Wirtualne kasy fiskalne – grupy podatników zostaną określone w odrębnym rozporządzeniu

W stycznia 2020 r. na stronach internetowych Rządowego Centrum Legislacji (dalej „RCL”) opublikowano materiały związane z rozporządzeniem wydawanym na postawie przepisu art. 111b ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r. poz. 2174, ze zm. – „ustawa o VAT”). W ramach tych materiałów przedstawiono zarówno nowy projekt rozporządzenia w sprawie kas fiskalnych mających postać oprogramowania, wraz z wymaganiami technicznymi (dalej „rozporządzenie”), jak i pismo z dnia 15 stycznia 2020 r. RCL (RCL.DPG.555.419/2019) zawierające stanowisko dotyczące przedmiotowego projektu rozporządzenia.

Z projektowanego rozporządzenia m.in. usunięto przepis o realizacji upoważnienia ustawowego zawartego w art. 111 b ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT, a zatem określenie grup podatników lub rodzajów czynności, w odniesieniu do których możliwe jest stosowanie kas rejestrujących mających postać oprogramowania. W projekcie z dnia 13 stycznia 2020 r. wprowadzono także przepisy o homologacji kas mających postać oprogramowania przez prezesa Głównego Urzędu Miar (dalej „prezes GUM”), w tym w szczególności określono zawartość wniosku producenta do prezesa GUM, zakres badań oraz sprawozdania z badania (rozdziały 4–7 projektowanego rozporządzenia), a także określono wymagania techniczne, odnosząc się jedynie do samej aplikacji kasy mającej postać oprogramowania, bez szczegółowego odniesienia się do urządzenia lub systemu operacyjnego, na którym aplikacja kasy będzie funkcjonowała (załącznik nr 1 do projektowanego rozporządzenia).

Jednocześnie, jak wskazuje RCL, brak równoczesnego określenia grup podatników lub rodzajów czynności, w odniesieniu do których możliwe jest stosowanie kas rejestrujących mających postać oprogramowania, powoduje niejasność co do stosowania art. 111 b ust. 1 ustawy, a w konsekwencji stosowania projektowanego rozporządzenia.

Zakres regulacji rozdziałów 4–7 jest objęty odrębnym upoważnieniem ustawowym zawartym w art. 111 ust. 9 pkt 2–6 ustawy o VAT, a w konsekwencji jego pozostawienie w projekcie rozporządzenia stanowi przekroczenie upoważnienia ustawowego. W związku z powyższym RCL wskazuje, że w przypadku konieczności wprowadzenia unormowań w zakresie dotyczącym wniosku i badania przez prezesa GUM należałoby dokonać nowelizacji rozporządzenia wydanego na podstawie art. 111 ust. 9 ustawy o VAT.

Jak wskazał poseł Jacek Żalek w interpelacji poselskiej (nr 2062), z oceny skutków regulacji rozporządzenia wynika, że stosowanie kas w postaci oprogramowania ma zwiększyć efektywność działań administracji skarbowej w zakresie zwalczania nierejestrowanej sprzedaży detalicznej oraz unikania i uchylania się od opodatkowania w zakresie podatku VAT poprzez wprowadzone mechanizmy kontrolne w czasie rzeczywistym. Tymczasem, jak wynika w szczególności z opinii centralnego organu administracji rządowej, jakim jest prezes Głównego Urzędu Miar, proponowane rozwiązania nie są w pełni równoważne w zakresie bezpieczeństwa do fizycznych urządzeń rejestrujących (on-line). Prezes GUM, powołując się na dane dotyczące innych krajów przywołanych w uzasadnieniu do wcześniejszych projektów rozporządzenia, wskazuje, że pominięto istotne uwarunkowania faktyczne dotyczące tych przypadków. Nie odniesiono się bowiem do faktu, że szczelność systemu w Polsce jest na zupełnie innym, znacznie wyższym poziomie niż w krajach referencyjnych (Chorwacja, Czechy). Ponadto prezes GUM wskazywał, że możliwość stosowania kas mających postać oprogramowania powinny stopniowo otrzymać wybrane grupy podatników, przykładowo podatnicy do pewnego progu obrotu (dotychczas zwolnieni z obowiązku stosowania kas rejestrujących), prowadzący wyłącznie sprzedaż wysyłkową (przez Internet), sprzedaż okazjonalną, sprzedaż mobilną (na targowiskach, podatnicy świadczący usługi w zakresie przewozu osób), a także podatnicy prowadzący sprzedaż z wykorzystaniem automatów.

