Bryłowski, Peciak, Pietrasiewicz, czyli trzej panowie z podziemnego wydawnictwa FIS – Fundusz Inicjatyw Społecznych

Reprint pierwszego numeru „Kultury” – właściwie nie wiem, czy można nazwać to reprintem, bo wydrukowany był na sicie i zmniejszony do formatu A5 – FIS wydał jeszcze w 1986 roku.

Paweł Bryłowski, były prezydent Lublina i autorka wywiadu Małgorzata Bielecka-Hołda. W tle remontowany właśnie deptak JAKUB ORZECHOWSKI

A potem poszło: w podziemnym FIS-e wiersze Aleksandra Galicza, „Opowiadania zebrane” Leo Lipskiego, „Leksykon polskiej literatury emigracyjnej” Jana Kowalskiego (Jana Zielińskiego) – wznowiony już w Wydawnictwie FIS, gdzie wkrótce również wyszły opowiadania Lipskiego „Śmierć i dziewczyna” i „Upiory rewolucji”, w wydaniu bibliofilskim z grafikami Jana Lebensteina ukazał się tom Herlinga-Grudzińskiego „Dwa opowiadania: Wieża, Cud”, w Wydawnictwie FIS ukazały się także publikacje Michała Hellera, Włodzimierza Odojewskiego, Jakuba Karpińskiego, czy Józefa Czapskiego – między innymi „Pankiewicz” którego wydanie zbiegło się w czasie z wystawą twórczości Czapskiego, pierwszą od lat w Polsce.

***

Bardzo szczęśliwe okazało się powierzenie Peciakowi Wydawnictwa UMCS. Ówczesny rektor Kazimierz Goebel zaaprobował pomysł Peciaka, by poza publikacjami naukowymi pracowników uniwersytetu wydawać dzieła fundamentalne dla kultury polskiej, związek z Instytutem Literackim był tu wyjątkowo korzystny.

Dzięki temu lubelskie wydawnictwo publikowało między innymi również Mieroszewskiego i Leopolda Ungera, ale także Bogdana Osadczuka czy Daniela Beauvois. Wtedy też zaczęła się współpraca Peciaka z profesor Iwoną Hofman z wydziału politologii, która z wielką starannością i sercem przygotowuje kolejne wydawnictwa związane z paryską „Kulturą”.

Co prawda od wielu już lat Peciak jest szefem Działu Wydawnictw Instytutu Książki, ale dzięki temu, że jest także redaktorem serii „W Kręgu Paryskiej »Kultury«”, wydawanej wspólnie z Instytutem Literackim w Paryżu, współpraca ta trwa nadal. I właśnie możemy wziąć do ręki owoc tej współpracy.

***

Okazja jest szczególna – w tym roku mija 20. rocznica śmierci Giedroycia. Instytut Książki, Instytut Literacki Kultura i Pracownia Badań nad Instytutem Literackim w Paryżu UMCS uczciły to przygotowując wspólnie rzecz szczególną, bibliofilsko wydaną pozycję „Kultura. Teka redakcyjna nr 9/1969” , można ją już zamówić na stronie Instytutu Książki. Zawiera reprodukcje autorskich tekstów – maszynopisów i rękopisów – i dołączony do nich reprint gotowego już numeru miesięcznika „Kultura”, wybranego przez Peciaka i historyka Rafała Habielskiego spośród wszystkich 637, które się ukazały.

Tomasz Pietrasiewicz Fot. Jakub Orzechowski / Agencja Gazeta

Wspaniałą formę zawdzięcza profesorowi Krzysztofowi Rumowskiemu z Wydziału Artystycznego UMCS, opracowaniem zajął się Habielski wspólnie z profesor Hofman, również oni są autorami wprowadzenia. „Numer wrześniowy z 1969 roku, mimo że w tece nie zachowały się wszystkie składające się nań materiały, został wybrany nieprzypadkowo. Jest właściwy dla swego czasu i dla strategii Redaktora. Otwiera go blok tekstów poświęconych zmarłemu 24 lipca 1969 roku Witoldowi Gombrowiczowi, uzupełniony wspomnieniem Leopolda Tyrmanda o Marku Hłasce, zmarłym w niejasnych okolicznościach 14 czerwca tegoż roku” – napisał we wprowadzeniu Habielski.

Tekę otwiera wywiad z Gombrowiczem, udostępniony przez jego żonę. Na ostatnie zadane pytanie: „Jakie są pana plany na przyszłość?” Gombrowicz odpowiada: „Grób”.