:
- pelargonidyna – barwnik o charakterystycznym pomarańczowym odcieniu; obecny m.in. w pelargoniach, truskawkach, malinach, jagodach, jeżynach, śliwkach, granatach, a także czerwonej fasoli i czerwonej rzodkiewce;
- cyjanidyna – czerwony barwnik szeroko występujący w owocach takich jak głóg, czarny bez, czarna jagoda, kwiat hibiskusa, a także jabłka, śliwki, czerwona kapusta czy czerwona cebula;
- peonidyna – o barwie fioletowo-czerwonej; występująca głównie w płatkach kwiatów, zwłaszcza peonii i róż;
- delfinidyna – barwnik niebieski występujący w winogronach, czarnych jagodach, czarnym bzie, żurawinie, a także płatkach bratków, irysów i malw;
- petunidyna – o odcieniu ciemnoczerwonym lub fioletowym; obecna z winogronach, aronii, świdośliwie i wielu kwiatach wielu gatunków roślin;
- malwidyna – mająca kolor od czerwonego po niebieski; obecna w winogronach, żurawinach, borówkach i pierwiosnkach.
Dla porządku warto dodać, że nazwy antocyjany i antocyjaniny stosowane są zamiennie i mają to samo znaczenie. Antocyjanidyny to natomiast związki pokrewne, również pełniące w roślinach funkcję przeciwutleniających barwników, ale o zmodyfikowanej postaci chemicznej (pozbawione są cukru).
Pokarmowe źródła występowania antocyjan
Jak się łatwo domyśleć z powyższego, to kolorowe owoce i warzywa są głównym źródłem antocyjan w naszej diecie. Owoce są pod tym względem jednak wyraźnie zasobniejsze, a największa koncentracja dobroczynnych związków odnotowywana jest w skórce – pozbycie się jej w zasadniczy sposób ogranicza więc zdrowotny potencjał warzyw i owoców!
Bogactwo antocyjan w bezpośredni sposób skorelowane jest też z intensywnością barwy danej żywności. I tak absolutnymi rekordzistami są aronia i bez czarny, a więc owoce zasadniczo niejedzone na surowo. Stąd też największą chwałą cieszą się kolejne w rankingu dzikie czarne jagody – uprawiane borówki kanadyjskie są już znacznie uboższe w antocyjany. Do grona bardzo zasobnych owoców należą też porzeczki, żurawiny, jeżyny oraz winogrona Concord, a w mniejszym stopniu również zwykłe ciemne winogrona, wiśnie i maliny. Warzywa ogólnie rzecz biorąc są znacznie uboższe w przeciwutleniające barwniki, ale na uwagę zasługują w tym kontekście na pewno czerwona kapusta i czerwona rzodkiew, a dalej również czerwona cebula czy bakłażan.
W ograniczonym stopniu antocyjaniny pojawiają też w pistacjach, ale ich poziom jest tysiąckrotnie niższy niż w przypadku aronii!
Zdrowotne właściwości antocyjan
Antocyjany we współczesnej literaturze medycznej pojawiają się przede wszystkim jako skuteczna i naturalna forma zapobiegania nowotworom. Dotychczasowe studia sugerują ich efektywność w kontekście hamowania początków zmian i rozwoju raka piersi (Devi, 2011), prostaty (Reddivari, 2007), wątroby (Bishayee, 2011), jelita grubego (Lim, 2013), krwi (Tsai, 2014), szyjki macicy (Rugina, 2012), płuc (Ail, 2012), a nawet złośliwego raka skóry (Bunea, 2013). Obiecujących studiów w tym zakresie są zresztą dziesiątki, a oprócz wspomnianych wyżej kolorowych owoców o wysokim stężeniu antocyjan, pod lupą naukowców znalazły się również mniej liczne, ale bardzo obiecujące związki obecne m.in. w słodkich ziemniakach, kukurydzy, a także ryżu czarnym.
Ponadto antocyjany wykazują się silnym potencjałem przeciwzapalnym. W eksperymentach polegających na podawaniu pacjentom wysokich pokarmów bogatych w antocyjany wykazano, że mogą one skutecznie łagodzić takie dolegliwości jak zapalenie jelit (Akiyama, 2012) czy paradontoza i refluks gardłowo-krtaniowy (Samuels, 2013). Co ciekawe, z badań wynika, że antocyjany działają pod tym względem synergicznie, tzn. efekt przeciwzapalny wzmaga się przy jednoczesnej suplementacji różnymi związkami.
Istnieje także szereg badań dowodzących pozytywnego wpływu antocyjan na zdolności poznawcze, pamięć i motorykę, co może mieć znaczenie przy leczeniu takich chorób neurodegeneracyjnych jak choroba Parkinsona i choroba Alzheimera (Youdim, 2004). Inne studia wskazują również na korzyści, jakie roślinne pigmenty oferują systemowi krążenia – wysoki poziom antocyjan w diecie ma nawet o 30% redukować ryzyko zawału serca u kobiet (Cassidy, 2013), zaś już dwutygodniowa suplementacja ekstraktem z borówki ma znacząco redukować poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi (Mauray, 2010). Wydaje się, że antocyjany mogą wręcz skutecznie zapobiegać rozwojowi arteriosklerozy!