Wobec powyższego poseł poprosił o odpowiedź na poniższe pytania:

1. Kiedy minister finansów planuje przedstawienie projektu rozporządzenia realizującego upoważnienie ustawowe zawarte w art. 111 b ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT? Jakie grupy podatników lub rodzaje czynności zostaną objęte tym nowym rozporządzeniem?

2. Czy uwzględniając cel regulacji rozporządzenia, zostaną z tego nowego rozporządzenia wyłączone grupy podatników świadczących usługi lub sprzedających towary, o których mowa w art. 145b ust. 1 ustawy o VAT?

3. Czy przed umożliwieniem stosowania kas mających postać oprogramowania u podatników objętych obecnie obowiązkiem stosowania istniejących kas rejestrujących zdaniem ministra finansów nie jest w interesie Skarbu Państwa przetestowanie kas mających postać oprogramowania – co do których zgłoszono zastrzeżenia dotyczące szczelności systemu podatkowego – najpierw u podatników, u których ryzyko dla interesów ekonomicznych Skarbu Państwa jest niskie (tj. zgodnie z sugestiami prezesa GUM u podatników dotychczas zwolnionych z obowiązku stosowania kas rejestrujących, prowadzących wyłącznie sprzedaż wysyłkową przez Internet, sprzedaż okazjonalną, sprzedaż mobilną na targowiskach, świadczących usługi w zakresie przewozu osób, a także prowadzących sprzedaż z wykorzystaniem automatów)?

4. Czy minister finansów, sporządzając projekt rozporządzenia, badał, czy nowa regulacja otwiera nowe pole do nadużyć poprzez późniejszą manipulację danymi lub powielanie wcześniej wystawionych paragonów bez ich ponownej rejestracji?

5. Czy Pan Minister przeprowadził samodzielnie lub w porozumieniu z prezesem GUM (albo zamierza przeprowadzić przed wydaniem rozporządzenia) analizę skutków dla szczelności systemu podatkowego wynikających z wprowadzenia kas rejestrujących mających postać oprogramowania (a jeżeli taka analiza została przeprowadzona, to jakie wnioski zostały z niej wyciągnięte dla projektu rozporządzenia lub nowego rozporządzenia określającego grupy podajników lub rodzaje czynności)?

6. Czy w świetle stanowiska RCL dotyczącego rozdziałów 4–7 projektu rozporządzenia minister finansów widzi konieczność wprowadzenia zmian do obowiązującego aktualnie rozporządzenia Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 28 maja 2018 roku w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące (Dz. U. z 22.06.2018 r. poz. 1206) albo alternatywnie wprowadzenia zmian do ustawy o VAT? Jeżeli tak, to kiedy planuje dokonanie takich zmian?

7. Czy, a jeśli tak, to kiedy, minister finansów uwzględni w projekcie rozporządzenia uwagi zgłoszone w piśmie RCL z dnia 5 grudnia 2019 r., na które wskazuje pismo RCL z dnia 15 stycznia 2019 r.?

W odpowiedzi na interpelację resort finansów, tj. podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów Jan Sarnowski poinformował:

Ad. 1

Jeśli chodzi o poruszoną w interpelacji kwestię dotyczącą realizacji upoważnienia ustawowego zawartego w art. 111b ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r. poz. 106), dalej „ustawa o VAT”, uprzejmie informuję, iż projektowane rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie kas rejestrujących mających postać oprogramowania, wydawane na podstawie art. 111b ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT, nie określa grup podatników, w odniesieniu do których możliwe jest używanie tych kas. Grupy podatników zostaną określone w odrębnym rozporządzeniu. Mając na uwadze zachowanie spójności, rozporządzenie wydane na podstawie art. 111b ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT oraz rozporządzenie wydane na podstawie art. 111b ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT, wejdzie w życie w tym samym czasie.

Obecnie trwają prace nad określeniem grup podatników, w odniesieniu do których będzie możliwe używanie kas mających postać oprogramowania. Natomiast projekt rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie kas rejestrujących mających postać oprogramowania został przekazany Komisji Europejskiej do notyfikacji. Planowany termin zakończeniu procesu notyfikacji to 30 kwietnia 2020 r.

Ad. 2

Zgodnie z art. 145b ust. 1 ustawy o VAT w niektórych branżach wprowadzono obowiązek stosowania kas online. Obowiązkiem tym objęto:

1. sprzedaż benzyny silnikowej, oleju napędowego, gazu przeznaczonego do napędu silników spalinowych oraz świadczenie usług naprawy pojazdów silnikowych oraz motorowerów (w tym naprawy opon, ich zakładania, bieżnikowania i regenerowania) oraz w zakresie wymiany opon lub kół dla pojazdów silnikowych oraz motorowerów – od 1 stycznia 2020 r.;
2. świadczenie usług związanych z wyżywieniem wyłącznie świadczonych przez stacjonarne placówki gastronomiczne, w tym również sezonowo, oraz w zakresie krótkotrwałego zakwaterowania, a także sprzedaż węgla, brykietu i podobnych paliw stałych wytwarzanych z węgla, węgla brunatnego, koksu i półkoksu przeznaczonych do celów opałowych – od 1 lipca 2020 r.;
3. świadczenie usług fryzjerskich, kosmetycznych i kosmetologicznych, budowlanych, w zakresie opieki medycznej świadczonej przez lekarzy i lekarzy dentystów, prawniczych, oraz związanych z działalnością obiektów służących poprawie kondycji fizycznej (wyłącznie w zakresie wstępu) – od 1 stycznia 2021 r.

Jak wskazano powyżej obecnie trwają prace nad określeniem grup podatników, w odniesieniu do których będzie możliwe używanie kas rejestrujących mających postać oprogramowania. Trudno zatem w chwili obecnej stwierdzić czy podatnicy wymienieni w art. 145b ust. 1 ustawy o VAT będą wyłączeni spod działania regulacji w zakresie kas rejestrujących mających postać oprogramowania. Szczegółowy wykaz podatników, którzy będą mogli używać kasy rejestrujące mające postać oprogramowania, będzie określony w projekcie rozporządzenia wydawanego na podstawie art. 111b ust. 3 pkt 1 ustawy o VAT w sprawie grup podatników, w odniesieniu do których możliwe jest używanie kas rejestrujących mających postać oprogramowania.

Ad. 3

Projekt rozporządzenia w sprawie kas rejestrujących mających postać oprogramowania podlegał dwukrotnie uzgodnieniom, opiniowaniu oraz konsultacjom publicznym. W trakcie przeprowadzonych konsultacji zgłoszono wiele uwag dotyczących zagrożeń dla bezpieczeństwa finansów, w związku z projektowanymi regulacjami. Wobec powyższego, mając na uwadze, aby wprowadzane rozwiązania gwarantowały bezpieczeństwo w zakresie finansów publicznych, dokonano istotnych zmian w projekcie. Dokonane po przeprowadzonych konsultacjach zmiany przewidują m. in. certyfikowanie tych kas przez Główny Urząd Miar. Dokonując zmian w procedowanym projekcie brano pod uwagę, iż tzw. kasy wirtualne są elementem systemu fiskalnego i muszą gwarantować odpowiedni poziom bezpieczeństwa.

Polecamy: VAT 2020. Komentarz

Pragnę w tym miejscu również zauważyć, iż z dniem 1 stycznia 2020 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 16 maja 2019 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1180), które w ustawie o transporcie drogowym wprowadziły nową regulację, zgodnie z którą rozliczenie opłaty za przewóz osób samochodem osobowym, w tym taksówką (…) może się odbywać przy użyciu aplikacji mobilnej spełniającej wymagania określone w przepisach wydanych na podstawie art. 13b ust. 4 ustawy o transporcie drogowym oraz wymagania dla kas rejestrujących mających postać oprogramowania określone w przepisach o podatku od towarów i usług. Należy podkreślić, że powyższa regulacja ustanawia alternatywę dla przewoźników, zgodnie z którą przewoźnicy mogą rozliczać opłatę za pomocą nowego narzędzia, o ile to nowe narzędzie będzie łącznie spełniało wymagania rozporządzenia wydanego na podstawie ustawy o transporcie drogowym oraz rozporządzenia o tzw. kasach wirtualnych. Jednakże szczegółowy wykaz podatników będzie określony w projekcie rozporządzenia w sprawie grup podatników, w odniesieniu do których możliwe jest używanie kas rejestrujących mających postać oprogramowania.

Ad. 4

Minister Finansów w projekcie rozporządzenia w sprawie wirtualnych kas fiskalnych zawarł szereg regulacji, które ograniczają pole nadużyć poprzez późniejszą manipulację danymi lub powielanie wcześniej wystawionych paragonów bez ich ponownej rejestracji. Szczególnie wnikliwie analizowane były uwagi zgłoszone podczas konsultacji publicznych odnoszące się do tych obszarów. Dla ich realizacji wprowadzono m. in. mechanizmy szyfrowania bazy danych oraz zastosowano cyfrowy podpis dokumentów, jako zabezpieczenie przed ich fałszowaniem (document chain). Ponadto udostępniona zostanie usługa umożliwiająca nabywcy sprawdzenie czy wystawiony paragon został zarejestrowany w Centralnym Repozytorium Kas.

Ad.5

Zgłoszone podczas konsultacji publicznych uwagi były rozpatrywane przez zespół projektowy w skład którego wchodzili przedstawiciele m.in. Ministra Finansów i Głównego Urzędu Miar. Biorąc pod uwagę przedstawione przez ww. zespół wnioski, wprowadzone zostały odpowiednie warunki techniczne oraz wymogi zapewniające zachowanie bezpieczeństwa systemu kas wirtualnych. Ponadto, Minister Finansów postanowił ograniczyć możliwość stosowania kas wirtualnych dla wybranej grupy podatników. Przewiduje się, że grupą tą będzie branża transportowa, w szczególności usługi przewozu osób taksówkami. W oparciu o analizę działania system kas wirtualnych u tej grupy podatników, podjęta zostanie w następnej kolejności decyzja w sprawie rozszerzania grup podatników, którzy mogą stosować kasy mające postać oprogramowania.

Ad. 6

Jeśli chodzi o kwestie dotyczące zmian w zakresie przepisów rozporządzenia Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 28 maja 2018 r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące (Dz. U. poz. 1206), jak również ustawy o VAT w kontekście stanowiska Rządowego Centrum Legislacji dotyczącego rozdziałów 4-7 projektu Ministra Finansów w sprawie kas rejestrujących mających postać oprogramowania, uprzejmie informuję, iż Ministerstwo Rozwoju jest organem właściwym do podjęcia prac nad zmianą przepisów rozporządzenia w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące. W chwili obecnej nie są natomiast prowadzone prace legislacyjne przez Ministerstwo Finansów nad zmianą przepisów ustawy o VAT w tym zakresie.

Ad. 7

Odnosząc się do poruszonej w interpelacji kwestii dotyczącej zgłoszonych przez Rządowe Centrum Legislacji uwag dotyczących projektu rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie kas rejestrujących mających postać oprogramowania, pragnę poinformować, iż zgłoszone wątpliwości zostały wzięte pod uwagę. Znalazło to odzwierciedlenie w ostatecznej wersji projektu rozporządzenia, który został przekazany Komisji Europejskiej do notyfikacji.

Projekt jest notyfikowany pod numerem 2020/38/PL i zamieszczony został w powszechnie dostępnej bazie TRIS – link: https://ec.europa.eu/growth/tools-databases/tris/pl/search/?trisaction=search.detail&year=2020&num=38

oprac. Adam Kuchta