„Oryginalna to była, na uwagę, szacunek i podziw nawet zasługująca budowla” – pisał o unii lubelskiej Paweł Jasienica w swoim trzytomowym dziele „Rzeczpospolita Obojga Narodów”. „Państwo składające się z dwóch równorzędnych politycznie prowincji wkrótce miało znowu powiększyć swój obszar, czyniąc nabytki na korzyść Litwy, przybliżyć się do oszałamiającej liczby miliona kilometrów kwadratowych” – dodawał. Tak się stało, choć dopiero w roku 1619, po podpisaniu z Moskwą rozejmu w Dywilinie. Z kolei prof. Władysław Konopczyński o sejmie lubelskim napisał: „Nigdy w dziejach odrębne narody nie zawarły trwalszego ślubu przy mniejszym zastosowaniu nacisku. Stało się wedle życzenia setek tysięcy, z ujmą tylko dla garści uprzywilejowanych i dla ich pychy. […] Zaszła tu nie drobna zmiana administracyjna […], ale akt wielkiej dziejowej doniosłości”.
To właśnie unia lubelska była, kilkadziesiąt lat później, inspiracją dla brytyjskiego parlamentu, który w trakcie panowania Elżbiety I, opracowywał założenia unii Anglii i Szkocji.
Geneza unii z Litwą sięga 1385 r. i rozpoczęła się w Krewie (choć niektórzy historycy podają, że faktycznym miejscem podpisania ówczesnej unii był także Lublin). Pod koniec XIV w. Polskę i Litwę połączyła osoba króla, Władysława Jagiełły. Od tamtej chwili też trwały na polskim dworze dyskusje nad włączeniem Litwy do Korony. To jednak nigdy nie nastąpiło – ani unia w Krewie, ani kolejne unie personalne, a także finalnie realna unia lubelska nie miały na celu wchłonięcia Litwy przez Polskę.
W oczekiwaniu na dziedzica – unia realna, a nie personalna
Trzy żony Zygmunta Augusta – dwie siostry z rodu Habsburgów – Elżbieta, a później Katarzyna, a także Barbara Radziwiłłówna nie dały mu dziedzica.
Jagiellonowie i Habsburgowie przed ołtarzem
Bezpotomne panowanie króla rodziło obawy, że po jego śmierci sojusz z Litwą szybko się rozpadnie. Szansą na utrzymanie przymierza była bardziej ścisła unia, która łączyłaby oba kraje czymś więcej, niż tylko osobą monarchy.
Debatę na temat unii realnej rozpoczęto na sejmie w Lublinie w styczniu 1569 r. Zarówno sejm koronny, jak zwołany jednocześnie sejm litewski obradował 6 miesięcy. Po burzliwych obradach, w trakcie których część litewskich magnatów opuściła miejsce obrad, 1 lipca przyjęto akt unii, który sporządzono kilka dni wcześniej, 28 czerwca.
Rzeczypospolita Obojga Narodów miała odtąd jednego władcę i jeden sejm, a także prowadziła wspólną politykę zagraniczną i obronną oraz posiadała jednakową monetę z zastrzeżeniem, że każde państwo biło własną – na litewskiej monecie znajdowała się Pogoń, a na polskiej Orzeł. Ponadto unia zabezpieczała odrębność urzędów, sądownictwa, wojska oraz języków urzędowych. Litwinom gwarantowała niepodważalność nadań królewskich i zachowanie tytułów, dostojeństw oraz urzędów centralnych przy zagwarantowaniu równości Wielkiego Księstwa wobec Korony. Zarówno Polakom jak Litwinom zezwalała na nabywanie ziemi w całym państwie.
Ruski poseł donosił Iwanowi Groźnemu: „unia ta polega na tym, że wszystkie prowincje stanowić będą jedno”. Moskwa miała się czego obawiać – od tamtej chwili, atakując Litwę, musiała się liczyć także z odpowiedzią ze strony Korony.
Nie wszystkim Litwinom podobała się idea unii lubelskiej. „Nie bez pokrzywdzenia Litwinów została zawarta” – pisał w pamiętniku Jerzy Radziwiłł, biskup wileński, kardynał, a później biskup krakowski. Trzeba jednak przyznać, że to właśnie litewska magnateria znacząco skorzystała na unii z Koroną. „Jego obywatele [Księstwa Litewskiego; dop. red.] poczuwali się do odrębności narodowej, którego to prawa nikt pod słońcem im nie zaprzeczał, odczuwali swój własny litewski patriotyzm. (…) Nigdy żaden z nich od Litwy się plecami nie odwrócił, nie zaparł się jej. (…) Językiem urzędów i prawa, językiem państwowym pozostawał w Wilnie ruski, prabiałoruski – powiedzielibyśmy dzisiaj” – pisał Jasienica.
Zygmuntowi Augustowi nie było dane długo cieszyć się ścisłym przymierzem Korony i Litwy – zmarł w 1572 r. nie zostawiając potomka. Unia Polski i Litwy jednak przetrwała, aż do trzeciego rozbioru w 1795 r.
Zgłoś naruszenie/Błąd
Pozytywnie
Neutralnie 
Negatywnie
Lubię to!
Super
Ekscytujący 
Ciekawy
Smieszny
Smutny
Wściekły
Przerażony
Szokujący
Wzruszający
Rozczarowany
Zaskoczony
Prawda
Manipulacja
Fake news
Oryginalne źródło ZOBACZ
Dodaj kanał RSS
Musisz być zalogowanym aby zaproponować nowy kanal RSS