Wreszcie, przeciwutleniające barwniki z owoców i warzyw mają w znaczącym stopniu redukować ryzyko rozwoju otyłości i cukrzycy typu II. I tak np. z badania przeprowadzonego na otyłych myszach wynika, że bogaty w antocyjany ekstrakt z wiciokrzewu redukuje poziom lipidów w wątrobie i serum, spowalnia przyrost wagi i obniża poziom insuliny oraz greliny we krwi (Wu, 2013). Eksperymenty na szczurach wykazały z kolei, że skoncentrowany ekstrakt z ryżu czarnego przeciwdziała rozwojowi odporności na insulinę przy diecie bogatej w cukry (Guo, 2007). Ogólnie rzecz biorąc, uważa się, że antocyjany poprawiają zaburzenia metabolizmu cukrów i tłuszczów w organizmie.
Czy antocyjaniny można zniszczyć?
Podobnie jak w przypadku niektórych witamin, z maksimum potencjału antocyjanin możemy skorzystać wyłącznie konsumując konkretne owoce na surowo i ze skórką. Już zmiany poziomu kwaśności oddziałują bardzo silnie na strukturę tych niezwykłych związków – cyjanidyna jest np. czerwona przy pH<3, fioletowa przy pH=7, a niebieska przy pH>11. Najbardziej wrażliwe antocyjaniny są jednak na wysoką temperaturę oraz wysoką obecność cukru – przerabianie jagód czy jeżyn na dżemy i syropy jest więc pod tym względem wysoce niewskazane. Z drugiej strony, poziom nasycenia pigmentów w skórkach owoców i warzyw rośnie w niższych temperaturach i przy wysokim poziomie nasłonecznienia – nie ma więc niż lepszego niż jeść maliny czy borówki prosto z krzaka!
Antocyjaniny jako naturalne barwniki do żywności
Lubimy, gdy żywność jest atrakcyjna i kolorowa – nie na darmo mówi się, że jemy także oczami. Niestety, z truskawek trudno jest uzyskać soczyście różowe lody – stąd też producenci żywności zazwyczaj uciekają się do wykorzystania sztucznych barwników, które, niestety, nie pozostają bez wpływu na nasze zdrowie. W badaniu klinicznym (McCann, 2007) przeprowadzonym na trzyletnich i dziewięcioletnich dzieciach udowodniono, że mieszanka teoretycznie bezpiecznych barwników (E110, E122, E102, E124, E104, E129) z popularnym konserwantem, benzoesanem sodu (E211) powoduje znaczący wzrost hiperaktywności, która utrzymuje się nawet do wieku nastoletniego. Oczywiste staje się więc, że przemysł spożywczy musi rozwinąć naturalne barwniki bezpieczne dla najbardziej newralgicznych grup społecznych. Antocyjaniny wydają się mieć niebagatelny potencjał w tym zakresie – już dziś do koloryzowania żywności produkuje się barwnik E163 pochodzący z antocyjanin obecnych w skórkach ciemnych winogron!
Potencjalne zastosowanie antocyjanin w medycynie
Wspomniane wyżej korzyści wynikające z obecności antocyjan w owocach i warzywach skłaniają naukowców do izolowania poszczególnych związków i przygotowywania z nich silniej działających leków i suplementów. Bioprzyswajalność poszczególnych związków z naturalnych źródeł pokarmowych nie zawsze jest bowiem optymalna. I tak na przykład organizmowi ludzkiemu znacznie łatwiej jest przyswoić antocyjany obecne w soku z winogron i czerwonym winie, niż te obecne w surowych owocach. Już dziś w aptekach można więc zakupić suplementy z antocyjaninami mające przede wszystkim chronić przed chorobami układu krążenia, procesem starzenia oraz pogarszaniem się wzroku. Jak dotąd, nie odnotowano żadnych skutków ubocznych suplementacji (pod warunkiem przestrzegania zalecanych dawek), choć pojawiają się doniesienia o oszustwach producentów.
Ogólnie rzecz biorąc, większości społeczeństwa w ramach kuracji antocyjaninowej zupełnie wystarczą jednak kolorowe i świeże owoce i warzywa na talerzu pięć razy dziennie, z okazyjnym korzystaniem z soku z aronii, soku z bzu czarnego oraz czerwonego wina!
Bibliografia
- Daotong Lia i in.; “Health benefits of anthocyanins and molecular mechanisms: Update from recent decade”; data dostępu: 2020-11-12
- Hock Eng Khoo i in.; “Anthocyanidins and anthocyanins: colored pigments as food, pharmaceutical ingredients, and the potential health benefits”; data dostępu: 2020-11-12
- Mary Ann Lila; “Anthocyanins and Human Health: An In Vitro Investigative Approach”; data dostępu: 2020-11-12
- Wilhelmina Kalt i in.; “Recent Research on the Health Benefits of Blueberries and Their Anthocyanins”; data dostępu: 2020-11-12
- Yogini S i in.; “Anthocyanins: Natural Sources and Traditional Therapeutic Uses”; data dostępu: 2020-11-12
- Jaclyn Shipp i in.; “Food Applications and Physiological Effects of Anthocyanins as Functional Food Ingredients”; data dostępu: 2020-11-12
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS