Polacy wśród ofiar NKWD pogrzebanych w masowym grobie w Odessie

Na terenie byłego obiektu specjalnego NKWD “Tatarka” w Odessie na południu Ukrainy od początku sierpnia badacze znaleźli 29 dołów śmierci. Trafiały do nich ofiary komunistycznego terroru. Instytut Pamięci Narodowej Ukrainy ocenia, że to jeden z największych masowych grobów w tym kraju.

Ołeksandr Babicz jest jednym z inicjatorów prac poszukiwawczych na tym terenie. Jak mówi, jakiś czas temu z prośbą o konsultację historyczną zwrócili się do niego ludzie, którym przekazano działkę mieszczącą się na terytorium byłego obiektu specjalnego NKWD.

Osoby te miały tam przenieść garaże z terenu, który z kolei miało zagospodarować odeskie lotnisko. Mówili oni, że słyszeli o tym, że na przekazanym im gruncie doszło do masowych rozstrzałów i że są tam pochówki.

Musiałem zrobić hałas w mediach, zwrócić się do władz miejskich z prośbą o rozpoczęcie tam prac poszukiwawczych

– podkreśla Ołeksandr Babicz, historyk, jeden z członków prac poszukiwawczych.

W końcu stworzono grupę roboczą, w skład której weszli historycy, przedstawiciele konsulatów Polski, Niemiec i Rumunii, dyrektorów archiwów, a także przedstawiciele miejskich władz oraz osoby, które prowadzą poszukiwania w terenie.

W ramach prac badawczych zebrano dotychczas dokumenty w archiwach w Odessie – to listy osób aresztowanych i zabitych podczas wielkiego terroru, a także akty rozstrzałów. 

Opracowujemy liczbę ofiar i ich tożsamość

– dodaje Babicz.

Badacze mają też dostęp do zeznań ponad 20 mieszkańców Odessy, którzy pracowali na tym terenie, w różnych latach m.in. przy kładzeniu kabli. Podczas przekopywania ziemi znajdowali ludzkie kości, czaszki z dziurami po kulach. Wtedy, na miejsce przyjeżdżali funkcjonariusze KGB i nakazywali pracownikom milczenie.

Od początku sierpnia na miejscu zlokalizowano 29 grobów. Sprawcy zakrywali zwłoki niedużą ilością ziemi, a następnie zasypywali śmieciami.

Badacze docierają do pierwszych kości, odzieży, butów i wstrzymują prace; oznaczają dół, zapisują do protokołu i idą dalej

– podkreśla jeden z członków grupy poszukiwawczej Ołeksandr Babicz.

Według badaczy w grobach jest po kilka warstw ludzkich ciał. Oprócz szczątków ludzkich w dołach są buty, łuski, monety z lat 30. 

Prace przy oznaczaniu dołów mają potrwać do połowy jesieni.

Na terenie byłego obiektu specjalnego NKWD mogą spoczywać szczątki nawet 5-6 tysięcy ofiar. W latach 1937-1938 skazanych na śmierć zostało od 8 do 10 tys. osób. 

To zwykli ludzie, których pochłonął moloch stalinowskich represji (…) Kiedy czyta się protokoły z przesłuchań, widać, że to byli ludzie wykonujący różne zawody – inżynierzy, pracownicy kolei, bibliotekarze, nauczyciele. (…) Wśród zabitych są też ofiary operacji narodowościowych – Polacy, Niemcy, Ukraińcy, Rumuni, Grecy

– dodaje historyk.

W 2008 roku przeprowadzono już ekshumację w Odessie. Wtedy odnaleziono szczątki 1086 osób. 

Wszyscy z nich byli ofiarami rozstrzałów 1937-1938 r., byli zabici w jednakowy sposób – wystrzałem w potylicę. Mieli przy sobie przedmioty z lat 30.

– informuje Babicz.

Ekspert nie wyklucza, że w prace ekshumacyjne mogliby być włączeni specjaliści z polskiego Instytutu Pamięci Narodowej.