Funkcje i stanowiska w Kościele. Ile ich jest i czym się różnią?

Duchownych i osoby konsekrowane obowiązuje posłuszeństwo. Przede wszystkim wobec zwierzchników w postaci biskupów i papieża, jednak niemałym szacunkiem cieszyć może się także “zwykły” proboszcz. Bo to właśnie z nim najczęściej spotykają się wierni w kancelarii parafialnej. 

Każdy proboszcz mianowany jest przez biskupa, a do jego obowiązków – poza posługą sakramentalną – należy zarządzanie parafią, w tym dbanie o dobra materialne, a także duszpasterstwo parafian. 

Pomocnikiem proboszcza, swego rodzaju zastępcą, jest wikariusz. W zależności od liczebności i wielkości parafii, na jej terenie posługiwać może jeden lub kilku wikariuszy. Do ich obowiązków należy pomoc proboszczowi oraz pełnienie posługi duszpasterskiej. 

Oprócz udzielania sakramentów i wizyt duszpasterskich posługa obejmować może m.in. prowadzenie katechezy w szkołach, opiekę nad ministrantami, przygotowywanie dzieci do Pierwszej Komunii Świętej, a niekiedy prowadzenie chóru parafialnego i innych wspólnot. 

Podczas niedzielnej mszy świętej usłyszeć możemy także o księdzu-rezydencie – to duchowny zamieszkujący na terenie parafii i pomagający w jej codziennych sprawach, jednak taki, który nie ma obowiązków wikariusza. Bardzo często funkcje te pełnią księża emeryci, studenci, doktoranci i księża pracujący etatowo w urzędach kościelnych.

Szczególnym rodzajem kapłana jest dziekan. To zwierzchnik dekanatu, czyli jednostki organizacyjnej Kościoła składającej się najczęściej z kilkunastu lub kilkudziesięciu parafii – w Polsce mamy ponad 1100 dekanatów.

Większość chrześcijan choć raz w swoim życiu spotyka również biskupa. To mianowany przez papieża kapłan, który określany jest bezpośrednim “zastępcą i wysłannikiem Chrystusa”. Biskupi mają wyłączność na udzielanie niektórych sakramentów np. święceń kapłańskich, a w zdecydowanej większości to właśnie z rąk biskupów otrzymujemy sakrament bierzmowania. 

W danej diecezji może być wielu biskupów, jednak najwięcej obowiązków spoczywa na biskupie diecezjalnym. Uwzględniając administracyjny podział Kościoła w Polsce, uprawnienia i przywileje większe niż biskup ma metropolita, czyli zwierzchnik prowincji kościelnej.

Struktura kościelna jest jednak znacznie bardziej skomplikowana. Oprócz podziału terytorialnego, uwzględnić należy godności, którymi obdarowywani są niektórzy kapłani. To m.in.:

• kardynał – najwyższa po papieżu godność kościelna. Wszyscy kardynałowie w kościele tworzą Kolegium Kardynałów, i to właśnie ci dostojnicy kościelni dokonują wyboru papieża podczas konklawe
• arcybiskup – urząd nadawany biskupom ważniejszych diecezji, a także swego rodzaju wyróżnienie wybranych biskupów na tle innych
• prymas – szczególny rodzaj arcybiskupa, który obecnie posiada głównie funkcje ceremonialne i reprezentacyjne. W naszym kraju, tytuł Prymasa Polski przysługuje arcybiskupom gnieźnieńskim
• infułat, zwany także protonotariuszem apostolskim – to duchowny o szczególnych zasługach dla Kościoła, który ma prawo do noszenia infuły (czyli uroczystego nakrycia głowy), choć nie jest biskupem 

Do szczególnych tytułów zalicza się także prałata, archiprezbitera, kanonika i archidiakona.

Wszystkie godności związane są z określonymi przywilejami, a także obowiązkami. Współcześnie coraz częściej sprowadzają się one jednak do funkcji symbolicznych.

W Kościele działają także różnego rodzaju urzędy. Jednym z nich jest oficjał. To duchowny sprawujący jurysdykcję biskupią w zakresie sądownictwa kościelnego w diecezji. Inna nazwa tego stanowiska to wikariusz sądowy. 

Nuncjusz apostolski to także jedno ze stanowisk, o których przeciętny katolik słyszy co najwyżej z przekazów medialnych. To jednak bardzo ważny urzędnik papieski pełniący funkcję przedstawiciela dyplomatycznego papieża w danym państwie. 

Kancelarią biskupa kieruje nie kto inny jak kanclerz, zaś kustosz zarządza majątkiem kapituły katedralnej.

Nieco inaczej kształtuje się hierarchia zakonna. Generał, prowincjał, opat i przeor – to najpopularniejsze stanowiska, z jakimi można spotkać się w zakonach męskich w naszym kraju.

Zdecydowana większość funkcji, urzędów i godności kościelnych wynika z wielowiekowej tradycji kościoła i powinna być szanowana, niezależnie od poglądów. Warto także zaznaczyć, że i Kościół się zmienia i niektóre tytuły np. infułat nie są już nadawane, a należą do duchownych, którzy otrzymali je we wcześniejszych latach.